تحقیق مقاله حسابداری پیمانکاری

فصل اول

کلیاتی درباره قرارداهای پیمانکاری

ارکان اصلی پیمانکاری

مقدمه وتعاریف

موسسات بخش عمومی در ایران را بطور کلی می توان تحت عناوین زیر طبقه بندی کرد :

-          وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی

-          شرکتهای دولتی

-          موسسات انتفاعی وشرکتهای وابسته یا در اختیار دولت

-          موسسات غیر انتفاعی استفاده کننده از بودجه دولت

-          شهرداری و موسسات وابسته به آن

موسسات عمومی و خصوصی اجرای عملیاتی نظیر : سد سازی ، احداث ساختمان و تاسیسات ، کشتی سازی هواپیما سازی و ساخت قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات را با انعقاد پیمان به موسسات پیمانکاری واگذار می کنند .

 در هر نوع عملیات پیمانکاری ارکان اصلی زیر وجود دارد :

کارفرما : شخص حقیقی یا حقوقی است که به عنوان یک طرف قرارداد ، عملیات اجرای معینی را به پیمانکار ارجاع می کند.                                                                                                

پیمانکار : شخص حقیقی یا حقوقی است که به عنوان یک طرف قرارداد ، عملیات اجرای پیمان را به عهده می گیرد.

قرارداد : رابطه حقوقی بین طرفین است که منشاء تعهد والتزام می باشد . موضوع قراردادهای پیمانکاری معمولا ساختن یک دارایی یا داراییهایی است که در مجموع طرح واحدی را تشکیل می دهد .

آن دسته از قراردادهای مربوط به ارائه خدمات که مستقیما به قرارداد ساخت یک دارایی مربوط می شود ، جزء قراردادهای پیمانکاری است . خدماتی نظیر :

مدیریت پروژه ، معماری ، محاسبات فنی که با ساخت یک دارایی ارتباط پیدا می کند از جمله این قراردادها است .

انواع قراردادهای پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری به صورت مختلف تهیه می شود . اما عموماً کی از دو حالت زیر را دارد :

1)        قراردادهای مقطوع

2)        قراردادهای امانی

قرارداهای مقطوع :

در این نوع قراردادها ، پیمانکار با مبلغ مقطوعی به عنوان بهای کل پیمان ویا مبلغ معینی برای واحد هرکار ( مثلاً یک متر خاکبرداری ) توافق می کند . در برخی از موارد ، طبق ماده خاصی بهای واحد هر کار یا مبلغ کل پیمان براساس تغییرات شاخص قیمت ها تعدیل می شود . 

منظور از شاخص ، عددی است که تعیین قیمت را نسبت به سال پایه نشان می دهد . شاخص ها توسط سازمان برنامه و بودجه با همکاری بانک مرکزی ایران تعیین واعلام می شود.

قرارداهای امانی :

در این نوع پیمان ها ، مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد به پیمانکار تادیه ودر ازای خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج یا حق الزحمه ثابتی به پیمانکار پرداخت می شود

یکی از خصوصیات قراردادهای پیمانکاری این است که مدت اجرای قرارداد معمولاً به بیش از یک دوره مالی تسری می یابد ، لکن طول مدت اجرای قرارداد نباید ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری قرار گیرد .

مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکاری 

مراحل اجرای طرح در موسسات خصوصی و عمومی تفاوت زیادی ندارد ، و موسسات خصوصی کم و بیش در اجرای عملیات پیمانکاری از تشریفات دولتی تبعیت می کنند . اجرای طرح های عمرانی در موسسات بخش عمومی تابع تشریفات خاصی است . که در 5 مرحله جداگانه آورده شده است .

مرحله 1 ) مطالعات مقدماتی طرح:

موسسات بخش خصوصی معمولاً طرح های سازمانی ، تاسیساتی و تجهیزاتی خود را با در نظر گرفتن منابع مالی ، پیش بینی وسپس نقشه ها و اسناد و مشخصات اجرائی را راساً یا به کمک مهندسان مشاور تهیه می کنند . موسسات بخش عمومی مطالعات مقدماتی و نظارت بر اجرای طرحهای زیر بنایی را معمولاً به مهندسان مشاور واگذار می کنند. مطالعات مقدماتی طرح شامل اقدامات زیر است :

1-1) خدمات تحقیقاتی و بنیادی

مطالعات این مرحله شامل : مطالعات منطقه ای ، اجتماعی و اقتصادی است که برمبنای نتایج حاصل از آنها ، تصمیم گیری کلی در مورد برنامه ها و شناخت طرحها به عمل می آید .

2-1) مطالعات شناسایی طرح

مطالعات این مرحله شامل : تحقیقات وبررسی های لازم به منظور تعیین هدف طرح ، شناخت اجزاء متشکله ، داده ها و ستاده ها و همچنین امکانات فنی و اجرایی با توجه به مصالح ساختمانی ، تجهیزات ، نیروی انسانی ، سایر امکانات و محدودیت ها و بالاخره حدود سرمایه گذاری ، زمان اجرا ، محاسبات اقتصادی ، تعیین بهره وری و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح است . حاصل این مطالعات به شکل گزارش تدوین می گردد که مبنای اتخاذ تصمیم درمورد اقدامات بعدی خواهد بود .

3-1 ) تهیه طرح مقدماتی

بعد از شناخت طرح و تعیین مشخصات کلی آن بر مبنای بررسی ها و یا مطالعات توجیهی  فنی و اقتصادی خاص ، مطالعات مقدماتی طرح انجام می شود . خدمات مربوط به مطالعات مقدماتی شامل مطالعات تحقیقاتی و آزمایشهای لازم به منظور طراحی و تهیه نقشه های مقدماتی و مشخصات کلی ، تعییم محلهای مناسب و برآورد کلی ابعاد و حجم کار و مخارج هر یک از راه حلهای پیشنهادی و همچنین مقایسه و تعیین نکات مثبت و منفی هر راه حل و بازده اقتصادی و اثرات اجتماعی هر یک از آنها می باشد .

تهیه کننده طرح مقدماتی مناسبترین راه حل را با ذکر دلایل لازم توجیه می کند . مطالعات و تحقیقات ، نقشه برداری ها و بررسی ها و آزمایشهای این مرحله باید به اندازه ای کامل باشد که امکان برآورد مخارج دوره طرح و هزینه های بهره برداری را به منظور اتخاذ تصمیم منطقی فراهم سازد . نتیجه این مطالهات و روش انجام مراحل بعد به شکل گزارشی تدوین می شود .

4-1 ) تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح

تصویب طرح مقدماتی توسط دستگاه اجرایی (یا مجری طرح ) مبنای تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح قرار خواهد گرفت .

خدمات این مرحله شامل انجام مطالعات ، بررسیها ، تحقیقات ، نقشه برداری ها و آزمایشهای لازم به منظور تهیه کلیه اسناد عملیات اجرایی طرح از جمله : نقشه های اجرایی  و مشخصات فنی اختصاصی ، نقشه محل ، نتایج آزمایشها ، برنامه زمانی اجرای کار ، منابع تهیه مصالح ، برآورد مقادیر کار و پیش بینی دقیق مخارج اجرای طرح می باشد .

مرحله 2 ) ارجاع کار به پیمانکار

در بخش عمومی طرحهای زیر بنایی از قبیل : راه سازی و تاسیسات ساختمانی ابتدا در قالب برنامه ریزی بلند مدت پیش بینی و سپس به شکل طرح عمرانی در بودجه دولت منظور می شود . باتوجه به طرحهای منظور شده در برنامه عمرانی ، عملیات اجرایی هر یک از موسسات بخش عمومی در برنامه سالانه تعیین می گردد . بعد از اینکه طرح عمرانی به تفکیک سالانه همراه با بودجه کل کشور به تصویب رسید ، دستگاه دستگاه اجرایی مجاز به تامین اعتبار و تعهد نسبت به کلیه مبلغ طرح با رعایت اعتبارات تفکیک شده می باشد . طرحهای عمرانی عموماً از محل اعتبارات سرمایه گذاری ثابت و به ترتیب زیر از طریق مناقصه به شرکتهای پیمانکاری واگذار می شود .

طرحهای زیر بنایی منظور برنامه ایست که ضمن آن توسعه اقتصادی و اجتماعی برای یک دوره 10 ساله یا طولانی تر به عنوان راهنمای برنامه ریزی 5 ساله پیش بینی می شود .

تامین اعتبار عبارتست از تخصیص تمام یا قسمتی از اعتبار ، برای هزینه معین .

منابع مال دولت جهت اجرای هر برنامه عمرانی و برنامه های سالانه از محل درآمد نفت ، مالیاتهای مستقسم و غیر مستقیم و سایر برنامه های دولت و نیز وام ها و اعتبارات داخلی و خارجی تامین می شود .

1-2 ) تکثیر اسناد و مدارک مناقصه

بعد از تصویب گزارشها ، نقشه ها وسایر اسناد عملیات اجرایی و حصول اطمینان از مهیا بودن زمین یا محل اجرای طرح ، اسناد و مدارک مناقصه تکثیر و در اختیار شرکت کنندگان در مناقصه قرار می گیرد .

2-2 ) دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح

بعد از آماده شدن اسناد و مدارک مناقصه ، پیمانکاران به طریق زیر از نوع و مشخصات طرح مطلع می شوند و در صورتیکه مایل به اجرای طرح باشند ، اسناد و مدارک مناقصه را از کارفرما یا مهندسین مشاور خریداری و برای بررسی و مطالعه در اختیار کادر فنی خود قرار می دهند .

مناقصه عمومی

در این روش مبلغ و مشخصات طرح و شرایط شرکت در مناقصه از طریق درج آگهی در جراید به اطلاع داوطلبان شرکت در مناقصه می رسد .

مناقصه محدود

در این روش دعوتنامه شرکت در مناقصه برای شرکتهایی ارسال می شود که صلاحیت آنها برای شرکت در مناقصه قبلاً تعیین و نام آنها در لیست واجدین شرایط شرکتهای پیمانکاری درج شده باشد .

دعوتنامه شرکت در مناقصه محدود برای شرکتهایی ارسال می شود که صلاحیت آنها برای انجام کار مورد نظر قبلاً تشخیص داده شده و نام آنها در فهرست واجدین صلاحیت درج شده باشد .

ترک مناقصه

در مواردی که تحت شرایط خاص و بنا به تشخیص مقامات اجرایی انجام مناقصه ممکن و یا به صرفه یا صلاح نباشد  پیمانکار ، از طریق ترک مناقصه مستقیماً انتخاب می شود .

توافق قیمت

در این روش در مواردی که انجام مناقصه میسر یا به مصلحت نباشد می توان طرح را به توافق قیمت به پیمانکار ارجاع کرد .

3-2 ) تسلیم قیمت پیشنهادی و ضمانت نامه شرکت در مناقصه

چنانچه کادر فنی پیمانکار انجام پیمان را با توجه به امکانات پیمانکار عملی تشخیص دهد ، قیمت کل کار را از روی نقشه ها محاسبه و پیشنهاد می کند . قیمت پیشنهادی پیمانکار برای اجرای طرح همراه با سایر اسناد و مدارک مذکور در آگهی ، نظیر ضمانت نامه بانکی در دو پاکت جداگانه پاکت اول حاوی ضمانت نامه بانکی و کلیه اسناد مناقصه و پاکت دوم فقط شامل برگ پیشنهاد مبلغ کل به مناقصه گزار ( کارفرما ) تسلیم می شود .

صدور ضمانت نامه از طرف بانکها موکول به اخذ وثیقه از مضمون عنه می باشد . انواع وثایق قابل قبول برای صدور ضمانت نامه عبارت است از :وجه نقد ف طلا ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه دولتی ، سپرده ثابت ، تضمین بانکهای معتبر خارجی ، سفته با دو امضاء قابل قبول بانک ، اموال غیر منقول ، برگ وثیقه انبارهای عمومی مربوط به کالا ، سهام شرکتهایی که در بورس پذیرفته شده باشند ، کشتی ، هواپیما و در مورد شرکتهای تحت مدیریت دولتی سفته شرکت در وجه بانک .

4-2 ) انتخاب پیمانکار

کمیسیون مناقصه برای تعیین برنده مناقصه ، پیشنهادهای واصله را با رعایت آیین نامه معاملات دولتی افتتاح و قرائت می کند . کمیسیون مزبور ابتدا پاکت الف را باز می کند و در صورتی که پیمانکار تمامی شرایط مذکور در مناقصه را رعایت و کلیه مدارک را ارسال کرده باشد ، مبادرت به افتتاح پاکت ب ( برگ پیشنهاد مبلغ می کند ) . مناقصه گزار پس از ارزیابی پیشنهادها و تهیه جدول مقایسه ، از بین پیشنهادهایی که تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و از لحاظ قیمت خارج از اعتدال نباشد ، مناسبترین پیشنهاد را از نظر مالی و سایر شرایط انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفی می کند . ضمانت نامه شرکت در مناقصه در صورتی که برنده مناقصه از انعقاد قرارداد امتناع ورزد به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و از نفر دوم برای عقد قرارداد دعوت می شود .

مرحله 3) انعقاد قرارداد با پیمانکار

بعد از اینکه برنده مناقصه تعیین شد قراردادی بین پیمانکار و کارفرما منعقد و ضمانت نامه های شرکت در مناقصه آزاد می شود .

هزینه ثبت قرارداد در دفترخانه اسناد رسمی به عهده برنده مناقصه خواهد بود .

اهم مواردی که در قرارداد ( پیمان ) پیش بینی می شود ، شامل نکات زیر است :

1-3 ) نام طرفین قرارداد

کارفرما و پیمانکار

2-3 ) موضوع قرارداد (پیمان )

اجرای عملیات کارهای اصلی ، کارهای فرعی و کارهای جدید احتمالی است . کارهای فرعی عملیاتی را شامل می شود که به منظور اجرا و نگهداری عملیات موضوع پیمان ضروری است ، اما جزء کارهای اصلی پیمان محسوب نمی شود . به طور کلی منظور از موضوع قرارداد مال یا عملی است که هریک از متعاملین تسلیم یا انجام آن را به عهده می گیرند .

پنج رشته عملیات پیمانکاری عبارتند از : کارهای عمومی سیویل ، تاسیسات شهری ، ابنیه ، تاسیسات ابنیه ، تاسیسات برقی .

3-3 ) مبلغ پیمان

مبلغی است که پیمان براساس آن منعقد می شود و با توجه به شرایط عمومی پیمان مبلغی به آن اضافه یا کسر می گردد . دستگاههایی اجرایی موظفند در ارجاع کارهای اضافی به پیمانکار یا تغییر در مقادیر کار مفاد بخشنامه الحاقیه به شرایط عمومی پیمان را رعایت کنند .

مبلغ کل پیمان عبارت است از مبلغ اولیه پیمان به اضافه بهاء تغییرات مقادیر کارها و کارهای جدید .

مقادیرکارها ممکن است تغییرکند وحدود این تغییرات تابع شرایط مندرج درماده 29 شرایط عمومی پیمان است .

مبلغ مورد مطالبه پیمانکار در رابطه با ادعاها و تغییرات پیمان که توسط کارفرما تایید شده باشد تنها هنگامی به عنوان درآمد شناسایی می شود که پیمانکار مدارک و شواهدی دال بر قبول مبلغ مورد مطالبه ، ارائه نماید .