تعقیبات و نوافل
نماز،حضور در پیشگاه خداوند و شرکت در ضیافتى معنوى است که وى،بندگان را به آن فرا خوانده است.
همچنانکه حضور در یک میهمانى،مقدمات و آدابى دارد و نسبتبهمهمان،استقبال و بدرقه به عمل مىآید و مهمان هرچه عزیزتر باشد،مراسم پیشواز و بدرقه،با شکوهتر صورت مىپذیرد،اداى فریضه الهى نیزچنین است.
پیشوایان معصوم ما(علیه السلام)پیش از فرا رسیدن وقت نماز،خودرا مهیاى آن مىساختند و پس از نماز نیز،مدتها به تعقیب نمازمىپرداختند و دل از یاد خدا نمىکندند و لب از ثناى او نمىبستند وچهره از قبله بر نمىتافتند.
مگر نه آنکه نماز را«نور چشم»خودمىدانستند؟ مگر انسان به آسانى دل از نور چشم مىکند و از آن چشممىپوشد؟
اذان و اقامه،نوعى استقبال از نماز است و تعقیبات،بدرقه آن.
بىاعتنایى به تعقیبات و دعاهاى پس از نماز،نشان بىعلاقگى بهخود نماز است.آنگونه که در روایات،نسبتبه زودتر رفتن به مسجد و انتظار شروع نماز را کشیدن،تشویق و سفارش شده و منتظر نماز را، «مهمان خدا»گفتهاند.
(1) به انجام مستحبات و دعاهایى پس از اتمامنماز نیز سفارش شده است. قرآن مىفرماید:
«فاذا فرغت فانصب و الى ربک فارغب» (2) همین که فارغ شدى،به کار دیگرى بپرداز و به سوى پروردگارت رغبت نما.
اینک به ذکر برخى از مسائل مربوط به تعقیبات مىپردازیم:
تعقیب نماز
امام صادق(ع)مىفرماید:همین که از نماز واجب فارغ شدى،بهدعا و تعقیب نماز مشغول باش.
(3) و مىفرماید:دعا پس از نماز صبح و ظهر و مغرب،مستجاب مىشود.
(4) و نیز:تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها(34 مرتبه الله اکبر،33مرتبه الحمد لله و 33 مرتبه سبحان الله) از هزار رکعت نماز مستحب،نزدخداوند بهتر است.
(5)
و در حدیث مىخوانیم:هر کس این تسبیحات را بگوید،به آیه (و اذکروا الله کثیرا احزاب/41) که بمعناى زیاد یاد کردن خداونداست،عمل کرده است.
(6)
البته دعا و تعقیبات به جاى خود،و ادامه کار و تلاش هم به جاىخود.و هیچکدام مانع یکدیگر نیست.بعضى مىپندارند اگر به جاىدعا،سراغ کار بروند،کامیابتر و موفقترند. رسولخدا(ص)مىفرماید:
«التعقیب بعد صلاه الفجر ابلغ فى طلب الرزق»
(7) دعاى پس از نماز صبح،براى زندگى و جلب رزق،مؤثرتر است.
درود و نفرین
از جمله کارهاى تعقیباتى،درود و صلوات فرستادن بر نیکان وزبدههاى کمال بشرى،و لعن و نفرین بر مظاهر شرک و پلیدى وسردمداران کفر و ستم است.
در آنچه به عنوان دعاهاى تعقیب آمده،هم به موارد متعددى از«صلوات»بر مىخوریم،همه به مواردى از لعن و این،گوشهاى از تولىو تبرى در یک مکتب زنده و جهتدار است.
صلواتها که نقل شده به جاى خود.حتى در نمونههاى فراوانى،خود«اللهم صل على محمد و آل محمد»،به عنوان یکى از تعقیباتنمازها بیان شده است.
اما در مورد لعن:امام باقر(ع)مىفرماید:
«اذا انحرفت عن صلاه مکتوبه فلا تنحرف الا بانصراف لعن بنىامیه »
(8) هر گاه نماز واجب را تمام کردى،جز با لعن بنى امیه،از جاى خودحرکت نکن.
چرا که آن دودمان ننگین و تبهکار،نمونه طاغوتها و از بارزترینچهرههاى مخالفتبا خط رهبران معصوم و آل پیامبر بودند و مستحقهر گونه نفرت و نفرین!
امام صادق(ع)در پى هر نماز،به چهار مرد و چهار زن(که ازدشمنان سر سخت مقام مامتبودند)لعن و نفرین مىکرد.
(9) چه زیباست اسلامى که در کنار برنامههاى عبادى و الهى خویش،بیزارى از ستمگران و مفسدان و طاغوتها را هم جزء برنامههاى خود،ساخته و نماز و عبادات و حج آن،همراه با برائت و اعلام تنفر از کفار ومشرکان و منافقان است.
(10 پس تعقیبات نماز،برخوردار از نوعى فریاد لعنتبر دشمنان خدا ومخالفان خط رهبرى الهى است.