تحقیق مقاله گردشگری

سرآغاز:

گردشگری، یکی از پویاترین فعالیت‌ های اقتصادی عصر حاضر است که نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا می‌کند. این صنعت از طریق ترکیب و به‌کارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و فرهنگی زیادی را به همراه دارد.

در بسیاری از کشورها، امروزه گردشگری نیروی اصلی بهبود و رشد اقتصادی کشور محسوب شده و با فراهم آوردن فرصتی راهبردی به اقتصاد محلی تنوع بخشیده، موجب اشتغالزایی شده، ایجاد درآمد می‌کند و باعث افزایش ارزش منابع وارد شونده به محیط محلی می‌شود.

از این رو گردشگری، یک گزینه اولیه در امر توسعه به حساب می‌آید و ارکان مهم آن عبارتند از: محیط زیست و فرهنگ محلی در کنار رضایت و موافقت محلی برای پذیرش گردش.

گردشگری و توسعه محلی یک قلمرو

رشد گردشگری در خلال دهه‌های اخیر، به گونه‌ای بوده که در مناطق مختلف دنیا به وضوح دیده شده است. فرآیند جهانی‌سازی به طور مشخص توسعه این بخش را تحت‌تاثیر قرار داده و مرزها را به عنوان یکی از مشکلات مهم برای آن از بین برده است.

حرکت‌های جمعیت و منابع، عوامل دخیل در این تحول محسوب شده و اثبات می‌کنند گردشگری ظرفیت بالایی برای تاثیرگذاری داشته و می‌تواند طلایه‌دار توسعه اقتصادی و اجتماعی در قلمروهای مختلف باشد.

زیر بخش‌های اقتصادی کمی وجود دارند که از چنین انعطاف‌پذیری و قابلیت انطباق با محیطی که در آن عمل می‌کنند، بهره‌مند باشند و این دلیل ارتباط مبحث گردشگری با موقعیت‌های راهبردی برای توسعه محلی است، اما گردشگری، ارتباط تنگاتنگی با سایر عوامل اقتصادی دارد و عوامل مختلف دست به دست هم می‌دهند تا کشوری، از مسیر گردشگری به موفقیت‌های اقتصادی برسد.

در چارچوب گفتمان‌های اشتغالزایی و سرمایه‌گذاری، نیز گردشگری می‌تواند ابزار مهمی برای توسعه ثروت باشد. فراتر از این، گردشگری تاثیرات مثبتی در تقویت ارزش‌های بومی منطقه، اثبات ارزش‌های فرهنگی محلی، گشودن جوامع محلی به روی تاثیرات خارجی و توسعه توان بالقوه یک قلمرو می‌گذارد که شایان توجه است. اما چگونه؟

ایجاد شرایط لازم برای فعالیت این منطقه به عنوان منطقه گردشگری فرآیند پیچیده‌ای است و مشکلات فراروی آن اغلب از به کمال رسیدن و ایده‌آل شدنش جلوگیری می‌کند.

عملکرد صحیح یک منطقه هدف گردشگری، به طور مستقیم و انحصاری به تعداد گردشگرانی که از آن بازدید می‌کنند برنمی‌گردد، بلکه این عدد صرفا یک شاخص و دستاورد است و نباید مرجع قرار گیرد و یا به عنوان نقطه‌ای برای آغاز تفسیر چرخه زندگی پیچیده یک منطقه گردشگری انتخاب شود.

از سوی دیگر، ایجاد یک منطقه هدف جدید درون جریان‌ها و شبکه‌های موجود در بازار، کار ساده‌ای نیست و فروش چیزی که تازه آغاز به فعالیت کرده، مشکلات زیادی را به دنبال دارد.

از این رو، نهادهای اجرایی محلی، باید در جهت ارتقای وضعیت بافت اجتماعی – اقتصادی فعالیت کنند، به نحوی که در سرمایه‌گذاران منطقه برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مربوط به خدمات گردشگری مانند هتل، رستوران و ... انگیزه ایجاد کنند.

گردشگری و اشتغالزایی

توان بالقوه گردشگری برای اشتغالزایی، یکی از ویژگی‌های مهم این صنعت است. خدمات زیادی در بخش گردشگری تاکنون به وجود آمده است و ظرفیت بالایی برای ایجاد خدمات جدید دیگر نیز وجود دارد و از این گذشته، گردشگری توان جذب نیروهای مازاد سایر بخش‌های اقتصادی را نیز دارد.

اما یکی از مشکلات نگران‌کننده در این عرصه استخدام کنترل‌نشده و بی‌رویه نیروهای غیرمتخصص است و این امر در درازمدت می‌تواند به افت شدید کیفیت خدمات ارائه‌شده در این بخش و کاهش مطلوبیت و به تبع ارزش آن در بازار منجر شود.

دلایل شکل‌گیری چنین وضعیتی متعدد است از جمله اینکه در مناطقی شرایط اقتصادی نابسامان موجب می‌شود که قسمتی از نیروهای کار متعلق به بخش‌های دیگر به بخش گردشگری انتقال پیدا کنند و تبدیل به مجریان تورهای کوچک شوند. این تغییر ناگهانی آن قدر سریع اتفاق می‌افتد که برنامه‌های آموزشی صحیح و کارآمد نمی‌تواند برای آن پیش‌بینی شود.

همچنین در مناطقی که هیچ سنتی در زمینه گردشگری وجود ندارد، فعالیت‌های گردشگری به طور غریزی سامان یافته و این آفتی است که به ویژه در زمینه گردشگری روستایی زیاد به چشم می‌خورد. به این ترتیب تخصص‌گرایی مورد غفلت واقع می‌شود و در اینجا هم دوباره اهمیت دخالت به هنگام نهادهای اجرایی عمومی در برگزاری دوره‌ها و برنامه‌های آموزشی خود را نشان می‌دهد.

  صنعت گردشگری، ساختاری است که از مجموعه اجزاء و عوامل سخت افزاری و نرم افزاری تشکیل شده است که درک مفاهیم تشکیل دهنده این ساختار ما را در ایجاد این صنعت و شناخت اجزای آن و برآورد نیاز به سرمایه، نیروی انسانی، زیرساخت ها، آموزشها و پژوهشها یاری می رساند که بدون درک ساختار مورد نظر نمی توانیم انتظار عملکردها و رفتارهای مناسب داشته باشیم.

  ایجاد صلح یکی از اجزای مهم مقوله گردشگری است که موجب وحدت ملی در کشورهای چند قومی در راستای بازدید اقوام مختلف از سرزمین، فرهنگ، آداب و رسوم و میراث فرهنگی و تاریخی یکدیگر و شناخت و تفاهم بیشتر و در نتیجه وحدت و وفاق ملی می گردد.

  مسیر و مقصد گردشگری از دیگر اجزاء صنعت گردشگری است که در این راستا به شاخه های مختلف مذهبی، طبیعت گردی، درمانی و تاریخی و فرهنگی تقسیم می رسیم که در گذشته مقصد بیشتر جهانگردان درون تمدنی و فرهنگی بوده است که در حال حاضر به گردشگری بین المللی در شاخه های متعدد تبدیل شده است.

  کسب اطلاعات گردشگری در گذشته بسیار ناقص بوده که در حال حاضر می توان از طریق مختلف توسط آژانسهای مسافرتی، کتاب، روزنامه و سیستم ارتباطی ماهواره ای و اینترنت همه اطلاعات مورد نیاز را اخذ نمود که در این راستا نقش مهم تبلیغات در جذب گردشگر بسیار پررنگ می نماید.

  برای توسعه امر گردشگری در کشورهای مختلف تدابیر مختلفی اندیشیده شده است که نمونه آن می توان به کشور ایران در گذشته اشاره کرد که در محدوده زمانی از گردشگری کارکنان دولت حمایت می شد و در این راستا بسیاری از نهادها و سازمانهای دولتی در محلهای مناسب گردشگری، اماکن ویژه ای برای کارکنان خود ساخته و یا اجاره می کردند که کارمندان و خانواده آنان در مدت معینی از امکانات اقامتی رفاهی دولتی و سازمانی استفاده کنند که خود این امر نوعی محدودیت در محل مسافرت را پیش می آورد که نمونه بارز آن می توان سفر به شمال ایران و مشهد را در خصوص کارمندان ادارات و شرکتهای دولتی نام برد که این روند به معنی ایجاد امکانات و اقامتگاههای دولتی و تعیین مقصد گردشگری می باشد که عملا دولت، شهرها و استانهایی را از درآمدهای گردشگری برخوردار کرده است.

  حمایت از قشر کارمند و خانواده آنها در امر گردشگری نوعی عدالت اجتماعی است اما عدم ایجاد تعادل در فضایی جغرافیایی، نوعی عدم عدالت جغرافیایی است که موجب عدم توزیع جغرافیایی مواهب گردشگری در مناطق مختلف کشور می شود که خود به عدم تعادل توسعه ای منجر می گردد.

  از سویی به دلیل گرانی هتل و مراکز اقامتی در برخی مناطق گردشگری استفاده از چادر و کمپ ایجاد شده است که در این راستا زیرساخت های لازم در این حوزه باید در نظر گرفته شود تا امنیت گردشگران تامین شود.همچنین سرمایه داری پدیده جدیدی را در گردشگری مطرح کرده است که چندی است در ایران رو به گسترش است و آن احداث هتل، مراکز اقامتی و مجتمع های بین راهی است که این امر باعث شده که مناطق و شهرهای گردشگری کشور، هم سرمایه بیشتری به خود جذب نمایند و هم برای خود، گردشگر پایدار و ثابت بیابند چراکه در این زمینه شرکتهای عظیم به پشتوانه بانکها سرمایه گذاری های عظیم انجام خواهند داد و گاه بصورت زنجیره ای اقدام به ساخت هتل و مراکز تفریحی می کنند.سرمایه بنیان گردشگری است وموجب توسعه گردشگری می شود.

  در ایران چندی است زمزمه سرمایه گذاری در صنعت گردشگری قوت یافته و با برگزاری همایش فرصت های سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران این امر صورت اجرایی به خود گرفت.در این راستا با ایجاد تسهیلات در خصوص حضور سرمایه گذاران می توان شرایط مطلوبی را مهیا و به توسعه این صنعت خاموش در ایران کمک کرد. در این میان با آزادسازی سواحل دریای خزر، امکان بهره گیری از اقامتگاههای تحت پوشش شرکتهای دولتی در اختیار عموم مردم قرار خواهد گرفت تا مدعی اجرای اصل 44 باشیم.

  امروزه اهمیت صنعت گردشگری درایجاد اثرات مثبت فرهنگی و اقتصادی در سطح دنیا بطور روز افزونی آشکار شده و دولتمردان چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه، گردشگری را به عنوانی یکی از عوامل مهم ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری می دانند. در ایران صنعت گردشگری به عنوان یک بخش اقتصادی ،دارای اثرات فزاینده نسبتا بالایی در تولید واشتغال بوده و به عنوان ابزاری برای بهبود توزیع درآمد شناخته شده است.با این حال باید توجه نمود که توسعه گردشگری بخصوص در مراحل اولیه آن نیازمند ایجاد زیر ساختها و تسهیلات مناسب در کنار جاذبه های گردشگری بخصوص هتل و رستوران، کمپینگ و مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی می باشد. بدیهی است که توسعه این امکانات نیازمند اختصاص سرمایه فراوانی است که باید با استفاده از ابزارهای مختلف ،بستر جذب سرمایه های داخلی و خارجی برای تحقق اهداف تعیین شده فراهم گردد. در این راستا و باتوجه به سند چشم انداز برنامه چهارم توسعه و سیاستهای اصل 44 قانون اساسی و منویات دولت محترم برگزاری این همایش بسیار مثبت ارزیابی گردیده و امید است فرصت مناسبی برای معرفی فرصتهای سرمایه گذاری در صنعت گردشگری کشور به صاحبان سرمایه و علاقه مندان فراهم گردیده و مقدمه ای برای ورود عموم سرمایه گذاران به بخش گردشگری باشد.

  بخش گردشگری از جمله بخشهای سرمایه بر اقتصاد است که در مراحل اولیه رشد و توسعه خود نیازمند ایجاد زیرساختهای مناسب از جمله در زمینه اقامت، حمل و نقل، ارتباطات، بهداشت و سایر خدمات مورد نیاز گردشگران می باشد. در این راستا، برای تحقق سریعتر اهداف تعیین شده در سند چشم انداز، قانون برنامه چهارم توسعه و سیاستهای اصل 44 قانون اساسی، جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی حائز اهمیت باشد.

  امروزه اهمیت صنعت گردشگری در ایجاد اثرات مثبت فرهنگی و اقتصادی در سطح دنیا بطور روزافزونی آشکار شده و دولتمردان چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه، گردشگری را به عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری می دانند.

  در ایران صنعت گردشگری به عنوان یک بخش اقتصادی، دارای اثرات فزاینده نسبتا بالایی در تولید و اشتغال بوده و به عنوان ابزاری برای بهبود توزیع درآمد شناخته شده است. با این حال باید توجه نمود که توسعه گردشگری بخصوص در مراحل اولیه آن نیازمند ایجاد زیرساختها و تسهیلات مناسب در کنار جاذبه های گردشگری بخصوص هتل و رستوران، کمپینگ و مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی می باشد.

مقدمه

جهانگردان از عهد قدیم تا به امروز انتقال دهنده ی فرهنگ و تمدن و اکتشافات و تجربیات گروههای بشری به یکدیگر و عامل مهم ترقی و تمدن محسوب می شده اند. این جهانگردان بزرگ بوده اند که با نیروی مافوق بشری وشگرف و عزمی آهنین به اکتشافات نقاط مجهون در اعماق جنگهای آفریقا و استرالیا و کشف جزایر اقیانوس آرام و همچنین قاره جدید آمریکا پرداخته و دنیای کوچک قدیم را مبدل به جهان بزرگ امروز کرده اند و در انتقال شیوه ها و رسوم مختلف گروههای مردم به یکدیگر عامل مؤثری بوده اند.

جهانگردی در قدیم مخصوص کسانی بود که همت و جرأت سفر کردن را داشتند زیرا سفر دوران زمان پر از خطرات متعدد و مشکلات گوناگون بوده و تنها اشخاص حادثه جو و ماجرا دوست دست به این کار می زدند. هر مسافرتی مستلزم ترک چند ماهه یا چند ساله شهر و دیار خویش بوده و شخص مسافر نیز علاوه بر داشتن بدنی سالم و ورزیده و بنیه ای قوی، می بایست کم و بیش قدرت تأمین مخارج چنین سفری را داشته باشد اما امروز که شما می توانید صبحانه را در تهران، ناهار را در لندن یا پاریس و شام را در نیویورک صرف کنید بدون آنکه احساس کمترین خستگی نمایید خواهید توانست از لذتها و فواید متعدد سفری بهره مند شوید. به همین علت است که جهانگردی در این زمان اهمیت ویژه ای یافته و برای برخی کشورها عایدات و درآمدهای هنگفتی می آورد، و رقم بزرگی از درآمدهای بودجه این کشورها را تشکیل می دهد.

اکنون بسیاری از دولتها شدیداً صنعت جهانگردی را تبلیغ و تشویق می نمایند و با تشکیل وزارت جهانگردی و ترتیب و تأسیس اجرای راهنمایی جهانگردی در تمام مناطق و شهرهای خود و تهیه وسایل رفاه و آسایش جهانگردان و مراکزی خاص برای توقف و راهنمایی آنها به جلب توریست می پردازند و برخی از این کشورها شمار فراوانی از جهانگردان را جذب می نمایند.

ایران نیز به طور بالقوه از جمله این کشورهاست و با سبط امکانات و تسهیلات جهانگردی می توان درآمد هنگفتی کسب نمود.

نوآوریها و تحولات سریع و اساسی در وسایل ارتباطی، افزایش نسبی درآمد مردم و همچنین افزایش وسایل نقلیه، احداث جاده های زمینی و گسترش و توسعه ی خطوط هوایی و کوتاه شدن زمان مسافرت، موجب تغییرات اساسی در نحوه ی سیاحت و جهانگردی شد و مسافرت بعد تحلیلی و ماجرا جویانه ی خود را که مخصوص تعداد ی از مردم ثروتمند بود تا حد زیادی از دست داده و به یکی از خدمات اجتماعی و عمومی تبدیل شده است و طبقات مختلف جهانگردان با نژادها و مذاهب و ملتهای مختلف می توانند به زیارت و سیر آفاق بپردازند، تا آنجا که امروز اصلاح صنعت جهانگردی در بسیاری از ممالک بزرگ و کوچک جهان متداول شده است و یکی از پایه های اساسی اقتصاد بعضی از کشورها از جمله اسپانیا و ایتالیا بر صنعت توریسم استوار است. رشد و توسعه جهانگردی بین المللی که از مظاهر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی سالهای پس از جنگ جهانی دوم است دامنه اش به ایران نیز کشیده شده است، زیرا ایران علاوه بر دارا بودن موقعیت مناسب و مساعد جغرافیایی دارای بسیاری از مواهب طبیعی و اکتسابی است که هر کدام به تنهایی یاروی هم رفته قادر است این کشور را به انواع جاذبه های قابل عرضه به جهانگردان مجهز سازد.

در مجموع رونق اقتصادی افزایش درآمدی و بالاخره توجیهی که به گذران اوقات فراغت مبذول می شود، سبب شده که مردم ایران نیز به حرکت درآمده و در داخل کشور به سیاحت بپردازند و موجبات گسترش و توسعه ی سیاحت داخلی را فراهم نمایند.

باعنایت به فضاهای روانی که به دلیل ماشینی شدن زندگی بشر بر آحاد مردم وارد می‌شود و از آنجایی که انسانها در هر کجای دنیا پس از کار طاقت فرسا با سیستم های مکانیکی و الکترونیکی نیاز مبرم به سیاحت، گردش و آرامش سفر خواهند داشت در دهه های آینده شاهد رشد فزاینده و شتابناک این صنعت خواهیم بود.

در سالهای گذشته برای ساماندهی صنعت توریسم و ایجاد آرامش مورد انتظار برای مسافر و توریسم نیاز به طراحی علوم مرتبط با این صنعت احساس شد. در کشور ما با توجه به جاذبه‌های مختلف توریستی ازجمله معماری های بی‌بدیل، وجود تاریخ هفت هزار ساله نانوشته و دو هزار و پانصد مکتوب و مستند، منابع طبیعی، آب و هوای چهارفصل صحیح، جاذبه‌های اکوتوریسم، آب، جنگل، کویر و ... این صنعت از چهار دهه قبل سازماندهی شده و سالها قبل موضوع آموزش رشته‌های مختلف این صنعت از سوی متولیان صنعت گردشگری در ایران موردتوجه قرار گرفت و نهایتا در سال 1378 این آموزشها به بخش خصوصی واگذار شد که مسلما حضور بخش خصوصی در ارجا توفیق این امر را مضاعف نمود که اثر بخشی ارتقا آمار کیفی و کمی بخش خصوصی در بحث آموزش و خدمات جهانگردی را در مقوله‌های دیگر مورد بررسی قرار خواهیم داد.

برای شناخت توسعه و گسترش این صنعت و علوم مربوطه بایستی متناسب با رشد صنعت توریسم توسعه و تقسیم‌بندی تخصصی علم توریسم را نیز مدنظر داشت و از ظرفیت‌های دانشگاهی، آموزش‌های کوتاه مدت آموزشهای ضمن خدمت و مستمر برای رعایت تناسب رشد صنعت به ارتقا علمی بهره جست در غیر این صورت شاهد آسیب‌ببه این صنعت بوده و آسیب‌ صنعت توریسم آسیب به روح و روان و آرامش انسان ها است که آسیب‌ها به آرامش انسان‌ها گناهی نابخشودنی خواهد بود.

در تعاریف این علم و در تقسیم‌بندی کلاسیکی یکی از جاذبه‌های بسیار مهم که مورد توجه اغلب مردم دنیا است.

فصل اول

تاریخچه و وضعیت کنونی سازمان و مراکز ایرانگردی و جهانگردی

از نیم قرن پیش، جهانگردی در ایران رسماً شکل گرفته و برای اولین بار اداره ای به نام امور جهانگردی در وزارت کشور تشکیل گردید و فعالیتهایی را در امور جهانگردی و ایجاد تسهیلات مربوط به این صنعت آغاز نمود.

اداره امور جهانگردی در سال 1320 جای خود را به شورای عالی جهانگردی داد و سرانجام در فروردین سال 1342 تصویب نامه ی سازمان جلب سیاحان به امضای هئیت وزیران وقت رسید و از همان تاریخ رسماً شروع به کار نمود. در سال 1353، سازمان جلب سیاحان با وزارت اطلاعات وقت ادغام شد و این وزارت تحت نان وزارت اطلاعات و جهانگردی شروع به کار کرد. اداره ی امور ایرانگردی و جهانگردی توسط چهار شرکت سهامی به اسامی شرکت سها تأسیسات جهانگردی ایران، شرکت سهامی گشترهای ایران، شرکت سهامی مرکز خانه های ایران و شرکت سهامی سازمان مراکز جهانگردی برای ورزشهای زمستانی تحت نظارت وزارت اطلاعات و جهانگردی اداره می شد. در حال حاضر، سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی، اداره و بهره برداری از واحدهای اقامتی به شکل هتل، متل، مهمانسرا، اردوگاه، کلبه، چادر، رستوران، چایخانه، پیست اسکی و تأسیسات مربوطه را به عهده دارد.

توریسم و گردشگری

مسئله توریسم و صنعت گردشگری در دنیای معاصر در کشورهای توسعه یافته هم پای دیگر صنایع و بخشهای اقتصادی توسعه چشمگیری داشته است. به طوری که امروزه بسیاری از کشورهای جهان با داشتن توان گردشگری و سرمایه گذاری در ایجاد امکانات و تسهیلات و خدمات رفاهی مورد نیاز گردشگران، درآمد ارزی قابل توجهی عایدشان می گردد علاوه بر این صنعت گردشگری برای آنان دستاوردهای متنوع فرهنگی، سیاسی، اجتماعی نیز در پی داشته است. حال این صنعت به عنوان صادرات نامرئی کالا و خدمات و کارخانه بدون دود و یک منبع مهم درآمد ارزی و عامل مؤثر در ایجاد اشتغال.... مورد توجه اکثر کشورهای جهان قرار گرفته است.

در ایران ما به علت مسائل خاصی پس از پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی و... مسأله توریسم نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در این مدت چندین ساله بیابد و با وجود ؟ و مواهب بسیار خوب طبیعی، فرهنگی اقتصادی و ارتباطی و جغرافیایی و... در بازارهای جهانگردی سهم بسیار ناچیزی دارد.

از آنجا که سیاستهای استعماری در فعالیتهای اقتصادی کشورها جهان سوم تأثیرگذار بوده و مضافاً اینکه وابستگی اقتصادی کشور به نفت موجب رکود در سایر بخشهای اقتصادی کشور شده و این نابسامانی و رکود اقتصادی سبب مهاجرت و خالی شدن اوستاها عنوان مراکز تولید و گسترش روز افزون شهرها و پیدایش زندگی شهری توأم با مشکلات عدیده و پیدایش مسائل و مشکلات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... برنامه ریزان را بر آن ساخته است تا با توجه به توان بالای کشور و استانها در زمینه گردشگری و رهایی از مشکلات اقتصادی و استفاده از دستاوردهای متنوع صنعت گردشگری به این مهم توجه خاصی صورت گیرد و با توجه به اینکه کشور ما در جهان در بخش عرضه های گردشگری در بین ده کشور بزرگ دنیا قرار دارد و استان یزد نیز در سطح ملی و کشور یکی از ده استان برتر کشور است و بعضی یکسری از هفت استان برتر کشور در زمینه توانهای گردشگری قلمداد می کنند ضرورت برنامه ریزی توسط مسئولین ذیربط در این بخش در سطح ملی و منطقه ای و حتی استانی و محلی را بیش از پیش می طلبد.

با توجه به اینکه استان یزد از نظر اقلیمی و جغرافیایی محدودیت خاصی دارد که سایر استانهای کشور ندارند و امکان توسعه بخشهای اقتصادی با توجه به محدودیتهای فوق الذکر بیش از این امکان پذیر نمی باشد به طوری که توسعه بخش کشاورزی به علت کمی بارش و پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و شوری خاک و تبخیر شدید و رشد جمعیت امکان پذیر نیست. در اینها صنعت گردشگری با توجه به پتانسیلهای مهیا و نامهیا و موقعیت خوب جغرافیایی و اقلیمی و ارتباطی می تواند زمینه ساز رشد و شکوفایی و توسعه استان باشد.

امروزه با شروع انقلاب صنعتی در قرن 18 جهانگردی با توجه به احتیاج روز افزون به مواد اولیه مصرف و با  ایجاد توسعه شبکه ارتباطی (جاده- راه آهن- راه هوایی- دریایی و...) و با اختراع ماشین و کوتاه شدن فواصل، کاهش ساعت کار و افزایش درآمد و تعطیلات آخر هفته و مرخصی سالیانه مفهومی جدید یافته جهانگردی در عصر امروز به عنوان یک مسئله حساس فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، فنی، اجتماعی و... در سطوح ملی و جهانی مدنظر است.

لذا در ایران از بعد اقتصادی اگر به جهانگردی نگریسته شود از آنجا که تأمین کننده اصلی درآمد ارزی کشور نفت و فرآورده های نفتی است و یا نظر به اینکه کشورمان غنی از جاذبه های طبیعی، تاریخی و به یادماندنی مذهبی فرهنگی- اقتصادی و... و موقعیت خوب جغرافیایی است می تواند باعث جذب و جلب توجه گردشگران و جهانگردان بسیاری باشد.

به دنبال آن استان یزد و به ویژه شهر یزد به خاطر دارا بودن و برخوردار بودن از ارزشهای تاریخی، سنتی، صنایع بومی و دستی و سنتی و معماری کویری همراه با بناهای مستحکم تاریخی و مذهبی از قرن دوم و پنجم هجری به بعد و بافت قدیمی شهر به عنوان نمونه ای بارز از معماری سنتی و خشت خام و گل (معماری گلین)همراه با کوچه های پیچ در پیچ و دیوارهای بلند و اطاقهای ضربی، ساباط و رباط و بادگیرهای رفیع و بلند، آب انبارهای زیبا و متعدد همراه با اقلیم و پدیده های ژئومورفولوژِ و کویرهای متنوع و... جایگاه ویژه ای جهت جذب و جلب توریسم داخلی و خارجی دارد.

طرح مسئله

پس از مطالعه، بررسی و پژوهش در بسیاری از منابع و ماخذ متفاوت و بهره گیری از سوابق تحقیق تقریباً یک سوال مشخص وبا خبرهای متفاوت مطرح گردیده و آن اینکه چرا با وجود جاذبه های توریستی فراوانی که در ایران وجود دارد تعداد توریستهای خارجی ایران قابل توجه نیست.

علتها و دلایل متعدد و متفاوتی در این زمینه ارائه گردیده و در کنار آنها شاید یکی از دلایل توجیه بیشتری داشته باشد و آن اینست که:

برای برنامه های جذب توریست در ایران، مصالح اولیه آماده است ولی ملاط مناسبی که این مصالح را به هم ارتباط دهد و ساختار مناسب جذب توریست را ارائه نماید چندان تعریف نشده است و آن چگونگی ارتباط با جهانگرد است.

عروس کویر، دارالعباده، یزدی که ریشه در تاریخ دارد. اما این شهر تاریخی، آن طور که شایسته و زیبنده نام آن است و با آن امکانات، قابلیت ها و استعدادهای بالقوه نه تنها در سطح فراملی مطرح نیست بلکه در سطح کشور نیز جا نیفتاده است. وجود مشکلات و تنگناهای فعالیت در بخشهای مختلف اقتصادی ؟ محدودیتهای رشد و توسعه بخشهای صنعت و کشاورزی زمینه توجه به صنعت گردشگری در کشور و استان را فراهم کرده است. حال با توجه به برخی اقدامات انجام شده و عدم استقبال قابل توجه گردشگران بالاخص جهانگردان خارجی از منطقه سوالات متعددی در ذهن نقش می بندد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:

عوامل مؤثر بر جذب توریسم چیست؟

قابلیتهای گردشگری مثل آثار تاریخی، فرهنگی و... در منطقه کدامند؟

آیا امکانات و تسهیلات مثل هتلها، مهمانپذیرها، حمل و نقل عمومی، مترجم و راهنما برای گردشگران تدارک دیده شده است؟

چه اقدامات مؤثری در خصوص جذب توریسم انجام داده ایم یا به عبارتی چه سیاستهایی برای جذب توریست اتخاذ شده؟

آیا به خواسته ها و نیاز شخصی گردشگری توجهی شده است و با آنها ارتباط مناسبی برقرار گردیده است یا خیر؟ و بعضاً سوالات متعدد دیگر..

در میان فعالیتهای بشر کمتر فعالیتی هست که توانسته باشد به طور همزمان توجه اقتصاددانان، جغرافی دانان، متخصصان محیط زیست، روانشناسان، جامعه شناسان و محققان علوم سیاسی و مدیریت را به خود جلب کند، جهانگردی یکی از این فعالیتهاست.

منابع در جهانگردی:

- مفاهیم جهانگردی:

در آغاز هر نوع بررسی درباره اقتصاد سفر و جهانگردی لازم است موضوع مورد بررسی و اجزایش را که برای تحلیل اقتصادی مناسب هستند تعریف نمود.

جهانگردی نه یک پدیده است نه صرف مجموعه ای از فعالیتها، بلکه یکی از فعالیتهای انسان است که رفتار جهانگرد، کاربرد منابع و رابطه متقابل وی با مردم، اقتصاد و محیطهای دیگر را در بر می گیرد. جهانگردی به مکانهایی خارجی از سکونتگاه وی را به همراه دارد.

به طور کلی جهانگردی تعریف واحد و راضی کننده ای ندارد که مورد توافق همه باشد البته همه قبول دارند که سفر و جهانگردی مقولات زیر را شامل می شوند:

نیازها و انگیزه های جهانگرد

رفتار جهانگرد در انتخاب نوع جهانگردی و محدودیتهای آن

سفر به مکانی دور از خانه

رابطه متقابل جهانگرد و عرضه کنندگان کالای مورد نیاز وی در بازار

آثار سفر و جهانگردی بر جهانگرد، میزبان، اقتصاد و محیط زیست

علم اقتصاد در بسیاری از این حوزه ها نقشی ایفا می کند، به ویژه در آنجا که لازم است اثرات اقتصادی و اقدامات مربوط به کنترل جهانگردی و نیروهای بازار که تقاضای جهانگردان را به عرضه و کالاهای جهانگردی، مرتبط می کنند مورد تحلیل قرار گیرند همچنین، از یک طرف توجه به رابطه متقابل علم اقتصاد با جامعه شناسی، روانشناسی و جغرافیای جهانگردی اهمیت دارد و از طرف دیگر، علم اقتصاد در برنامه ریزی، مدیریت و بزاریابی سازمانها و مقصدهای سفر و جهانگردی نقشی بر عهده دارد.

فعالیت جهانگردی و محصولات آن:

در بازار سفر و جهانگردی، فعالیت یا فعالیتهای جهانگردی شامل تمام سازمانهایی می شود که کالاها و خدمات جهانگردی را به عنوان بخشی از نیازهای جهانگردی به افرادی که عرضه می کنند که به عنوان جهانگرد یا سیر و سیاحتگر تعریف شدند. این سازمانها مجموعه گسترده ای هستند که به کار حمل و نقل مسافر، تأمین اقامتگاه و عرضه جاذبه های جهانگردی اشتغال دارند. اما علاوه بر این سازمانها، سازمانهای پشتیبانی کننده ای مانند مراکز اطلاعات جهانگردی، سازندگان سوغاتی، خرده فروشان و شرکتهای پخش بروشور وجود دارد.

فعالیت های جهانگردی را به دلیل ؟ حیطع شمول آن بهتر است به چند بخش تقسیم نمود حاصل یکی از طبقه بندی ها به شرح زیر است:

حمل و نقل

اقامتگاه

جاذبه های مصنوعی که مناطق حفاظت شده جاذبه های طبیعی را در برمی گیرد

خدمات پشتیبانی در بخش خصوصی

خدمات پشتیبانی در بخش عمومی

واسطه ها مانند تورفروشان عمده و آژانسهای مسافرتی

مثل سازمانهای مسافرتی و جهانگردی به دلیل ماهیت خود در درجه اول به محصول خود نظر دارند و در بهترین جاست محتمل، به بازار موجود در بخش خود. برای مثال بیشتر هتلداران هنگامی که نام محصول آنها پرسیده می شود از اقامتگاه نام می برند آژانسها اکثراً در پاسخ به خدمات مسافرتی اشاره می کنند. بنابراین، هر چند اذعان می کنند که در صنعت سفر و جهانگردی می گیرند اما عده کمی از آنها مدعی عرضه محصولی به نام جهانگردی هستند. این امر در تحلیل اقتصادی از صنعت جهانگردی مسئله ای را پدید می آورد زیرا محصولاتی که تصور می شود. اعضای این صنعت عرضه می کنند الزاماً همان نیست که به نظر می رسد مورد تقاضای مصرف کنندگان باشد. جهانگردان احتمالاً فهم کلی تری از محصول سفر و جهانگردی دارند تا عرضه کنندگان آن، آنچه مشکلات را بیشتر می کند اینست که فایده مورد نظر بسیاری از جهانگردان، ممکن است محصولات قابل مبادله نباشند. برای مثال جهانگرد شاید واقعاً علاقمند به خریداری فرصتی یک هفته ای برای نشستن در یک ساحل آفتابی باشد، علاقمند به حصول فواید استراحت کامل، اعاده آرامش فکری و آفتاب گرفتن در ساحل باشد. جهانگرد دیگر صرفاً متقاضی فرصتی برای یک ملاقات کاری رو در روست تا بتواند به نمایندگی از شرکت خود قراردادی را منعقد کند. هیچ یک از این دو جهانگرد واقعاً در پی خریدن محصولات قابل مبادله نیستند بلکه فقط یک خیال تجربه، فعالیت یا فرصت کاری را جستجو می کنند.

سازمانهای مسافرتی و جهانگردی هر قدر توسعه می یابند و در شیوه بازاریابی محصولاتشان پیشرفت می کنند. با اقداماتی مانند ترتیب دادن تورهای جامع یا عرضه محصولات مبادله نشدنی بیشتر در جهت ارضای خواسته جهانگردان عمل می کنند تا از دید عرضه محصول خود، با وجود این در تمام حوزه های جهانگردی به طرفین بازار هنوز فهم واحدی از محصول جهانگردی ندارند.

منابع:

هر جامعه، تصمیم گیری درباره تخصیص منابع را در چند سطح انجام می دهد. یک کشور می تواند یک نظام سیاسی را اتخاذ کند که دارای روش شناسی تخصیص منابع باشد مانند قیمت گذاری از طریق بازار در اقتصاد سرمایه داری یا برنامه ریزی متمرکز در اقتصاد کمونیستی

در نظام اول، تصمیمات ملی یا منطقه ای عامل تخصیص منابع بین فعالیتها و کابردهای اقتصادی مولد و نامولد است برای مثال، دولت، صاحبان صنایع و گروههای فشار درباره قطعه زمینی مذاکره می کنند که یا برای فعالیتهای معدنی، کشاورزی و جهانگردی قابل استفاده است یا به صورت طبیعی حفظ شود (از نظر اقتصادی، نامولد باقی می ماند) در سطح صنعت، بنگاهها بر سر منابعی رقابت می کنند که کم و بیش مختص آن صنعت است. برای مثال هتلداران و صاحبان رستورانها شاید با استفاده از پیشنهاد اغواکننده پرداخت حقوق بیشتر برای استخدام آشپزهای خوب- «منبع کار ماهر برای تهیه غذا» رقابت کنند. حتی درون یک فعالیت مولد، رقابتی در تقاضای منابع کمیاب وجود دارد و چگونگی تخصیص این منابع باید روشن شود. برای مثال آیا اداره ملی جهانگردی باید تمام بودجه تبلیغاتی خود را به خرید ویدئوی تبلیغات اختصاص دهد و یا به تهیه بروشور و پوستر؟

راههای تعیین نتیجه این تصمیمات، موضوع اساسی مطالعه اقتصادی چه در سطح کلی و چه در ارتباط با فعالیتهای معین را تشکیل می دهند. بنابراین، یکی از حوزه های اصلی اقتصاد جهانگردی باید به پرسشهای زیر بپردازد:

در مناطق جهانگرد فرست و جهانگرد پذیر چه ساز و کارهایی برای تخصیص منابع به کار می رود؟

در رقابت برای منابع کمیاب چگونه جهانگردی با فعالیتهای و صنایع دیگر مقایسه می شود؟

چه نوع رقابتی بین عرضه کنندگان سفر و جهانگردی بر سر منابع و بازارهای تقاضا در می گیرد؟

آیا کاربرد بعضی منابع در جهانگردی هزینه های فرصت چشمگیری دارد؟

(هزینه کاربرد منابع در جهانگردی عبارت است از فرصت از دست رفته کاربرد این منابع برای «بهترین استفاده دیگر»)

اینها همه پرسشهای اجباری هستند نه هنجاری، به عبارت دیگر آنها به واقعیت می پردازند نه آنچه به نظر ما باید رخ دهد.

منابع مسافرتی و جهانگردی:

از تعاریف قبلی، بی درنگ دو مسئله عمده پدیدار می شود:

چون تولید کننده و مصرف کننده نسبت به آنچه «محصول» جهانگردی را تشکیل می دهد غالباً تصورات متفاوتی دارند درباره اینکه چه منابعی در جهانگردی به کار می رود شاید اختلاف نظر وجود داشته باشد.

بعضی از منابعی که صنعت جهانگردی متقاضی آن است کالای عمومی یا حتی منابع رایگان هستند.

در حالی که می توان گفت که در جهان امروز اگر منابع رایگانی هم باقی مانده باشد تعداد آن انگشت شمار است. یعنی هر نوع فعالیت بشر در این جهان عملاً تقاضایی را پدید آورد که بالاخره کسی باید هزینه اش را بپردازد- اما بی شک بسیاری از کالاهای مورد تقاضا در جهانگردی کالای عمومی هستند. این کالاها می تواند تسهیلات موجود باشد که مورد بهره برداری کامل قرار نگرفته اند و فرد بدن کاهش استفاده دیگران از این تسهیلات از آن استفاده می کنند. به عبارت دیگر این وضعیت نشانگر صفر بودن هزینه ها فرصت است.

عرضه کنندگان سفر و جهانگردی نیز ترکیبهای مختلف از همان منابع کمیابی را به کار می برند که تولیدکنندگان دیگر مورد استفاده قرار می دهند. تلاشهای گوناگونی برای تعیین و طبقه بندی منابعی که از نظر آماری سهم چشمگیری در سفر و جهانگردی دارند انجام شده است.

فصل دوم

فرضیات

رونق جهانگردی بر ایجاد اشتغال تأثیرمی گذارد.

رونق جهانگردی بر فعالیت رستورانها

رونق جهانگردی بر عرضه سوغاتی

رونق جهانگردی بر فعالیتهای حمل و نقل و تور گردانی

رونق جهانگردی در صنایع دستی

گردشگری و توسعه در جهان سوم

کشور ما نیز به لحاظ موقعیت مکانی و داشتن عناصر مهم جذب گردشگری چون مناطق طبیعی آثار باستانی، تنوع اقلیمی و تمدن ریشه دار و انقلاب کلامی (انقلاب فرهنگی که پیام آور صلح، داشتن استدلال و منطق بر ایجاد ارتباطات و... است) در تلاش است تا از اقتصاد تک پایه به سمت اقتصاد متنوع و با ثبات حرکت نماید و در این چارچوب علاوه بر تنوع بخشی به اقتصاد خود، پیام فرهنگی و سیاسی خویش را که بر محور گفتگوی تمدنهاست به صورت جریان آزار مبادلات فرهنگی و ارتباطی در معرض افکار جهانیان قرار دهد.

بدون شک دستیابی به چنین اهدافی مستلزم شناخت فرآیند گردشگری (طبقه بندی، رویکردها، سیاستها و آثار اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی و اقتصادی و...) می باشد تا با یک پشتوانه علمی و آگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده در جهان و ایران، به انتخاب آگاهانه یک راهبرد منطقی واقع گرا توأم با برنامه ریزی و مدیریت صحیح گردشگری در چارچوب فرآیند توسعه همه جانبه و پایدار دست زد.

معرفی کلی

 لوئیس ترمز گردشگری بین المللی ر ابه عنوان «امید بخش ترین، پیچیده ترین و جایگزین ترین صنعتی که جهان سوم با آن روبروست» توصیف می کند، هر چند تنها در سالهای اخیراست که گردشگری بیشتر در کنار فعالیتهای اقتصاد سنتی در متون علمی جهان سوم جای خود را یافته است. گسترش فزاینده تحقیقات مربوط به گردشگری منجر به پیدایش رویه ها و تقسیمات جالبی شده است. قابلیت سال قبل در مطالعات چنین فرض می شد که گسترش صنعت گردشگری در جهان سوم، کار خوبی است، گر چه به این نکته هم اذعان می شد که این کار مشکلاتی دارد که دیر یا زود رفع خواهد شد. این تصور در دهه ی 1970 تغییر یافت، زیرا در آن زمان محققان دانشگاهی دیدگاه منفی تری نسبت به پیامدهای گردشگری داشتند که ناشی از انتقاد مستقیم دارد به این صنعت به عنوان یک عامل مؤثر در توسعه بود. گردشگری بین المللی یک صنعت متغیر با بازدیدکنندگان بالقوه است که به سرعت مقاصد مشهور سابق- نظیر بیروت و یا حتی یونان- را به دلیل تهدید سلامتی یا امنیت ترک می کنند. از این رو مشخص شد که دامنه ای از فشارها و تأثیرات که حجم عمده ای از تجارت را در جهان سوم تشکیل می دهند- اثر می گذارند. آنچه در اینجا اهمیت ویژه می یابد آن است که گردشگری را در کنار بانکداری، بیمه- که در آنها هیچ نوع تولید مرئی وجود ندارد- به عنوان یک صنعت صادراتی نامرئی طبقه بندی می کنیم و نیز این موضوع که گردشگران باید به نقاطی که بتوانند از تسهیلات مطلوب خود در آن نقاط استفاده شخصی کنند، دارای اهمیت است. این بدان معناست که معمولاً هزینه های حمل چندانی بر کشور میزبان جهان سومی تحمیل نخواهد شد. زیرا عموماً وسائل سفر تحت مالیکت خارجی است. به علاوه به طور واضح، انواع مختلفی از فعالیتهای چهره به چهره، میان گردشگر و کشور میزبان وجود دارد.