مقدمه:
اگرچه حرفه مشاوره زمینه نسبتا جدیدی است که هنوز در مراحل رشد خود قرار دارد تاثیر کلی آن بر جامعه با سرعتی شگرف در حال افزایش است. تعداد روزافزونی از افراد جهت یاری جستن از مشاوران در مورد برطرف کردن مشکلات غیر قابل تحمل زندگی روزمره شامل: بیکاری ، مشکلات خانوادگی و زناشویی ، عدم اعتماد به نفس، ناتوانی در تصمیم گیریها، مشکلات آموزشی ، مشکلات مربوط به برقراری و تداوم نیروی انسانی و مشکلات متعدد دیگر به مشاوران مراجعه می کنند. بنابراین هیچگاه حرفه مشاوره در چنین سرزندگی و توسعه ای قرار نداشته است.
در عین حال جوان بودن حرفه مشاوره بدین معنی است که سازمان آن همچنان در حال تغییر است. بنابراین اهداف و نیات اساسی و نقش مشاوره را در اجتماعمان بار دیگر باید تعریف و تعیین کرد. حتی در تعریف مشاوره انسان با این حقیقت برخورد می کند که محققان نویسندگان مشاوره از زوایای گوناگونی مشاوره را می بیند. این تفاوت نه تنها دیدگاها و فلسفه های متفاوت دست اندر کاران مشاوره است، بلکه همچنین از تغییرات تاریخی یابه عبارت کلی تری از درک کلی تری از مشاوره و زمان تاثیر می پذیرد.
نظریه ها و روش های مشاوره :
1- مشاوره بر پایه روانکاوی :
زیگموند فروید که بسیاری وی را نابغه ای در روان درمانی می دانند در زمینه نظریه مشاوره بر پایه روانکاوی پنج دهه تحقیق پژوهش نمود. اصول اساسی روانکاوی او بر مطالعه بالینی تک تک بیماران مبتنی بود که آنان را درمان می کرد. نظریه روانکاوی خود از نظریه های دیگر تشکیل یافته است که عبارتند از : رشد و سازماندهی ذهن ، سائق های غریزی ، تاثیرات محیط خارح، اهمیت خانواده و نگرش جامعه.
با آنکه در نظریه روانکاوی از بعضی از بعضی جهات اصلاحاتی صورت گرفته ، مفاهیم بنیادین این نظریه همچنان به قوت خود باقی است. این .اقعیت که تقریباً همه نظریه های مشاوره بر پایه برخی از اصول عمده روانکاوی شکل گرفته اند، نشانگر اهمیت و ماندگاری نظریه روانکاوی است.
جهت آشنایی با نظریه مشاوره فروید که بر پایه روانکاوی می باشد می بایست با مفاهیمی که او درباره شخصیت ارائه می دهد آشنا شد. پس ناگزیر به مفهوم سرشت انسان از دید فروید می پردازم وسپس نظریه مشاوره را مورد بررسی قرار می دهم.
سرشت انسان :
مفهوم سرشت انسان در نظریه روانکاوی بر پایه علیت گرایی روانی و فرآیندهای ذهنی ناهشیار استوار است. علیت گرایی روانی تلویحاً به این معناست که حیات روانی تجلی پیوسته روابطی است که برا ی آنها علتی را می توان سراغ گرفت. فرآیند های ذهنی همان عوامل علی در طبیعت رفتار انسانی هستند. فعالیت روانی و حتی فعالیت جسمی را می توان زیر سطح هشیار حفظ کرد. تحلیل بر اساس علیت گرایی روانی شالوده مشاوره با استفاده از شیوه روانکاوی است. مشاوره ای که به پالایش ذهن می انجامد دست آخر از راه هایی به رویاییبا ذهن ناهشیار منتهای می شود. و در نتیجه بهبود در یادگیری و شناخت و نیز تسریع رشد ذهنی و پرورش مهارت های سازگاری حادث می شود.
فروید اساساً انسان را موجودی شریر و قربانی غرایزش می پنداشت که باید با نیروهای اجتماعی به سازگاری و تعادل می رسید. تا از این رهگذر ساختاری پدید آید که در آن رفتار انسانی به مضه ظهور برسد برای رسیدن به این تعادل انسانها نیازمند شناخت عمیق نیروهایی هستند که آنان را به عمل ترغیب می کند. به اعتقاد فروید انسان ارگانیسمی دارای انرژی است و انرژی روانی او بین نهاد، خود و فراخود تقسیم می شود. رخداد روانی جنسی که در خلال پنج سال نخست زندگی فرد صورت می گیرد در رشد شخصیت او در بزرگسالی از اهمیت زیادی برخوردارند.
شوگرمن (1997) با اعتقاد به اینکه اغلب برداشت فروید از سرشت طبیعت انسان به طرزی غلط تفسیر می شود ، دیدگاهی مقایسه ای درباره نظریه فروید مطرح کرد و بدین ترتیب تصویری انسانگرایانه تر را از افراد بشر در هشت مورد بدین شرح ارائه داد:
1- انسان سرشتی دوگانه دارد یکی زیستی است و دیگری نمادین.
2- هر انسان در آن واحد هم یک فرد است و هم با دیگران پیوند دارد.
3- انسان در زندگی خویش به دنبال هدف ها و ارزشهایی است.
4- یکی از نیازها ی اساسی انسان معنا دار بودن زندگی برای اوست.
5- جهان درون هر انسان ، ازجمله ناهشیار درون وی،از رفتار آشکارا و مهم تر است.
6-انسان موجودی اجتماعی است که نیاز او به روابط یا دیگران بالاترین نیازهاست.
7- انسان پیوسته در حال پرورش و تکامل یافتن است
8- برای انسان می توان تا حدودی استقلال قائل شد که مرزهای آن را واقعیت تعیین می کند.
به طور خلاصه بر اساس نظریه روانکاوی ، مفاهیم اصلی سرشت انسان حول اندیشه هایی همچون علت گرایی روانی و فرایندهای ذهنی ناهشیار دور می زند.
علیت گرایی ناهشیار در تعریفی ساده عبارت است از آنکه: کنش ذهنی یا حیات روانی با تجلی منطقی و لاینقطع روابیط علی است هیچ رویدادی تصادفی یا اتفاق نیست. با آنکه رویدادهای ذهنی ممکن است غیر مرتبط به هم به نظر آیند، عملا پیوند نزدیکی با هم دارند. و به پیام های ذهنی پیش از خود متکی هستند . فرآیندهای ذهنی ناهشیار نیز در ارتباط تنگاتنگی با علیت گرایی روانی دارند. این فرآیندهای ذهنی ناهشیار عوامل علی بنیادین در سرشت رفتار انسانی محسوب می شوند .
در واقع بیشتر آنچه دذر ذهن ما در نتیجه در بدن ما می گذارد، ناشناخته یا در زیر سطح هشیار قرار دارد و به همین سبب اغلب احساسات و اعمالمان را درک نمی کنیم. فرآیندهای ذهنی ناهشیار اساس بیشتر آن چیزی را تشکیل می دهند که در مشاوره به شیوه روانکاوی انجام می شود.
فروید معتقد بود تعارض حل نشده واپس رانی و اضطراب فراگیر اغلب لازم و ملزوم یکدیگرند .