اکولوژی :
از واژه یونانی ایکوس ( Oixos )به معنی سکونتگاه و لوژی به معنی شناخت ، علم مطالعه تمامی موجودات زنده وچگونگی ارتباط آنها با محیط است . اولین بار ارنست هگل دانشمند یا اکولوژیست آلمانی( سال 1869 ) واژه اکولوژی را پیشنهاد داد.
تعاریف اکولوژی :
v مطالعه ساختمان موجود زنده ومحیط
v مطالعه ساختمان وکیفیت وقوع پدیده های زیستی درطبیعت
v مطالعه روابط متقابل میان موجود زنده ومحیط
v مطالعه اکوسیستم ها
تقسیمات اکولوژی :
به اعتبارموجوداتی که مورد بررسی قرارمی گیرند:
1. اکولوژی گیاهی
2. اکولوژی جانوری
3. اکولوژی انسانی
مطالعه اکولوژی براساس شرایط مطالعه :
1. سین اکولوژی : مطالعه موجودزنده به صورت مستقل
2. اتو اکولوژی : موجودزنده درمحیط بررسی می شود.
مطالعه اکولوژی براساس مسایل موردمطالعه :
1. اکولوژی پرندگان ، حشرات ، میکروبها
2. اکولوژی منابع طبیعی ( جنگل ، مرتع ، خاک )
این مورد حتی به اکولوژی زبانها و لهجه ها و مذاهب نیزگسیترش یافته است.
مطالعه اکولوژی به اعتبارمحیط موردمطالعه :
1. اکولوژی دریا
2. اکولوژی آبهای شیرین
3. اکولوژی بیابان
4. مناطق خاکی
قلمرواکولوژی :
ترازهای سازمانی : پروتوپلاسم ، سلول ، بافت، عضو، دستگاه ، موجودزنده ،جمعیت، اجتماع ، اکوسیستم ،زیستکره
موضوع علم اکولوژی ( قلمرواکولوژی )
موضوع علم اکولوژی ازترازششم یعنی ازموجودزنده به بعد در رابطه بامحیط است.
جمعیت :
در اکولوژی به مجموعه افراد هرنوع موجود زنده که وابستگی وسکونت نسبتاً بادوامی در محل داشته باشند، جمعیت گفته می شود. ( به مجموعه افرادی ازیک نوع که دارای محل سکونت مستمرباشند. )
عوامل مؤثربرتراکم :
عوامل طبیعی ، آب وهوا و محیط
تراکم جمعیت به محیط جغرافیایی وطبیعی وابسته است.
اجتماع :
مجموع جمعیت های انواع مختلف جانداران یک منطقه را اجتماع گوئیم. چند جمعیت درکنارهم تشکیل اجتماع رامی دهد.
اکوسیستم :
به مجموع موجودات زنده ومحیط زندگی آنهایک سیستم اکولوژیک یا اکوسیستم گفته می شود. اولین بار( 1935)واژه اکوسیستم توسط ترانسلی اکولوژیست انگلیسی پیشنهادشد. اکوسیستم واحد بنیادی بوم شناسی است وعلم اکولوژی ، علم مطالعه اکوسیستمها است.
اعمالی که درداخل یک اکوسیستم صورت می پذیرد:
1. جریان انرژی ( منبع آن خورشیداست که عامل محرکه اکوسیستمها می باشد.)
2. زنجیره وشبکه های غذایی
3. پراکنش موجودات وتنوع ( تنوع زیستی )
4. چرخش مواد
5. تحولات کوتاه مدت (توالی ) وتحولات درازمدت ( تکامل )
6. کنترل یاتعادل سیبرنیتیک
ساختمان یک اکوسیستم :
1. بخش زنده : الف) تولیدکنندگان ( اتوتروف ) مانند: گیاهان، ازاندازه پلانکتونها تا درختان ، زیرا با استفاده از انرژی خورشید قادر به
فتوسنتز کردن وساخت مواد غذایی هستند.
ب) مصرف کنندگان ( هتروتروف ) مانندحیوانات ، قادر به ساخت مواد غذایی خود نیستندوترکیبات موجود در گیاهان
وسایرحیوانات را مصرف می کنند. مصرف کنندگان اولیه گوسفند علفخوار
مصرف کنندگان ثانویه انسان گوشتخوار
ج) تجزیه کنندگان ( ساپروتروف ) مانندباکتریها ، قارچها و تک یاخته ها که اجسادحیوانات مرده واندام های گیاهی
مرده را به موادساده تر تجزیه می کنند. ساپروفیت یعنی وابسته به مواد پوسیده ودر حال پوسیدگی .
2. بخش غیرزنده : الف) انرژی ( انرژی خورشید عامل گردش اکوسیستم )
ب) عوامل فیزیکی ( درجه حرارت ، نور، باد ، رطوبت و... )
ج) عوامل شیمیایی( پروتئین ، هیدروکربنها، چربیها ، بارندگی و...)
اکوسیستم آببند( برکه ) :
الف ) تولیدکنندگان :
1. گیاهان ریشه دار یا شناور بزرگ ( درآب کم عمق می رویند )
2. گیاهان شناور بدون ریشه : جلبک ها و فیتوپلانکتونها که تاعمق نفوذ نور در آببند پراکنده اند و رنگ سبز آب مربوط به اینها است. در
تولید مواد غذایی از دسته اول مهمتر هستند.
ب ) مصرف کنندگان :
1. ماهی ، لاروحشرات ، مار و ...
2. زئوپلانکتونها
3. مصرف کننده ثانوی ( گوشت خواران )
4. لجن خواران
ج ) موادغیر زنده : ترکیبات آلی وغیر آلی مانند : آب و اکسیژن ،کلسیم ، ازت و ...
د ) موجودات ذره بینی ( گندخوار) ، باکتری ، تاژک دارها و قارچ ها که درکف آببند مستقر هستند.
سطح جبرانی :
به طورکلی درسطح یک آببند میزان انرژی تثبیت شده دراثرفتوسنتز بیشتر از مقدار انرژی است که توسط تنفس گیاهان وحیوانات تلف می گردد، ولی هرچه به طرف عمق پیش رویم به علت کم شدن نور ازشدت فوتوسنتز کاسته می شود ودرکف برکه فعالیت فوتوسنتز وجود ندارد و موجودات این قسمت به موادآلی سطح برکه وابسته اند. عمقی که درآن مقدارانرژی تثبیت شده بوسیله فوتوسنتز برابر با مقدارمصرفی آن ازطریق تنفس موجودات باشد، سطح جبرانی نامیده می شود. این سطح محل مناسبی برای جداساختن لایه اتوتروف از هتروتروف است. اگر درهرمترمربع آببند روزانه 8گرم اکسیژن تولیدشودومیزان تولیدگیاهی برمصرف ( تنفس ) فزونی داشته باشد، آن آببند ازشرایط سالم برخوردار است .
زیستگاه : آدرس موجودزنده ، نشانه یک موجودزنده دراکوسیستم است .
زیستخوان یا نیچه ( آشیانه ) : نقش موجودزنده دراکوسیستم ، نمایشگرحرفه آن دراکوسیستم می باشد.
زیستخوان اکولوژیکی : تعریف نقش کاربردیک گونه دراکوسیستم است.
دراکوسیستمهای باشرایط یکسان ، موجوداتی که شباهت اکولوژیک دارند، یعنی نقش ومقام یکسان دراکوسیستمهای خود دارندبه نام موجودات معادل نامیده می شوند.
گونه ای علف در منطقه معتدله استرالیا از لحاظ تاکونومیک با گونه های علف در شمال آمریکا تفاوت دارد ، اما از لحاظ اکولوژیک عمل مشابه دارند و تولیدکننده اکوسیستم هستند. اکولوژیستها اصطلاح Habitat را برای سکونت و Ecological nich رابرای نقشی که موجود در اکوسیستم ایفا می کند، به کار می برند.
زیستخوان شامل کلیه عوامل فیزیکی ، شیمیایی وبیولوژیکی است که یک گونه برای بقا و تولیدمثل خود به آن نیاز دارد.
اکوسیستمهای کشاورزی :
ساختمان وعمل اکوسیستم طبیعی راتغییرداده وفرایندهای اکولوژیکی رادرجمعیت جامعه ودرسطوح اکوسیستم تحت تأثیرقرارمی دهد. هدف اصلی مدیریت اکوسیستمهای کشاورزی به حدا اکثر رساندن جریان انرژی ومواد موردمصرف انسان است . بازدهی بالاتر اکوسیستمهای کشاورزی به دلیل انرژی بالاتری است که به آن داده می شود. اکوسیستمهای کشاورزی سیستم های طبیعی دست خورده ای است که به منظورارتقاء و باروری گروه خاصی ازتولیدکنندگان یا مصرف کنندگان اداره می شود. ( تعریف دی ،پی ، منتل )
انرژی کمکی : هر انرژی که از خارج به اکوسیستم واردشود و وکالتاً به جای قسمتی از انرژی نگهداری سیستم عمل نماید ، انرژی کمکی خوانده می شود.
خصوصیات اکوسیستم کشاورزی :
تولیدکنندگان اولیه : علفهای هرز که علی رقم مبارزات رشد می کنند.
تولیدکنندگان ثانویه : حشرات ، پرندگان ، پستانداران کوچک
تجزیه کنندگان یا مصرف کننده نخستین : قارچها ، باکتریها
مصرف کنندگان ساختار غیر زنده
جریان انرژی دراکوسیستم :
1. زنجیره غذایی ( انرژی ) : به طورکلی مرورجریان انرژی دراکوسیستم مطالعه این حقیقت است که، چه کسی که رامی خورد یا تجزیه
می کند. ترکیب کلی چه کسی که رامی خوردیا تجزیه می کند را زنجیره غذایی یا زنجیره انرژی گویند. یک
زنجیره غذایی عبارت است از انتقال انرژی غذایی از یک موجود زنده به موجود دیگر در هنگامی که یک موجود
زنده موجود دیگری رامی خورد یا تجزیه می کند.