قلب یا دل
قلب یا دل (به انگلیسی: Heart) یک اندام ماهیچه‌ای است که مسئول تلمبه زدن خون به شریان ها بوسیلهٔ حرکات ضرباندار است .
قلب انسان به طور میانگین نزدیک به صدهزار بار در روز می‌تپد. قلب انسان در قفسه سینه قرار دارد و به گونه همیشگی در حال کار کردن و تلمبه زدن است. برای اینکه قلب بتواند این کار سنگین را انجام دهد, نیاز است که توسط سرخرگ‌های تاجی (کرونری)، به ماهیچه خودش نیز خونرسانی مناسبی صورت پذیرد. دو سرخرگ تاجی (چپ و راست) کمابیش کوچک بوده و خون در بر گیرنده اکسیژن بسیار را دریافت می‌دارند.
[] کالبدشناسی قلب
۱. دهلیز راست ۲. دهلیز چپ ۳. بزرگ‌سیاهرگ زبَرین ۴. آئورت ۵. سرخرگ ششی ۶. سیاهرگ ششی ۷. دریچه میترال (دولختی) ۸. دریچه آئورتی ۹. بطن چپ ۱۰. بطن راست ۱۱. بزرگ‌سیاهرگ زیرین ۱۲. دریچه سه‌لتی ۱۳. دریچه ششی
این عضو مخروطی‌شکل بصورت کیسه‌ای عضلانی تقریباً در وسط فضای قفسه سینه (کمی متمایل به جلو و طرف چپ) ابتدا در دل اسفنج متراکم و وسیعی مملو از هوا یعنی ریه‌ها پنهان شده و سپس توسط یک قفس استخوانی بسیار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته‌است. ابعاد قلب در یک فرد بزرگسال حدود ۶x۹x۱۲ سانتیمتر و وزن آن در آقایان حدود ۳۰۰ و در خانمها حدود ۲۵۰ گرم (یعنی حدود ۰٫۴ درصد وزن کل بدن) می‌باشد.[نیازمند منبع]
قلب توسط یک دیواره عضلانی عمودی به دو نیمه راست و چپ تقسیم میشود. نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجدداً به‌وسیله یک تیغه عضلانی افقی نازکتر به دو حفره فرعی تقسیم می‌شوند. حفره‌های بالایی که کوچک‌تر و نازکتر هستند بنام دهلیز موسوم بوده و دریافت کننده خون می‌باشند. حفره‌های پایینی که بزرگ‌تر و ضخیم‌ترند بطنهای قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می‌کنند. پس قلب متشکل از چهار حفره‌است: دو حفره کوچک در بالا (دهلیزهای راست و چپ) و دو حفره بزرگ در پایین (بطنهای راست و چپ). رگهای تاجی یا همان رگهای کرونری رگهای تغذیه کنندهٔ ماهیچهٔ قلب هستند که سراسر و دور تا دور ماهیچه را در بر می‌گیرند و از جملهٔ رگهای بسیار مهم و حیاتی بدن انسان هستند زیرا در صورت گرفتگی این رگ‌ها بلافاصله سکتهٔ قلبی رخ داده که می‌تواند باعث مرگ یا عوارض زیادی بشود. عوامل گرفتگی رگهای کرونری: ۱)چاقی ۲)مصرف دخانیات ۳)کم تحرکی ۴) کلسترول خون بالا
[] سیکل قلبی همراه با نوار قلب
[] مرحله اول- استراحت عمومی قلب به مدت ۴/۰ ثانیه
در این مرحله بطون و دهلیزها در حال استراحت اند. در این هنگام خون تیره به وسیله بزرگ سیاهرگهای زبرین و زیرین، به دهلیز راست می‌ریزند. این خون نیز به خاطر وزنش، از طریق دریچه‌های لختی - که به هنگام پایان موج T سیکل قلبی پیشین باز شده اند- وارد بطون میشود و آنها را تا حدی پر میکند. اما برای اینکه خون دهلیزها به طور کامل وارد بطون بشود، دهلیزها باید منقبض شوند. لازم به ذکر است هر ماهیچه‌ای در قلب که بخواهد منقبض شود یا استراحت کند، قبلش حتما ابتدا باید موج انقباض یا استراحتش در تمام نقاط آن ماهیچه منتشر شود، تا بعد بتواند منقبض شود یا استراحت کند. پس برای انقباض دهلیزها، ابتدا باید پیام انقباض در سراسر آنها منتشر بشود. این کار توسط بافت گرهی دهلیز انجام میشود. همان طور که می‌دانیم در بین دو دهلیز این تنها دهلیز راست است که دارای بافت گرهی است، از سویی کانون زایش انقباضات قلب نیز که همان گره پیش آهنگ می‌باشد در دیواره پشتی دهلیز راست و در زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. پس برای انقباض ابتدا گره پیش آهنگ به صورت کاملا خودبه خودی منقبض میشود و این پیام انقباض را از طریق ۳ رشته گرهی دهلیز راست به گره دهلیزی بطنی – که در حد فاصل بین دیواره دهلیزها و بطون و کمی متمایل به دهلیز راست قرار دارد – هدایت میکند. طی حرکت پیام از پیشاهنگ به دهلیزی- بطنی، میونهای میوکارد قلب که در مسیر انتقال این پیام قرار دارند، منقبض شده و این انقباض از میونی به میون دیگر در دهلیز راست انتشار می‌یابد و نهایتا از طریق میونهای دهلیز راست به میونهای دهلیز چپ نیز منتشر شده و کل دهلیز هارا فرا میگیرد. جالب اینجاست که این پیام نمی‌تواند از طریق میونهای دهلیزها به میونهای بطون منتقل شود، چون در دیواره بین بطون و دهلیزها بافت پیوندی رشته‌ای عایقی قرار دارد که که باعث میشود انتقال پیام از دهلیزها به بطون تنها از طریق بافت گرهی – که از وسط این عایق رد میشود – صورت گیرد. اگر این بافت عایق نبود، دهلیزها و بطون هم زمان به هم منقبض می‌شدند و کارایی قلب بسیار پایین میومد؛ چون در این حالت پس از پمپاژ مقدار کمی خون به بطون، آنها نیز همین مقدار کم را به سمت بدن و ششها پمپ می‌کردند و خون کم و نامناسبی به آنها میرسید. پس از اینکه این پیام به طور کامل سراسر دهلیز را فرا گرفت، در الکتروکاردیوگرام موج P ثبت میشود. بلافاصله بعد از آن مدت استرحت عمومی قلب یعنی ۴/۰ ثانیه به اتمام می‌رسد.
[] فعالیت قلب به طور کلی در این مرحله
ورود بیش از ٪ ۷۵ خون از دهلیزها به بطون در اثر وزن خون
انتشار موج انقباض دهلیزها در سراسر دهلیزها و ایجاد موج P در الکتروکاردیوگرام
[] وضعیت دریچه ها
سیونییها: بسته؛ تا خون وارد شده به بطون از طریق این دریچه‌ها وارد سرخرگها نشود.
لختی‌ها: باز؛ تا خون دهلیزها وارد بطون شوند.
[] مرحله دوم – انقباض دهلیزها به مدت ۱/۰ ثانیه
در ابتدای ابن مرحله بلافاصله دهلیزها منقبض می‌شوند و ٪ ۲۵ خون باقی مانده را نیز وارد بطون می‌کنند. حالا در هر بطن cc ۱۲۰ خون موجود است یعنی به طور کلی cc ۲۴۰ در بطون. این انقباض به مدت ۱/۰ ثانیه طول میکشد و و از انتهای موج P تا اانتهای موج R را در الکتروکاردیوگرام را در بر میگیرد. اما در طی اجرای این انقباض در این ۱/۰ ثانیه، ۲ عمل بسیار مهم نیز رخ میدهد. به طور همزمان:
[] ۱. انتشار موج انقباض بطون
بطون موظف اند بلافاصله بعد از انقباض دهلیزها و پرشدن کامل خود از خون منقبض شوند و خون را به سرخرگها وارد کنند. بنابر این پس از گذشت مدت بسیار کمی از این ۱/۰ ثانیه (فاصله انتهای P تا Q) موج انقباض بطون که خیلیم قدرتمند می‌باشد، در سراسر بطون منتشر میشود. برای این عمل، گره دهلیزی بطنی که در پایان استراحت عمومی قلب پیلم انقباض را گرفته، این پیام را از طریق رشته و الیاف گرهی دیواره بین دو بطن و دیواره بطون و همچنین به کمک الیاف ماهیچه‌ای که برای انتقال پیام تخصصی شده‌اند، به سرار بطون و نهایتا به نوک پایین قلب منتقل می‌کنند. اما در این اثنا یه نکته‌ای وجود دارد. سرعت هدایت پیام بافت دهلیزی-بطنی و الیاف گرهی دیواره بین دو بطن خیلی کم و در عوض سرعت انتشار پیام الیاف گرهی دیواهر بطون خیلی زیاد است. اما چرا؟ اگر سرعت این ۳ قسمت با هم برابر بود، پیام بلافاصله سراسر دیواره بین دو بطن را فرا می‌گرفت (چون اول به دیواره بینی میرود و بعد از اونجا به سراسر بطن) و دیواره بینی زودتر از جاهای دیگر بطن منقبض می‌شد!! با این سیاست، در حین اینکه پیام در دیواره بینی منتشر میشود، به سرعت توسط الساف دیواره بطون تمام بطون را فرا میگیرد و عملا این تفاوت سرعت سبب میشود که پیام انقباض در یک مدت تمام بطون را فرا بگیرد. این عملیات کمتر از ۱/۰ ثانیه طول میکشد و نهایتا موج QRS را در الکتروکاردیوگرام ایجاد میکند.
[] ۲. انتشار موج استراحت در دهلیزها
همزمان با هنگامی که دهلیزها در حال انقباض اند، چون بلافاصله بعد از انقباض، دهلیزها باید استراحت کنند، پس پیام استراحت در آنها شروع به انتشار میکند. این پیام که اندکی بعد از شروع انقباض آغاز میشود، به مدت کمتر از ۱/۰ ثانیه طول میکشد (فاصله انتهای P تا Q) و هیچ موجی را در الکتروکاردیوگرام به وجودنمی آورد! چون قدرت موج انتشار انقباض بطون آ» قدر زیاد است که این پیاکم کوچک در QRS گم میشود! به هر حال با پایان موج QRS استراحت دهلیزها شروع میشود.