جذابیت در روابط بین فردی و مفهوم عشق در روانشناسی احتمالا در اولین دیدار با افراد غریبه مهمترین سوالی که از ذهن شما می گذرد این است که آیا پذیرش متقابلی به وجود خواهد آمد یا نه؟ و اصولا نظر فرد مقابل راجع به شما چیست؟ پس از نخستین دیدار توجه شما غالبا بر این متمرکز است که رابطه خود را با فرد دیگر چگونه پایه ریزی و هدایت کنید تا از یک خوش آمدن یا جاذبه اولیه به دوستی عمیق تر و احتمالا حتی به صمیمیت و عشق برسید.موضوع خود را با دوست داشتن یا شکل گیری دوست داشتن، یعنی مراحل ابتدایی روابط صمیمانه و عاشقانه ای که احتمالا به ازدواج خواهد انجامید شروع می کنیم.
عوامل تعیین کننده دوست داشتن
.
* آشنایی: یکی از دلایلی که مجاورت ایجاد علاقه می کند این است که در اثر مجاورت میزان آشنایی افراد نسبت به هم افزایش قابل توجهی می یابد. پزوهشهای فراوانی حاکی از این هستند که به صرف آشنایی، یعنی به صرف تماس با محرکهای خوشایند، علاقه مندی افزایش می یابد. این موضوع یک پدیده همگانی است. به نحوی که حتی در مورد حیوانات نیز صدق می کند.
در تحقیقی از داوطلبان خواسته شد تا به عکسهایی از افراد ناشناس و تقریبا آشنا بر حسب میزان علاقه خود، نمره جذابیت بدهند. کمترین نمره جذابیت به عکسهایی داده شده بود که داوطلبان هیچ گاه آنان را ندیده بودند و بالاترین امتیاز به عکسهایی تعلق گرفت که داوطلبان دفعات بیشتری آنها را دیده بودند. بنابراین آشنایی یا شناخت اثر نیرومندی در علاقه مندی دارد و این دلیل موجهی است که وقتی فردی از آشنایان برای ازدواج به شما معرفی می شود، تمایل بیشتری به برقراری ارتباط پیدا می کنید. نتیجه عملی این مطلب این است که اگر فرد مورد نظر شما وقعی به تمجید و تحسین شما نمی گذارد در تحسین بی اغراق از وی پایداری نشان دهید. مجاورت و آشنایی قویترین سلاحهای کارآمد شما هستند.
* شباهت: برخی معتقدند که متضاد ها همدیگر را جذب می کنند.از سویی دیگر برخی از روانکاوان کلاسیک اعتقاد دارند که افراد٬شخصی را برای ازدواج انتخاب می کنند که بیشترین شباهت را به لحاظ شخصیتی با والدین آنها داشته باشد.قضاوت در این مورد با شما است.اما گاهی اوقات نیز عشاق با شور و حرارت زیادی از تفاوتهایی که با هم دارند صحبت می کنند. (( من عاشق قایقرانی هستم اما او از کوهنوردی خوشش می آید )) (( من مهندسی معدن می خوانم ولی او دانشجوی باستان شناسی است )) شاید این دسته افراد فراموش می کنند که هر دو نفر فعالیت در فضای باز را دوست دارند، هر دو نفر در حال گذراندن دوره تخصصی هستند. ملیت، دین، طبقه اجتماعی و سطح تحصیلات آنان یکسان است و احتمالا از نظر سنی چند سال و از نظر بهره هوشی فقط چند نمره با هم تفاوت دارند. خلاصه این که اعتقاد به جذب متضادها، عمدتا نظر نادرستی است. اما به یاد داشته باشید که مجاورت، نسبت به شباهت از قدرت بیشتری برخوردار است.
* جذابیت جسمی: متاسفانه صحبت از این که ظاهر جسمانی هم از عوامل موثر در علاقه مندی به دیگری است، چندان آزاد منشانه یا منصفانه به نظر نمی رسد. زیرا ظاهر جسمانی افراد بر عکس منش، مهربانی و سایر خصوصیات شخصیتی، مولفه ای نیست که افراد کنترل یا دخالت چندانی بر آن داشته باشند. گرچه افراد در ارزیابیهای خود، جذابیت جسمانی را عامل چندان مهمی در علاقه مندی خود نمی دانند ولی رفتار واقعی آنان حکایت از حقیقت دیگری دارد. اهمیت جذابیت جسمانی منحصر به الگوی عشق و ازدواج نیست. برای مثال، خردسالان جذاب ( 5-6 ساله) نیز در بین همسالان خود از پذیرش و محبوبیت بیشتری برخوردارند. بزرگسالان نیز تحت تاثیر جذابیت کودکان قرار می گیرند. به عنوان نمونه: در پژوهشی از گروهی از زنان خواسته شد تا شرح عمل پرخاشگرانه ای که از یک کودک 7 ساله سر زده بود را بخوانند و راجع به آینده وی اظهار نظر کنند. همراه این شرح حال یکسان، برای گروه اول٬ یک عکس جذاب و برای گروه دوم٬ یک عکس غیر جذاب نیز ارایه شده بود . نتیجه این که این زنان کودک جذاب را کمتر از کودک غیر جذاب در معرض پرخاشگری ارزیابی کردند. حتی تحقیقات نشان می دهد که افراد جذاب نسبت به افراد غیر جذاب در ارزیابیها به ویژگیهایی مانند: حساستر، مهربانتر، جالبتر، قویتر، قابل اطمینان تر، متعادل و متوازن تر، مردم آمیز و اجتماعی تر، مهیج و غیره ملال انگیزتر، از نظر جنسی گرمتر، از نظر جسمی و روانی سالم تر و مسوول و پاسخگو تر متصف می شوند. مطالعات دیگری نشان می دهد که مردم مقاله هایی که نویسنده آن شخص جذابی معرفی شده را از نظر کیفیت و محتوا در رده بالاتری قرار می دهند. به همین سیاق، هیات منصفه آزمایشی در برابر ارتکاب جرم مشابه افراد، متهم غیر جذاب را در مقایسه با متهم جذاب به زندان طولانی تری محکوم کردند. محققان دریافتند که مردم برای کشتن یک فرد جذاب محکومیت سنگین تری قایل می شوند تا کشتن یک فرد غیر جذاب. همچنین تحقیقات دیگری نشان داده است که جذابیت جسمانی با خود پنداره مثبت، سلامت روانی، جرات ورزی، اعتماد به نفس و با انواع گوناگون خصوصییات مثبت همبستگی دارد. بنابراین به یک قانون روانشناختی می رسیم و آن این است که هر چه در نظر مردم زیبا است، خوب هم هست و هر چه خوب است زیبا است. به نظر شما چرا چنین است؟ محتمل ترین تبیین این است که جذابیت، تصور خود کامبخشی است. یعنی ممکن است مردم با افرادی که از جذابیت بیشتری بر خوردارند به گونه ای رفتار کنند که عزت نفس ( نمره ارزشیابی فرد از توانمندیهای خود )، اعتماد به نفس (نمره ارزشیابی که فرد از دیگران می گیرد ) روابط و مهارتهای اجتماعی آنان افزایش یابد و شاید به همین دلیل است که افراد جذاب، سریعتر کار پیدا می کنند، ترفیع پیدا می کنند و به لحاظ شغلی پیشرفت می کنند یا از گزند تعدیلهای اداری به سلامت می گذراند و نظایر این. جک لندن در جمله ای شیطنت آمیز و به طنز می گوید: دختر یا زیبا است یا دانشجو و شاغل.با این اوصاف آیا برای نازیبایان نیز روزنه امیدی وجود دارد؟ پاسخ مثبت است. زیرا فرضیه جور بودن نیز مطرح است.
* جور بودن: افراد معمولا در کوششهای همسر گزینی خود سرانجام به همسری می رسند که از نظر شکل ظاهری شباهت زیادی به خود آنها دارد. در یک تحقیق خارجی، داوران، عکس 99 جفت زن و شوهر را از نظر جذابیت جسمانی و شباهت جذابیتها ارزیابی کردند بی آنکه بدانند چه کسی همسر چه کسی است. بین ارزیابیهای انجام شده از عکسهای زن و شوهرها تفاوت معنی داری نسبت به ارزیابیهای انجام شده از عکسهای زنان و مردانی که به طور تصادفی به عنوان زن و شوهر همتا شده بودند بدست آمد.
پدیده جور بودن معمولا طبق نظریه تصمیم گیری مبتنی بر انتظار- ارزش توصیف می شود. یعنی افراد، ارزش کلی فردی را که جذابیت جسمانی دارد در میزان انتظار خود از دستیابی به او ضرب می کنند و از این طریق کیفیت بازده انتخاب خود را به حداکثر می رسانند. به عبارت دیگر اشخاص می کوشند به جذاب ترین فرد مورد نظرشان برسند اما در این میان واقع بینانه به تمایل طرف مقابل نسبت به خود نیز می اندیشند. بنابراین افراد کم جاذبه سراغ کم جاذبه ها می روند. زیرا انتظار دارند در صورتی که هدف را آرمانی و دست بالا بگیرند با شکست مواجه شوند. حاصل کلی این بازار مکاره، جور شدن افراد بر حسب میزان جذابیت است و اغلب افرادی که تصمیم به ازدواج گرفته اند به همسری می رسند که از نظر جذابیت تقریبا همپایه خودشان است.
عشق
دکتر آبراهام مازلو روانشناسی است که برای سلسه نیازهای انسان٬ هرمی را پیشنهاد کرده است. وی معتقد است که انسانها زمانی عاشق می شوند که سایر نیازهای بنیادین آنها برآورده شده باشد تا نیاز به پیوند جویی و نیاز به تعلق داشتن تبدیل به عشق شود. یعنی تعلق داشتن به کسی که دوستش دارید و مورد دوستی واقع شدن از طرف وی که در نهایت شما را به عشق می رساند. به عبارت دیگر عشق فرایندی است که در طی آن انسانها از سطح دوستی روابط آغازین به صمیمیتی ژرف می رسند و حوزهای متفاوتی از شخصیت٬ رفتار و زندگی یکدیگر را تحت تاثیر قرار می دهند. به یاد داشته باشید که عشق را باید ایجاد کرد و برای حفظش تلاش بسیار.عشق پایدار محصول مشترکی است میان مصالحه٬ سازش٬ گذشت و تفاهم همگون طرفین بر سر موضوعات مختلف زندگی.مطالعات میان-فرهنگی نشان می دهد که عوامل حفظ یک رابطه رضایت بخش و طولانی مدت٬ بیشتر در گرو تقویت اشتراکات زناشویی٬ پذیرش نقشها٬ همکاری و تقسیم کار عادلانه و برابری قدرت تصمیم گیری است.ساختار عشق در روانشناسی عبارت است از: صمیمیت، تعهد و شور شهوی.