فرمول C14H8O4 و به وزن ملکولی 20/240 است. از ریشه روناس به دست می آید. آلیزارین با دو ملکول گلوکز ایجاد اسید روبه ریتریک و دو ملکول آب می نماید. آلیزارین نخستین بار در سال 1833 میلادی توسط Robiquet , Colin شناخته شد. آلیزارین به حالت آزاد در ریشه خشک روناس وجود دارد. به طوریکه با تأثیر دادن الکل جوشان، می توان آنرا استخراج کرد. در حالی که از ریشه تازه گیاه، این ماده به صورت بلورهایی سوزنی شکل ارتورومبیک و به رنگ نارنجی در الکل مطلق با روش تصعید متبلور می گردد. در گرمای 290 درجه ذوب می شود و قابلیت تصعید شدن دارد.در 300 قسمت آب جوش و به مقدار متوسط ، در الکل حل می گردد. به مقادیر زیاد در متانول خیلی گرم و در اتر در گرمای 25 درجه محلول است. در تولوئن، گزیلن، سولفوروکربن و اسیداستیک گلاسیال حل می شود.
آلیزارین در آلمان ، هلند و چند کشور دیگر تولید میشود . هلندیها در گذشته نیز یکی از تولید کنندگان مهم روناس بودند . در حال حاضر آلیزارین به صورت خمیر در بشکه های کوچک و بزرگ با بهای زیاد وارد ایران میشود و بخصوص در مورد پارچه های قلمکار بسیار مورد نیاز است .
آلیزارین به شکل کریستال های زرد رنگ است که در 290 درجه ذوب میشود و در آب خیلی کم قابل حل است ( حتی آب 100 درجه ) . ولی در محلولهای قلیایی مانند کربنات دو سود و سود سوز آور حل میگردد .
برای تهیه آلیزارین پودر ریشه روناس را در آب و اسید سولفوریک میریزند و سپس صاف میکنند . محلول را در آب خلائ غلیظ میکنند ، پودر مانده را با الکل حرارت میدهند و به محلول اولیه اضافه میکنند . این عصاره ها را ، که گرانسین نامیده میشود غلیظ میکنند و به وسیله (Na OH)رقیق شده با کربنات سود خنثی و کمی اسید کلرید ریک به آن اضافه میکنند . رسوبهای لخته ای ایجاد شده را با آب میشویند سپس خشک و به طریق « سوبله کردن » آن را خالص میکنند .
رنگرزی با آلیزارین به وسیله اکسیدهای فلزی و زاجها هم بر الیاف پروتیینی و هم الیاف سلولزی ممکن است ، به طوری کهدر هنر قلمکار اکنون با استفاده از زاج سفید (3) ابتدا مهر مورد نظر را بر پارچه میزنند و سپس در حمامهایی از محلول آلیزارین داخل میکنند و با دادن حرارت به آن رنگ قرمز ظاهر میگردد . ثبات آن به صورتی است که در مقابل مواد سفید کننده ای مثل کلر نیز پایداری میکند .
در رنگرزی با روناس با استفاده از الیاف فلزی رنگهای متفاوتی به دست می آید . برای مثال زاج آهن (زاج سیاه ) رنگ قرمز قهوه ای میدهد .
جوهر سرکه نیز از دندانه هایی است که بیشتر در نواحی فارس به کار میرود . یکی از معروفترین رنگهای به دست آمده از روناس رنگ دوغی است که از خیساندن کلافهای رنگ گرفته از روناس در دوغ حاصل میشود . طول مدت قرار گرفتن پشم در این مایع هر قدر بیشتر شود رنگ روشنتر میشود تا آنکه به فام صورتی کم رنگ مبدل میگردد . یکی از روشهای سنتی استفاده از رنگ روناس نیز بدست آوردن به وسیله جوشاندن خامه در پیش آب گاو است !
گیاهی است که به حالت خودرو در مناطق مدیترانه ، در شمال آفریقا و بعضی مناطق آسیا می روید . ساقه این گیاه پوشبده از خارهای ریز می باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می رسد .
روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می چسبد و بالا می رود .
برگهای آن بیضی ، نوک تیز و دراز بوده که به صورت گروهی و به شکل چتر از کنار ساقه بیرون می آید . گلهای روناس کوچک و به رنگ زرد مایل به سبز می باشد . میوه آن گوشتی و به رنگ تیره است .
ریشه آن به نام روناس معروف است به رنگ قرمز تیره و به صورت دراز ، باریک و استوانه ای می باشد . دارای طعمی تلخ و گس بوده و قسمت مهم این گیاه از نظر طبی محسوب می شود .
از ریشه روناس در قدیم برای رنگرزی پارچه و نخ استفاده می شده است .
ترکیبات شیمیایی
ریشه روناس دارای ماده ای رنگی به نام آلیزارین می باشد که برای رنگرزی بکار می رفت ولی بعد از اینکه توانستند این ماده را به طریقه شیمیایی تهیه کنند کشت آن برای تهیه آلیزارین متوقف گردید .
جوهر روناس یا ۱،۲-دی‌هیدروکسی‌آنتراکینون ماده‌ای سرخ‌رنگ است که برای رنگرزی به رنگ روناسی از آن استفاده میشود.
در سال ۱۸۶۹ جوهر روناس کهرنگیزه ای طبیعی بود به‌طور سنتتیک تولید شد.استفاده از جوهر روناس طبیعی بیش از 3500 سال سابقه دارد. در مصر ودراسیای مرکزی استفاده از این رنگ که از ریشه روناس استخراج میشد رواج داشت از جمله در مقابر فراعنه. تولید مصنوعی این رنگ باعث شد که کشت روناس که از صادرات اصلی هندوستان بود تماما از بین برود و دولت انگلستان که هندوستان را در استعمار داشت نتوانست از نزول تولید روناس جلو گیری کند.