در آموزه های تربیتی اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) مسأله خدمت رسانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و طبق آنچه پیامبر اعظم(ص) فرموده اند، وظیفه هر مسلمان وظیفه شناس و مسئولیت پذیر در هر پست و مقامی که باشد این است که در امر خدمت رسانی و همدردی با سایر مسلمین کوشا باشد. در این مقاله به اهمیت مسأله خدمت رسانی پرداخته شده و سپس به بیان و شرح وظایف مسئولان نظام اسلامی در ساختار حکومت و نیز وظیفه مسلمانان در امر خدمت رسانی نسبت به همسایگان و دوستان و خویشان اشاره شده است.
●اهمیت خدمت رسانی
در آموزه های تربیتی و اخلاقی پیامبر اعظم(ع)، خدمت رسانی و حل مشکلات مادی و معنوی مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. سیره درخشان آن بزرگوار نشان می دهد که آن حضرت در حل مشکلات مردم و رفع نیازها و معضلات آنها، فوق العاده کوشا بودند و در شرایط سخت، به داد بینوایان و رفع حاجت نیازمندان می پرداختند تا آن که فرمایند:
«من سر مؤمنا فقد سرنی و من سرنی فقد سرالله
کسی که مؤمنی را شاد کند، مرا شاد کرده است و کسی که مرا شاد کند، خدا را شاد نموده است
امام صادق(ع) فرمود:
رسول خدا(ص) اوقات خود را به طور منظم و عادلانه بین اصحاب و مسلمانان تقسیم نموده بود. همه آنان را به طور مساوی و به یک چشم نگاه می کرد؛ هرگاه مشغول نماز بود و شخصی نزد او می آمد، آن حضرت (ص) نمازش را به طور اختصار به جای می آورد و سپس از او می پرسید: چه حاجتی داری؟
وقتی نیازش را می گفت، پیامبر(ص) آن را انجام می داد و سپس به نماز می ایستاد آن حضرت به قدری در مورد مسأله رفع نگرانی و حل مشکلات مسلمانان حساس بود که فرمود:
از سکوت و بی توجهی اهانت آمیز بپرهیزید اگر بعضی از شماها مسئولیتی در جامعه داشته باشید و به درخواست افراد ثروتمند و موقعیت دار زودتر رسیدگی کنید و درخواست زنان بی سرپرست، یتیمان و مساکین را انجام ندهید و آنان را به ذلت و خواری واگذارید، یقین داشته باشید که در حق ضعفا ستم روا داشته اید
●همدردی؛ معیار مسلمانی
در سیره آن حضرت(ص) خدمت رسانی وظیفه هر فرد مسلمان و جزو برنامه های اصلی رسالت ایشان است. اهمیت این مطلب به حدی است که در این زمینه می فرماید:
کسی که شب را به روز برساند و به امور مسلمانان رسیدگی نکند، مسلمان نیست و هر کس صدای انسانی را بشنود که می گوید: ای مسلمانان! به فریادم برسید ولی به او کمک نکند، مسلمان نیست.
بنابراین، خدمت رسانی و حل مشکلات مردم در جامعه اسلامی به ویژه از سوی مسئولان و صاحبان قدرت و مال امری لازم و ضروری است و شایسته است که هر مسلمان وظیفه شناس و مسئولیت پذیر، در هر پست و مقامی که باشد، در امر خدمت رسانی همت نماید و تلاش خود را مضاعف گرداند.
●خدمت رسانی، وظیفه مسئولان
هر فردی در جامعه مسلمین به اندازه استعداد و کارآیی خود، وظیفه خدمتگذاری به همنوعانش را برعهده دارد. میزان خدمتی که مردم از هر شخص یا گروه اجتماعی انتظار دارند، بر حسب برداشت و تصوری است که از موقعیت اجتماعی آنان دارند. با این بیان اگر بگوییم مسئولان و مدیران، سنگین ترین مسئولیت را در خدمتگزاری دارند، سخنی گزاف نگفته ایم، بلکه این بیان، خود یک واقعیت اجتماعی از منظری دقیق و موشکافانه است.
در حدیث شریف نبوی می خوانیم که:
خداوند از بنده خویش در مورد جاه و مقامش سوال می کند؛ همان گونه که درباره مالش سوال می کند پس می فرماید: ای بنده من! به تو مقام دادم، آیا با آن، مظلومی را یاری کردی یا به فریاد غمگینی رسیدی؟
بدین ترتیب روشن می شود که رسول اکرم(ص) نسبت به برخورداری از آبرو و شهن اجتماعی، حساب ویژه ای باز کرده و برای افرادی که دارای چنین عطیه ای هستند، مسئولیت زیادی ترسیم نموده است.