پیش گفتار
در اطرف خود افرادی را می شناسیم که به دلیل ابتلا به بیماری های گوناگون و مراجعه به اطبا مختلف در شناخت دارو ها و راه های معالجه بیماری ها تجربه انداخته اند که بدون تحصیل پزشکی نوعی تخصص تجربی در این علم بدست آورده اند و اگر خود نمی توانند به طبابت بپردازند، در شناخت دارو ها و درمان ها و راهنمایی بیماران مورد مشاوره اطرافیان قرار می گیرند بنابراین تولید کنندگان و فعالان بخش خصوصی هم می توانند ادعا کنند با بسیاری از مسائل و مشکلات این بخش آشنایی دارند در پیچ و خم گرفتاری های فرآوری صنعت و اقتصاد کشور چنان چلانده شده و هر ذره وجودشان با این وضع چندان دست و پنجه نرم کرده که به کارشناس صاحب نظری تبدیل شده اند بر اساس بررسی های بسیاری کشور ما با برخورداری از منابع درآمدی چشمگیری چون نفت و گاز و معادن و آب و هوا متنوع و موقعیت ژئوپولوتیک و تاریخ و تمدن درخشان و دیرینه اش و در عین حال با نیروی انسانی جوان و کارآمد می تواند جایگاه شایسته تری در جامعه جهان بدست آورد. پس این کار نیازمند دست به دست هم دادن اقشار جامعه از کارگر و دانشجو و کارمند و مدیر و تمام اصناف کشور می باشد. در تمام بخش های کشور گروه های مختلف که دارای هدف ها و مسئولیت ها متنوع می باشد در تلاش و پیشرو این هدف هستند این بخش های متنوع در کل کشور دست به دست می دهند تا تمام نیازها و خواسته های گوناگون کشور را برای توسعه هرچه بهتر فراهم سازند یک کشاورز نیازهای خوراکی و کشاورزی را بر طرف می کند و یک پزشک نیازهای مربوط به سلامت جسم و روح را برطرف می سازد. این جاست که همه با هم متحد می شوند. در این میان شرکت های پیمان کاری هم به عنوان عضو و فرعی از این کل هدفهایی دارند که با تلاش در جهت این هدفها و قبول کردن پروژه های پیمان کاری و ساخت و احداث و تولید بسیاری از کالاها و ساختمان ها و مورد بهره برداری کردن آنها در جهت برآورده ساختن نیازی از جامعه می باشند. مدیران و موسسان شرکت های پیمان کاری چه با داشتن مدارک و رتبه های علمی و چه بدون این مدارک بعد از چندین سال کار در این زمینه چنان پخته و با مهارت شده اند که با دست و پنجه نرم کردن با مشکلات این زمینه به دنبال پیشرفت هر چه بیشتر و تولید با کفایت تری برای چرخاندن چرخ اقتصاد کشور می باشد. در این پروژه ما به سراغ شرکت پیمان کاری فردین گستر آنزان رفتیم تا پس از آشنایی با هدف ها و مشکلات این فن، از نحوه شرکت در مناقصه و قبول کار و ساخت و تولید کیس مورد نظر کارفرما آگاهی پیدا کنیم.
مقدمه
در رابطه با این پروژه یعنی شناساندن یک حرفه مالی، مانند همین پروژه صنعتی باید گفت که در رابطه با این فن و تخصص آن چنان مطالب گسترده و بیشمار است که نه تنها فرصت بلکه تخصص بسیار والایی برای شناساندن دقیق این کار مورد احتیاج است. در رابطه با پیمان و پیمان کاری باید گفت که موسسات مناقصه گذار که همان کارفرما هستند برای طرح یا موضوع مورد نظر خود، مناقصه ای برگزار می کنند در این میان افرادی به نام پیمان کاران در این مناقصه شرکت می کنند و بعد از شرکت آنان در مناقصه طرح را مورد بررسی قرار می دهند و تمام هزینه ها و مخارج این پیمان را برآورد می کنند. پس بر اساس هزینه ها و سود مورد نظر خود قیمت اصلی را در برگ پیشنهاد پیمان می نویسند و برای کارفرما می فرستند. پس کارفرما از میان پیمان کاران، پیمان کاری را انتخاب می کند که مبلغ پیشنهادی او کمتر از بقیه باشد. البته مبلغ کم تنها ملاک انتخاب نیست بلکه پیمان کار مربوطه باید سابقه ی کاری خوبی هم داشته باشد و از حسن کار خوبی برخوردار باشد در این صورت است که پیمان کار مورد نظر را انتخاب می کنند و ساخت و احداث پروژه را به او محول می کنند. که تمام این موضوعات را در ادامه پروژه مورد بحث قرار داده ایم.
تعاریف
موسسات عمومی و خصوص اجرای عملیاتی نظیر: راه سازی، سد سازی، احداث ساختمان و تاسیسات، کشتی سازی، هواپیما سازی و ساخت قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات را با انعقاد پیمان به موسسات پیمان کاری واگذار می کنند. در هر نوع عملیات پیمانکاری ارکان اصلی زیر وجود دارد:
کارفرما ← شخص حقیقی یا حقوقی است که به عنوان یک طرف قرار داد، عملیاتی اجرائی معینی را به پیمان کار ارجاع می کند.
پیمان کار ← شخص حقیقی یا حقوقی است که به عنوان طرف دیگر قرار داد، عملیات اجرائی پیمان را بر عهده می گیرد.
قرار داد ← رابطه حقوقی بین طرفین است که منشا تعهد و التزام می باشد. موضوع قراردادهای پیمان کار معمولا ساختن یک دارایی یا دارایی هایی است که در مجموع طرح واحدی را تشکیل می دهد.
انواع قرارداد های پیمان کاری
قرار داد پیمانکاری به انحاء مختلف تنظیم می شود، اما عموما یکی از دو حالت کلی زیر را دارد:
قرار دادهای مقطوع ← در این نوع قرار دادها، پیمان کار با مبلغ مقطوعی به عنوان بهای کل پیمان و یا مبلغ معینی برای واحد هر کار توافق می کند. در برخی از موارد، طبق ماده خاصی بهای واحد هر کار یا مبلغ کل پیمان بر اساس تغییرات شاخص قیمت ها تعدیل می شود.
قرار دادهای امانی ← در این نوع پیمانها، مخارج مجاز یا تعیین شده در قرار داد به پیمانکار تادیه و درازاء خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج یا حق الزحمه ثابتی به پیمان کار پرداخت می شود.
یکی از خصوصیات قرار دادهای پیمان کاری این است که مدت اجرای قرار داد معمولا به بیش از یک دوره ی مالی تسری می یابد، لکن طول مدت اجرای قرار داد نباید ملاک شخصیت قرار دادهای پیمان کاری قرار گیرد.
مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمان کار
مراحل اجرای طرح در موسسات خصوصی و عمومی تفاوت ماهوی ندارد، و موسسات خصوصی کما بیش در اجرای عملیات پیمان کاری از تشریفات دولتی تبعیت می کنند. اجرای طرح های عمرانی در موسسات بخش عمومی تابع تشریفات خاصی است ذیلا هر یک از مراحل کار و انجام عملیات پیمان کاری شرح داده می شود.
مرحله1- مطالعات مقدماتی طرح
موسسات بخش خصوصی معمولا طرح های ساختمانی، تاسیساتی و تجهیزاتی خود را با در نظر گرفتن منابع مالی، پیش بینی و سپس نقشه ها و اسناد و مشخصات اجرایی را یا با کمک مهندسان مشاور تهیه می کنند. موسسات بخش عمومی مطالعات مقدماتی و نظارت بر اجرای طرح های زیر بنایی را معمولا به مهندسان مشاور واگذار می کنند. مطالعاتی مقدماتی طرح شامل اقدامات زیر است.
1-1← خدمات تحقیقاتی و بنیادی
مطالعات این مرحله شامل: مطالعات منطقه ایی، اجتماعی و اقتصادی است که بر مبنای نتایج حاصل از آنها، تصمیم گیری کلی در مورد برنامه ها و شناخت طرح ها به عمل می آید.
2-1← مطالعات شناسایی طرح
مطالعات این مرحله شامل: تحقیقات و بررسی های لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجزاء متشکله، داده ها و ستاده ها و همچنین امکانات فنی و اجرایی با توجه به مصالح ساختمانی، تجهیزات، نیروی انسانی، سایر امکانات و محدویت ها و بالاخره حدود سرمایه گذاری، زمان اجرا ، محاسبات اقتصادی، تعیین بهره وری و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح است. حاصل این مطالعات به شکل گزارشی تدوین می گردد که مبنای اتخاذ تصمیم در مورد اقدامات بعدی خواهد بود.
3-1← تهیه طرح مقدماتی
بعد از شناخت طرح و تعیین مشخصات کلی آن بر مبنای بررسی ها و یا مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی خاص، مطالعات مقدماتی طرح انجام می شود، خدمات مربوط به مطالعات مقدماتی طرح شامل مطالعات تحقیقاتی و آزمایش های لازم به منظور طراحی و تهیه نقشه های مقدماتی و مشخصات کلی، تعیین نکات مثبت و منفی هر راه حل را با ذکر دلایل لازم توجیه می کند. مطالعات و تحقیقات، نقشه برداریها و بررسی ها و آزمایش ها این مرحله باید به اندازه ی کامل باشد امکان بر آورد مخارج دوره طرح و هزینه های بهره برداری را به منظور اتخاذ تصمیم منطقی فراهم سازد. نتیجه این مطالعات و روش انجام مراحل بعد به شکل گزارشی تدوین می شود.
4-1← تهیه نقشه ها و مشخصات اجرائی طرح
تصویب طرح مقدماتی توسط دستگاه اجرائی (یا مجری طرح) مبنای تهیه نقشه ها و مشخصات اجرائی طرح قرار خواهد گرفت. خدمات این مرحله شامل انجام مطالعات، بررسی ها، تحقیقات و نقشه برداری ها و آزمایشهای لازم به منظور تهیه کلیه اسناد عملیات اجرایی طرح از جمله، نقشه های اجرایی و مشخصات فنی اختصاصی، نقشه محل، نتایج آزمایش ها، برنامه زمانی اجرای کار، منابع تهیه مصالح، برآورد مقادیر کار و پیش بینی دقیق مخارج اجرای طرح می باشد.
مرحله2- ارجاع کار به پیمان کار
در بخش عمومی طرح های زیر بنایی از قبیل: راه سازی و تاسیسات ساختمانی ابتدا در قالب برنامه ریزی بلند مدت پیش بینی و سپس به شکل طرح عمرانی در بودجه دولت منظور می شود. با توجه به طرح های منظور شده در برنامه عمرانی، عملیات اجرائی هر یک از موسسات بخش عمومی در برنامه سالانه تعیین می گردد. بعد از اینکه طرح عمرانی به تفکیک سالانه همراه با بودجه کل کشور به تصویب رسید، دستگاه اجرائی مجاز به تامین اعتبار و تعهد نسبت به کلید مبلغ طرح با رعایت اعتبارات تفکیک شده می باشد. طرح های عمرانی عموما از محل اعتبارات سرمایه گذاری ثابت و به ترتیب زیر از طریق مناقصه به شرکت های پیمان کار واگذار می شود.
2← تکثیر اسناد و مدارک مناقصه
بعد از تصویب گزارش ها، نقشه ها و سایر اسناد عملیات اجرائی و حصول اطمینان از مهیا بودن زمین یا محل اجرای طرح، اسناد و مدارک مناقصه تکثیر و در اختیار شرکت کنندگان در مناقصه قرار می گیرد.
2 دعوت از پیمان کاران برای اجرای طرح
بعد از آماده شدن اسناد و مدارک مناقصه، پیمان کاران به طریق زیر از نوع و مشخصات طرح مطلع می شوند و در صورتی که مایل به اجرای طرح باشند، اسناد و مدارک مناقصه را از کار فرما یا مهندسین مشاور خریداری و برای بررسی و مطالعه در اختیار کادر فنی خود قرار می دهند.
مناقصه عمومی ← در این روش مبلغ و مشخصات طرح و شرایط شرکت از طریق درج آگهی در جراید به اطلاع داوطلبان شرکت در مناقصه می رسد.
مناقصه محدود ← در این روش دعوت نامه شرکت در مناقصه برای شرکت هایی ارسال می شود که صلاحیت آنها برای شرکت در مناقصه قبلا تعیین و نام آنها در لیست واجدین شرایط شرکتهای پیمان کاری درج شده باشد.
ترکت مناقصه ← در مواردی که تحت شرایط خاص و بنا به تشخیص مقامات اجرائی انجام مناقصه ممکن و یا به صرفه و صلاح نباشد پیمان کار، از طریق ترک مناقصه مستقیما انتخاب می شود.
توافق قیمت ← در این روش در مواردی که انجام مناقصه میسر یا به مصلحت نباشد می توان طرح را با توافق قیمت به پیمانکار ارجاع کرد.
2 تسلیم قیمت پیشنهادی و ضمانت نامه شرکت در مناقصه
چنان چه کادر فنی پیمان کار انجام پیمان را با توجه به امکانات پیمان کار عملی تشخیص دهد، قیمت کل کار را از روی نقشه ها و محاسبه و پیشنهاد می کند. قیمت پیش نهادی پیمانکار برای اجرای طرح همراه با سایر اسناد و مدارک مذکور در آگاهی، نظیر ضمانت نامه بانکی در دو پاکت جداگانه- پاکت "الف" حاوی ضمانت نامه بانکی و کلیه اسناد مناقصه و پاکت "ب" فقط شامل برگ پیشنهاد مبلغ کل- به مناقصه گزار (کارفرما) تسلیم می شود.