فصل اول
کلیات بهداشت عمومی ، بهداشت ورزش
بهداشت عمومی
برای بهداشت تعارف گوناگونی ارائه شده است که در زیر تعدادی از این تعارف را مرور می کنیم :
بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی ، بهداشت یک حالت کامل سلامتی جسمی ، روانی و اجتماعی است و تنها عدم ابتلا به بیماری یا ناتوانی و نقص عضو نمی تواند دلیلی بر سلامت و بهداشت باشد .
محقق انگلیسی فریز بروکینگتون تعریف دیگری در رابطه با بهداشت دارد که عبارت است از : احساس حالت شادی جسمی ، روحی همراه با ذخیره قدرت براساس عملکرد های عادی بافتها و هماهنگی و تطابق جسمی و روحی که موجب فراهم گردیدن وسایل زندگی سرشار از نشاط برای انجام خدمات و کارهای عادی باشد .
بهداشت به دو بخش تقسیم می شود . الف) بهداشت عمومی ب) بهداشت ورزش
بهداشت عمومی : عبارت است از ایجاد کامل تندرستی جسمانی ، روانی ، اجتماعی ، فقدان هر نوع ناتوانی جسمانی ، مبارزه در برابر بیماریهای همه گیره بالا بردن سطح زندگی ، اصلاح محیط ، کشف داروهای تازه برای نابودی امراض ، پاکسازی محیط روستایی و آلودگی آبها ، مبارزه در برابر عوامل مزاحم تمدن مانند سر و صدا ، ازدحام و غیره .
پروفسر وینسلو بهداشت را این گونه تعریف کرده است :
بهداشت عبارت است از : علم و هنر پیشگیری از بیماری ها ، افزایش طول عمر ارتقاء سطح سلامتی در انسان از طریق فعالیتهای دسته جمعی در جهت کنترل بیماری های واگیر ، بهسازی محیط ، آموزش بهداشت فردی ، تامین خدمات پزشکی و پرستاری جهت تشخیص و درمان به موقع بیماری ها ایجاد سیستم شبکه تندرستی و تدوین نظام اجتماعی که هر فردی از جامعه از استانداردهای لازم برای تامین بهداشت خود بهره مند گردد .
بهداشت عمومی دارای چند جزء بوده که به شرح زیر می باشد :
1 - بهداشت جسمانی Physical health
عبارت است از عدم بیماری و ناتوانی همراه با انرژی کافی و حیاتی برای انجام وظایف روزمره و فعالیتهای تفریحی بدون خستگی بیش از حد .
2 – بهداشت اجتماعی : Social health
عبارت است از به توانایی برای تعادل موثر با دیگر مردم و محیط اجتماعی ، لذت بردن و رضایت از روابط شخصی (4)
3 – بهداشت ذهنی یا روانی : mwntal or Psychological health
عبارت است از توانایی و عدم اختلال برای مراجعه با وقایع روزمره و تعاملات اجتماعی زندگی ، بدون مشکلات رفتاری ، هیجانی و یا ذهنی
اصول بهداشت عمومی
1- جلوگیری از بیماریها از راه بهسازی محیط و واکسیناسیون و تغذیه .
2 – طولانی کردن عمر .
3 – بالا بردن سطح تندرستی از راه آموزش بهداشت و تشکیل خدمات پزشکی .
4 – حداکثر استفاده از نیروی جسمانی و فکری دو راه پیشرفت اجتماع می باشد .
پیوستار بهداشت
بهداشت دارای یک پیوستار است به صورتی که عدم بهداشت ( سلامتی ) باعث مرگ می شود اما قبل از مرگ ابتدا انسان مبتلا به بیماریها می شود و قبل از ابتلاء به بیماریها انسان عادات بد زندگی را تحصیل کرده و به آنها رفتار می کند . زمانی که فرد دارای عادات خوب در طی زندگی شود خطر ابتلاء به بیماریها و مرگ بسیار کم می شود .
برخی از اهداف بهداشت برای قرن بیست و یک به شرح زیر می باشد :
1 – افزایش کیفیت عمر .
2 – کاهش مرگ های ناشی از بیماریها عروق کرونر .
3 – کاهش سطوح کلسترول در بین افراد بزرگسال .
4 – کاهش اضافه وزن در بین بزرگسالان .
5 – کاهش جمعیت افراد بزرگسال که مبتلا به فشار خون هستند .
6 – کاهش مرگ ناشی از سکته های مغزی .
7 – کاهش مرگ ناشی از دیابت .
8 – کاهش مرگ ناشی از سرطان .
9 – کاهش شیوع آسیب های ناشی از استرس .
10 - کاهش میزان خود کشی .
11 – کاهش شکستگی استخوان ران در بین افراد مسن .
تعریف بهداشت ورزشی
بهداشت ورزش به وجود اورنده شرایط و عواملی را گویند که در نتیجه آن ورزشکاران بدون هیچ گونه صدمه ای شروع به ورزش کنند و در حین و بعد از ورزش کردن احساس هیچ گونه ناراحتی نداشته باشند .
برخی از اهداف بهداشت ورزشی برای سال دو هزار به شرح زیر است می باشد .
1 – افزایش کیفیت عمر .
2 – افزایش مردمی که برای آمادگی قلبی عروقی شان فعالیت بدنی منظم می کنند .
3 – افزایش مردمی که برای به دست آوردن قدرت ، استقامت و انعطاف پذیر فعالیت منظم می کنند .
4 – کاهش افرادی که در اوغات فراغتشان فعالیت بدنی نمی کنند .
5 - کاهش چاقی و افزایش فعالیت بدنی بین افرادی که چاق هستند .
فصل دوم
سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی به عنوان وسیله ای برای نگهداری هموستار بدن توسعه یافته است . این سیستم ، دارای بسیار پیچیده است و قابلیت تشخیص و دفاع در برابرر عوامل تهدید کننده بدن را دارد . سیستم ایمنی در برگیرنده پاسخ های بدن نسبت به مولکلهای خارجی و یا جدید تحت عنوان ایمونوژنها ، میکروار گانیسمها شامل ویروسها ، باکتریها ، قارچها و انگلها ، رشد تومور های سرطانی و آلرژیها هستند . پاسخ ایمنی نسبت به هر عاملی نیازمند وجودار ارتباطات و هماهنگیهای پیپیده بین بافتها ، سلولها و مولکولهای پیام بر بدن می باشد .
انواع سلولهای ایمنی بدن
تمام سلولهای ایمنی دارای ریشه مشترکی هستند و از سلولهای هموپو .............. در مغز استخوان منشاء می گیرد .
سه دسته عمده سلولهای ایمنی عبارتند از :
1 - سلولهای با منشا استخوانی ( مونوسیت ها ، ماکروفاژها و گرانولوسیت ها ) .
2 – سلولهای با منشا لنفاوی ( لنفویست های T و B .
3 – سلولهای کشنده طبیعی Natural Killer Cell
سلولهای با منشا استخوانی
مونوسیت ها و ماکروفاژها بیگانه خوار و جزء سلولهای مصرف آنتی ژن هستند که در مغز قرمز استخوان ساخته می شوند . مونوسیت ها در جریان خون یافت می شوند ، اما در هنگام آسیب و یا التهاب در بافتها نیز دیده می شوند . مونوسیت ها به خاطر بیگانه خواری میکروار گانسیم ها و ارائها آنتی ژنها به لنفویست ها ، در مراحل اولیه پاسخ ایمنی ذاتی درگیر می شوند . مونوسیت ها و ماکروفاژها ، از طریق آزادسازی پروتئازها ( آنزیم تجزیه کننده پروتئین ) از لیزوزوم ها و تولید مولکولهایی مانند هیدروژن پراکنساید و رادیکالهای اکسیژن که برای میکروار گانیسم ها سمی هستند ، میکروار گانیسم ها ی بلیده شده را از بین می برد . مونوسیت ها و ماکروفاژها همچنین عوامل محلول متعددی تولید می کنند که لنفوسیت ها را فعال می سازند . این سلولها ، می توانند سلولهای سرطانی و سلولهای ویروسی را نیز از بین ببرند .
گرانولوسیت ها لکوسیت های دانه دار بزرگی هستند که از اولین سلولها ، مقابله کننده با ارگانیسم های خارجی می باشند . سه دسته بزرگ گرانولوسیت ها عبارتند از :
نوتروفیل ها ، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها .
نوتروفیل ها به عنوان بیشترین لکوسیت ها ، سلولهای بیگانه خواری هستند که میکروارگانیسم های بلعیده شده را از طریق آزاد سازی پروتئازها از دانه های میتوپلاسمی و تولید مولکولهای سمی مانند هیدروژن پراکسید و رادیکاسهای اکسیژن را از بین می برند .
نوتروفیل ها توسط عوامل شیمیو توکسیک ( سمی ) تولید شده و به وسیله دیگر لکوسیت ها ، جذب نقاط عفونی می شوند . آنها به راحتی می توانند از میان دیواره مویرگها عبور کنند و به محل عفونت یا التهاب برسند . ائوزینوفیل ها درصد کمتری از لکوسیت های در گردش را شامل می شوند و توانایی بیگانه خواری میکروارگانسیم ها را دارند . تئوزینوفیل ها در برابر عفونتهای ایجاد شده توسط عوامل خارجی بسیار فعال هستند ، ولی در آسم نقش کمتری بازی می کنند ، بازفیل ها کمترین درصد از لکوسیت های در گردش را شامل می شوند و در واکنشهای آلرژیک و التهابی دخالت دارند .
سلولهای با منشا لنفاوی
لنفوسیت های T ، یا سلولهای T ، سلولهای لنفاوی کوچکی هستند که توسط گیرنده های سلولی T موجود در سطح سلول از هم متمایز می شوند . سلولهای T در شروع و تنظیم اغلب پاسخ های ایمنی نقش اساسی دارند ، که به علت توانای آنها در تنظیم فعالیت بسیاری از سلولهای ایمنی است . نمونه های از این تنظیم شامل فعال نمودن سلولهای B برای تکثیر و تولید پادتن ، از بین بردن سلولهای سرطانی و سلولهای عفونی ویروسی و نیز ترشح عوامل محلول می باشد که فعالیت سایر سلولهای ایمنی را می کنند .
لنفوسیت های T به دو دسته سلولهای Th و و سلولهای Ts و Tc تقسیم می شوند . این سلولها می توانند به واسطه عملکرد خود پروتئین های سطحی سلول مانند CD4 روی سلولهای TH و یا CD8 روی سلولهای Ts و Tc از هم متمایز شوند . سلولهای TH بسیاری از پاسخ های ایمنی به ویژه عملکرد سلولهای B و سایر سلولهای T را تنظیم می کنند این سلولها همچنین ، ترشح عوامل محلول را بر عهده دارند که تکثیر و تمایز سلولهای B و T را تحرک می کنند . فعال شدن سلولهای TH اساسی ترین گام برای بسیاری از پاسخ های ایمنی است .
سلولهای Ts و Tc ، سلولهای تنظیمی و سیتوتاکسیک هستند که می توانند به واسطه عملکرد خود و پروتئین های سطحی سلول به شاخه های کوچکتر تقسیم شوند . سلولهای Tc می توانند بسیاری از هدفها شامل سولهای سرطانی ، سلولهای عفونی ، سلولهای ویروسی و عوامل خارجی را از بین ببرند . سلولهای Ts در تنظیم سولهای B به وسیله نشانه های CD19 ، CD20 ، CD22 شناسایی می شوند . سلولهای B ، حافظه مربوط به مقابله اولیه با انتی ژن را حمل می کنند ورود دوباره آنتی ژن به بدن موجب تولید سریعتر و بیشتر پادتن برای مقابله با آنتی ژن می شود .
سلولهای کشنده طبیعی ( NK )
منشا دقیق سلولها ی دسته سوم ( NK ) به درستی مشخص نیست ولی پذیرفته شده است که انها از سلولهای مغز قرمز استخوات منشاء می گیرند . این سلولها شامل لنفوسیت های دانه دار بزرگ می شوند که فعالیت NK نشان می دهند . لنفوسیت های دانه دار بزرگ می توانند برخی از سلولهای سرطانی و عفونی – ویروسی را شناسایی کنند ، به آنها متصل شوند و انها را از بین ببرد .
این سلولها به وسیله نشانهایی مانند CD16 و CD56 شناسایی می شوند . سلولهای معرف آنتی ژن نوع دیگری از سلولهای دسته سوم هستند که آنتی ژنها را به سلولهای ایمنی ارائه می دهند . این فرآیند گام مهمی در شروع پاسخ ایمنی است .