تحقیق مقاله فلسفه پوشش و آراستگی از دیدگاه اسلام

« و لباس التقوی ذلک خیر..... »

و پوشش حیا آن بهتر است .                                   (اعراف ، آیه 26 )

یکی از مسائل مهم اسلامی لزوم پوشیدگی است که در قرآن کریم و روایات زیادی به این مطلب اشاره شده است . پوشش از دیرباز در ایران باستان و در میان ادیان مختلف وجود داشته و آثار هنری ، نقوش ، کتیبه‌ها و نوشته‌های تاریخی دانشمندان آن دوره اشاره به این مطلب دارد که با آمدن اسلام پوشش جایگاه خاص خود را پیدا کرد و به طریقه صحیح و کامل بین مردم رواج پیدا کرد بر خلاف عقیده بعضی از مردم که ریشه پوشش را در کشور ایران می‌دانند. برخی از دانشمندان غیر مسلمان پوشش اسلامی را وسیله محدودیت می‌دانند اما آیا می‌شود پرهیز از آلودگی و گناه و رسیدن به فضایل اخلاقی را محدودیت نامید ؟ از طرفی با یک نگرش صحیح به تاریخ ادیان مشخص می‌شود که ادیانی مانند یهود و مسیح ، بسیار‌بسیار سختگیرانه‌تر از اسلام عمل نموده‌اند و در این کار مسیر افراطی را در پیش گرفته‌اند .

پوشش یکی از قوانین الهی است و تنها مربوط به خود زن یا مرد نیست که بخواهند از حق خود صرف‌نظر کنند . و این حرمت به عنوان حق‌الله مطرح است و خداوند در قرآن‌کریم از مردم می‌خواهد که حق او را به عنوان امانت حفظ کنند .این حق الهی همیشه سنگر مبارزه‌ای برای بانوان بوده تا بتوانند با رعایت آن حق ، بنیان خانواده را تحکیم بخشند و ارزشهای متعالی را احیا کرده و با حفظ مصونیت و امنیت ، روان و فکر خود را آزاد ساخته و در جهت ارتقاء کمالات ، فضایل اخلاقی و پیشرفت در عرصه‌های اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و خانوادگی موفقیت بیشتری کسب نمایند .

در ادبیات ایران باستان و در آثار شاعرانی مانند فردوسی سخن از زن نیکوی ایرانی و حجاب او به میان آمده است و در واقع پوشش زنان در ایران باستان وجود داشته است و سخن منیژه دختر افراسیاب مصداق این مطلب است :

منیژه منم دخت افراسیاب                  برهنه ندیده رخم آفتاب       

در اسلام پوشش دینی زنان آنست که لباس شهرت ، لباس مردان و بدن نما باشد و محدوده پوشش آنست که فقط دستها از مچ به پایین و گردی صورت  بیرون بماند ، به شرطی که با عوامل مختلف برای نا‌محرم جلب توجه ننمایند .

اسلام از یک طرف به حفظ پوشش تاکید می‌کند و از طرف دیگر زنان را بسوی آراستگی البته در محدوده شرعی و اسلامی فرا‌می‌خواند و این آراستگی فقط می‌تواند در منزل و برای اشخاص محرم مصداق داشته باشد .

با بررسی دیدگاههای مراجع تقلید ، روایات ، آیات و حتی علوم‌پزشکی بخوبی مشخص می‌شود که پوشش ، آرامش روحی و روانی و تعادل فکری به فرد می‌دهد نه اینکه او را افسرده سازند و اگر جامعه‌ای می‌خواهد پوشش به عنوان ارزش اسلامی مطرح شود و عاملان به این ارزش نیز تکلیف خود را انجام دهند ، می‌بایست که با تقویت ایمان و اعتقاد ، احیاء فرهنگ اصیل
اسلامی ، شناساندن الگوهای والا ، منع تبلیغات منفی ، تربیت صحیح خانوادگی و اجتماعی ، ملت و فرزندان ملت را بسوی سعادت ، پیروزی و موفقیت همه جانبه برساند و این کار امکان‌پذیر نیست مگر با همکاری تمام قشر جامعه ( اعم از مسئول ، مدیر ، پزشک و ....) چرا که با تعاون و همکاری در جهت اعتلای تقوای درونی است که می‌توان به اهداف و مقاصد دست یافت چرا که در قرآن آمده :      « و تعاونوا علی البرو اتقوی »

دیباچه احساس

بنده‌نوازا : به همراه اشک شوق و نیاز ، جبین  سپاس به آستان مهر‌ گسترت می‌سایم که از رشحات فیض بی‌منتهای تو دفتری کوچک به‌نام من در سایه آفتاب مهرت نشست و این نهال کوچک در پرتو  ‌خورشید حیات بخشت به درختی بالنده ، پربرگ ، بارور و برومند مبدل شد .

سخن‌آموزا ! قلم شکسته خاک نشینی چون من کجا تواند از فیض علی الاطلاق و مستدام تو حرفی بنگارد ؟ همان بهتر که روزنه سکوت اختیار کنم شاید که سکوتم لمعه‌ای و رشحه‌ای از مهربانی‌‌هایت را تفسیر‌گر باشد .

مهربان من ! دستم را نیرومند ، روحم را طیار ، طبعم را سیال و عشقم را روزافزون کن که اگر بخواهی به آفتابم می‌رسانی ! الهی از زلال کوثر عصمت و امامت ، آبشخوری به شباهت شریعه فرات علم و شعور و آب حیاتی وحیانی در بستر زمان جاری است که همچنان سیراب می‌کند . حیات بخشیده ، شعور و آگاهی می‌زاید و عشق می‌‌آفریند : بر دامنه و کرانه دین جاری زلال ، گزیدگانی پاک و پاکیزه ، سرشته از « فضل طینت طیب چون زهرای مرضیه » اقامت گزیدند و شمع عشق را طواف نمودند و خود قافله سالار ره‌پویان عشق و ساقی سر‌مستان ولایت شدند و این چنین شد که عاشقان و رهروان نور حلقه‌های وصلی گردیدند بر گرداگرد آن کوثر جاری .

مقدمه :

..... و لباس التقوی ذلک خیر ....

و پوشش حیاء آن بهتر است .... 1                             (سوره اعراف آیه 26 )

یکی از مسائل مهم اسلامی و لزوم پوشیدگی زن بیگانه و غیر خویشاوند است ، که در قرآن کریم به این مطلب اشاره شده است . در فقه اسلامی ما واژه حجاب وجود ندارد ، بلکه حکم ستر و پوشش است و بعدها واژه حجاب جایگزین «ستر» گردید .2 مسئله «پوشش» در نگاه کلان چنان اهمیتی دارد که گاه ، صبغه فرهنگی و ملی هم بخود می‌گیرد و می‌توان با عنایت ، نگرش فکری و اعتقادی افراد و گروهها را تعیین نمود 3.

مسئله پوشش زن در شرایع آسمانی به عنوان یک اصل مطرح بوده است حتی تلمود یهود خود گواه

این مدعی است .4 حتی خردمندان جهان نیز با تحقیق و بررسی این نکته را دریافته بودند و نمی‌گذاشتند زنان (جز کنیزان) در برابر مردان بیگانه خودنمایی کنند . اسلام نیز آفرینش زن و صلاح و خیر جامعه را در نظر گرفته و حجاب (پوشش) را لازم شمرده تا عفت برونی زن با عفت درونی او هماهنگ گردد ، و بنیان خانواده مستحکم گردیده ، زیبایی و دل‌آرایی زن ، از آن همسرش باشد و دیگران از آن بهره‌ای نگیرند .

بنابراین ، الزام پوشش فقط و فقط برای حفظ عفت اوست ، زنجیر اسارتی بر دست و پای او ، و نه سدی در برابر تکامل فکری و علمی و هنری ، بلکه وسیله‌ای است برای تعالی روح و ایفای مسئولیتهای فردی و اجتماعیش چه بسا زنان پاک‌دامن سخنوری که تاریخ، خصوصیات ، و متون سخنرانیهای آنان را ضبط کرده است .

نظام جمهوری اسلامی نیز بخوبی ثابت نمود که پوشش زنان نه تنها مانع از کار و کوشش آنان نیست بلکه زن در پرتو حجاب بهتر می‌تواند وظایف اجتماعی‌ش را انجام دهد .

1 تفسیر شهید زیدبن علی ص 139

2 پوشش زن در گستره تاریخ ص 7

3 فقه و پوشش بانوان ص 11

4 تاریخ تمدن ویل دورانت ، ج12 ، ص 30

امروزه استراتژی استکبار جهانی ، ترویج فرهنگ فساد و بد حجابی در بین زنان و دختران جوان و دور کردن آنها از معنویت و ایجاد زمینه برای گرایش به مظاهر مبتذل غرب می‌باشد تا بتدریج جامعه اسلامی استحکام خود را از دست داده و کانون خانواده‌ها از هم بپاشد و از طرفی گاهی شاهد اظهار نظرهای نسنجیده ، غیر کار شناسانه از سوی برخی از نویسندگان شرق و غرب مانند ویل دورانت ، جواهر لعل نهرو ، وکنت گو بینگو و .... هستیم که پوشش بانوان مسلمان را فاقد اصالت اسلامی می‌دانند اینگونه تحریک‌ها نویسنده را بر آن داشت که با توجه به ضرورت و اهمیت مسئله گامی در جهت درک صحیحی از مسئله پوشش در اختیار خوانندگان قرار دهد . امید است که مورد قبول حق تعالی واقع شده و دیدگاههای صحیحی در مورد آن در اذهان ایجاد شده و انشاالله قول و فعل یکی ‌شود چرا که پوشش سپری است در برابر گناهان .

جسم فرو پوش چو دُر در صدف                     تا نشوی تیر نگاه را هدف

تعریف : تاریخچه پوشش ( حجاب ) :

طبق نوشته‌های دانشمندان و مورخان حجاب یا پوشش در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالاً هند وجود داشته است و از آنچه در قانون اسلام آمده سخت‌تر بوده است .1 در واقع می‌توان گفت گویا گرایش فطری انسان او را به نوعی پوشش فرا می‌خوانده است . در برخی از اقوام و ادیان به سخت‌‌‌ گیری‌های  شگفتی نسبت به پوشش بر می‌خوریم ویل‌دورانت در کتاب تاریخ تمدن خود می‌نویسد : « اگر زنی به نقص قانون یهود می‌پرداخت چنانکه مثلاً بی آنکه چیزی بر سر داشت به میان مردم می‌رفت و یا در شارع عام نخ می‌رشت و ... در آن‌صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را اطلاق دهد » 2 

در کتب آسمانی از قبیل تورات و انجیل امر به حجاب بوده است . کتیبه تاریخ چنانچه نشان می‌دهد حجاب در کیش (فرس قدیم) وجود داشته است . برخی نویسندگان مانند ویل دورانت معتقدند که حجاب از ایران به سایر کشور‌ها سرایت کرده است اما این نظر صحیح نیست چرا که روایات اسلامی وضع زنان را پیش از نزول آیه حجاب توصیف می‌کند و همین امر حکایت از رواج پوشش کامل بعد از فرمان الهی را دارد . بررسی تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان پوشش را به

1 مسئله حجاب ،ص 19

2 ویل دورانت ج ، ص 461

عنوان امری والا پاس داشته و بدان مفتخرند و بعضی از ممالک را هم تحت تاثیر قرار داده‌اند ، اما این بدان معنا نیست که ایران زمین ، سر منشاء حجاب است .

در هندوستان و آلمان نیز طبق تحقیقات ردپایی از حجاب یافت می‌شود 1 . در یونان نیز حجاب و پوشش زنان قدمتی طولانی دارد . در دائره‌المعارف لاروس آمده است : زنان یونانی در دوره‌های گذشته صورتها و اندام‌هایشان را تا روی پا می‌‌پوشاندند این نوع حجاب (برای پوشاندن صورت ) که شفاف و بسیار زیبا بود در جزیره کوس یا امرجوس و دیگر جزایر ساخته می‌شد . زنان رومانی هم از حجاب شدید‌تری برخوردار بوده‌اند 2  . در دیلم در پایان قرن چهارم ه . ق زنان اجازه داشتند فقط شبها و در لباس سیاه از خانه خارج شوند . از طبس در کویر نمک گزارش شده است که هنوز در سال 444 ه.ق هر زنی که با مردی از غیر خویشاوندان خود صحبت می‌کرد ، مجازاتش مرگ بود . و این موارد نشان می‌دهد که حجاب هنوز در بین آن جمعیت (زرتشتی) به مرحله عمل نرسیده بود 3  . آنچه مسلم و قطعی به نظر می‌رسد این است که حجاب قبل از اسلام در ادیان و اقوام مختلف رواج داشته و اسلام مبدأ این رسم نبوده تنها تشریع حدود آن توسط اسلام صورت گرفته اکنون پا را فراتر نهاده و ادعا می‌کنیم که پوشش ریشه در فطرت بشر دارد . چنانکه سوره اعراف آیه 22 اشاره به این مطلب دارد که وقتی حضرت آدم و حوا از بهشت هبوط کردند بدنبال ساتری از برگ درختان می‌گشتند و این مطلب فطری بودن پوشش را می‌رساند ، هر چند که حد و مرز آن را شرع تعیین می‌کند 4  . و لذا میتوان از این تاریخچه به این مطلب رسید که حجاب و پوشش فرهنگ همه ملل و ادیان بوده و خواهد بود .

تعریف واژه‌های پوشش :

الف) حجاب : در مباحث فقهی و تفسیری ، به دو واژه «ساتر» و «حجاب» بر‌می‌خوریم ، واژه نخست ، یک معنا بیش ندارد و آن «پوشش» است، ولی واژه دوم ، در دو معنای « پوشیدن » و «پوشش» استعمال شده است ، چنانکه ابن‌منظور می‌نویسد : حجاب ، به معنای پوشانیدن ....
 

1 حجاب از دیدگاه قرآن و سنت ص 18و19

2 دائره‌المعارف ، فرید وجدی ، ج 3 ص 336

3 تاریخ ایران ، تلخیص از صفحه‌های اول

4 حجاب از دیدگاه قرآن و سنت ص 20 و 21

(و نیز ) اسم چیزی که پوشانیدن با آن انجام می‌گیرد ، می‌باشد ، و هر چیزی که میان دو چیز ، جدایی بیندازد ، حجاب است  1   . کلمه حجاب گاهی در قالب اسم ذات و به معنای هر چیز که میان 2 شیء جدایی انداخته ، مانع از رسیدن آن‌دو و به یکدیگر شود ، آمده است چنانکه قرآن مجید درباره بهشتیان و دوزخیان ، می‌فرماید و « بینهما حجابٌ » 2   

به سبب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست ، آن پوشش حجاب نامیده می‌شود . که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت می‌گیرد . در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را اینطور توصیف می‌کند « حتی توارت بالحجاب » .

یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد . 3  

ب) جلباب : طریحی در مجمع‌البحرین می‌نویسد : جلباب ، جامه‌ای از چارقد بزرگتر و از عبا کوچکتر است زن بوسیله آن سرش را می‌پوشاند و باقی آن را روی سینه‌اش رها می‌سازد . 4    

قاموس المحیط ، جلباب را چنان توضیح داده‌ است : جلباب پیراهن و لباس گشادی است کوچکتر از چارقد است یا همان ملحفه می‌باشد که لباسش را به واسطه آن می‌پوشاند یا به معنی مقنعه می‌باشد . 5    

ج) خِمار : وسیله‌ای برای پوشش سر زنان بوده است . آقای مصطفوی در جمع‌بندی اقوال لغویان می‌گوید : « خمر و خمار به معنی ستر و پوشش است : شراب را خمر گویند زیرا حواس ظاهری و باطنی را می‌پوشاند . به روسری زن نیز خمار گویند زیرا بوسیله آن سرش را می‌پوشاند . 6   

و آیه 31 سوره سوره نور « ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن »‌ (زنان بایستی روسری‌های خود را در گریبانهای خویش بزنند ) . مصداق همین مطلب است .

1 لسان العرب ، ج 3 ص 50 .

2 اعراف ، 7 ، آیه 46 .

3 ص آیه 32 .

4 مجمع‌البحرین ، ج 2 ، ص 23 .

5 قاموس‌المحیط ، ج 1 ، 510 .

6 التحقیق فی کلمات القرآن ، ج 3 ، ص 129 .

فلسفه پوشش :

الف) پوشش از دیدگاه قرآن : زن این موجود ظریف مظهر جمال خلقت است و اسلام می‌خواهد این گوهر گرانبها ، گنجینه حجاب پوشش ، مستور باشد تا از آفات هوس‌ها مصون بماند . از طرفی حجاب و پوشش نوعی ارزش و احترام برای زنان بدنبال می‌آورد تا نامحرمان هوسران آنها را به دیده حیوانی ننگرند . 1  قرآن درباره فلسفه حجاب می‌فرمایند : « حجاب برای این است که زنان ، شناخته نشوند و مورد اذیت و آزار قرار نگیرند . » 2 

لذا نظر کردن به زنان غیر مسلمان ، بدون قصد تباهی جایز است و علت آن این است که زنان غیر مسلمان از این حرمت بی بهره‌اند . 3 و تا حدی برای زن حرمت قائل است که در سوره احزاب آیه 59 می‌فرماید ذلک ادنی ان یعرضن فلا یوذین  : یعنی برای اینکه شناخته نشوند و مورد اذیت واقع نگردند . چرا که آنان تجسم حرمت و عفاف جامعه هستند و حرمت دارند . پس همانطور که قرآن بین کمال و حجاب و اندیشه و عفاف جمع نموده ، ما نیز در نظام اسلامی بین کتاب و حجاب جمع می‌کنیم . یعنی عظمت زن در آنست که نبینند مردان نا‌محرم را و مردان نیز آنان را نبینند .» 4