امروز تحقیق در صنعت و کشاورزی، عاملی مهم جهت توسعه اقتصادی در دنیا می‌باشد. این نیاز در کشور ایران نیز همگام با رشد اقتصادی وصنعتی بشدت احساس می‌گردد. استفاده از سرمایه‌های انسانی در جهت افزایش کیفیت و کمیت محصولات تولیدی جز با آموزش، تحقیق و تولید میسر نخواهد شد. در این راستا مؤسسات و سازمانهای تحقیقاتی نقش بسزایی در زمینه پژوهش را ایفا می‌نمایند. بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور از جمله بخش‌های تحقیقاتی است که رسالت در جهت اعتلای تحقیق و پژوهش در صنایع چوب و کاغذ را عهده‌دار می‌باشد.
محورهای کلی بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن برپایه دسترسی به منابع لیگنوسلولزی جانشین، افزایش بهره‌وری در صنایع چوب و کاغذ، کاهش ضایعات، استفاده صحیح و اصولی از منابع چوبی موجود و افزایش عمر مفید چوب می‌باشد.
با توجه به این رسالت خطیر، بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن اهداف زیر را سر لوحه برنامه‌ریزی‌های تحقیقاتی قرار داده است.
- شناسایی منابع اولیه لیگنوسلولزی چوبی و غیر چوبی که از پتانسیل مصرف در فرآیندهای تولید صنایع سلولزی برخوردار هستند.
- بررسی ویژگیهای بنیادی و کاربردی انواع مواد اولیه چوبی و غیر چوبی برای توسعه فرآیندهای کاربردی
- تحقیق در جهت کاهش ضایعات و استفاده از ضایعات بهره‌برداری شده از جنگل، ضایعات کشاورزی و چوب آلات کم قطر
- تحقیقات بنیادی در فرآیندهای صنایع سلولزی برای بهینه سازی محصولات تولیدی
- تحقیقات توسعه‌ای کاربردی در فرآیندهای صنایع سلولزی در راستای بکارگیری فرآیندهای جدید و توسعه فرآیندهای بهینه و بومی شده.
- تحقیق در استانداردهای ملی و بین‌المللی در راستای ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی
- ارائه خدمات تحقیقاتی توسعه‌ای به سازمانهای تولید کننده و مصرف کننده مواد اولیه لیگنوسلولزی و کارخانه‌های تولیدی و تشریک مساعی متقابل
- ارائه خدمات تحقیقاتی آموزشی به مؤسسات آموزشی در سطوح مختلف تحصیلی
به منظور دستیابی به اهداف فوق بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن سعی در گردهم آوردن اطلاعات جدید، نیروی انسانی کارآمد در سطوح مختلف تخصصی و تجهیزات مدرن داشته و با در اختیار داشتن فضای مناسب تحقیقاتی به بزرگترین مجتمع تحقیقاتی علوم و تکنولوژی چوب و فرآورده‌های آن در سطح کشور و یکی از بزرگترین مجتمع‌های تحقیقاتی منطقه‌ای در زمینه فوق تبدیل شده است.
فعالیت‌های بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به بررسی همه جانبه‌ای در جهت تشخیص نقاط ضعف و قوت صنایع چوب و کاغذ کشور و رفع نواقص موجود پرداخته است. امروزه تلاش در جهت بهره‌وری پایدار از جنگلها و منابع لیگنوسلولزی ایران بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن را بعنوان قطبی بزرگ در جهت تحقیق و رسیدن به خودکفایی سلولزی و تولید از منابع جانشین و استفاده از چوب و مواد لیگنوسلولزی با ارزش افزوده بالاتر قرار داده است.
بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن در راستای انجام وظایف تحقیقاتی خطیر خود بصورت تخصصی و تفکیکی به امر پژوهش و تحقیق پرداخته است، که این وظایف در قالب چهار گروه تخصصی صورت می‌گیرد.
گروه تحقیقات فیزیک و مکانیک چوب و§ فرآورده های چوبی
گروه تحقیقات توسعه صنایع و§ فرآورده های مرکب چوب
گروه تحقیقات شیمی چوب و خمیر§ کاغذسازی
گروه تحقیقات حفاظت و اصلاح§ چوب
1- گروه تحقیقات فیزیک و مکانیک چوب و فرآورده های چوبی
الف: زیرگروه بیولوژی و آناتومی چوب
این زیرگروه در تحقیقات بنیادی شناخت ویژگیهای ماده اولیه چوبی و غیر چوبی و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز فعالیت دارد. این گروه تحقیقاتی با در اختیار داشتن تجهیزات لازم طی سالیان گذشته فعالیت‌های گسترده‌ای داشته و در حال توسعه و گسترش فعالیت‌ها و جذب تجهیزات مدرن و جدیدتر است. در حال حاضر، این زیرگروه دارای آزمایشگاهی است که مجهز به دستگاههایی نظیر میکروسکوپ نوری متصل به کامپیوتر با قابلیت ذخیره و آنالیز تصاویر، میکروتوم، انواع میکروسکوپهای پروژکتیو و استریومیکروسکپها و سایر امکانات لازم جهت بررسی خصوصیات آناتومیکی و فیزیکی و مورفولوژیکی الیاف چوب گونه‌های مختلف بوده و طرحهای متعددی در این زمینه‌ها در آن در حال اجرا می‌باشد.
آزمایشگاه فیزیک و مکانیک چوب و فرآورده های چوبی
ب: زیرگروه فیزیک و مکانیک چوب
این زیرگروه در زمینه شناخت ویژگیهای مکانیکی و کاربردی چوب و محصولات چوبی و کاغذ در حال فعالیت است . از جمله گروههای تحقیقاتی بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن است که از اوایل تشکیل بخش فعالیت داشته و اطلاعات کاربردی در مصرف بهینه چوب را جمع آ وری و در اختیار سازمانها و مؤسسات مربوطه قرار می‌دهد . با توجه به ماهیت کار، این زیرگروه تحقیقاتی با سایر گروههای تحقیقاتی در ارتباط نزدیک بوده و به دیگر گروهها نیز خدمات تحقیقاتی، آزمایشگاهی ارائه می‌کند.
این زیرگروه با در اختیار داشتن یک دستگاه ماشین آزمایشگر مقاومت مکانیکی مدل 1186- INSTRON ، ماشین مقاومت به ضربه مدل WP5- INSTRON و یک سردخانه به حجم 8 مترمکعب توانایی انجام کلیه آزمایشات مکانیکی را بر روی چوب و سایر فرآورده‌های چوبی در شرایط مختلف محیطی از نظر دما و رطوبت دارا می‌باشد. از جمله امکانات دیگر این گروه داشتن اتاق آزمایشگاهی کلیماتیزه تحت شرایط محیطی رطوبت و دما است.
آزمایشگاه فیزیک و مکانیک چوب و فرآورده های چوبی
2- گروه تحقیقات توسعه صنایع و فرآورده های مرکب چوبی
این گروه تحقیقاتی با در اختیار داشتن تجهیزات مدرن و نیمه صنعتی تحقیقات محصولات اوراق فشرده چوبی بویژه در زمینه های خرده چوب، تخته فیبر، تخته فیبر با دانسیته متوسط (MDF)، تخته‌های عایق، تخته رشته چوب، تخته چندلایه، چوبهای لایه‌ای، کامپوزیت‌های الیاف چوب / پلیمر، چوب گچ، چوب سیمان و تخته‌های مرکب در زمینه تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای فرآیندها و تکنولوژیهای صنایع چوب فعالیت داشته و از طریق ترکیب و تلفیق نیروی انسانی کارآمد و تجهیزات مدرن جوابگوی نیازهای تحقیقاتی سازمانها و مؤسسات اجرائی و کارخانه‌های تولیدی است. برخی از تجهیزات آزمایشگاهی این گروه بشرح زیر است:
آزمایشگاه گروه تحقیقات توسعه صنایع وفرآورده های مرکب چوبی
خردکن استوانه‌ای آزمایشگاهی، پوشال‌کن حلقوی آزمایشگاهی، خشک‌کن، مخلوط‌کن چسب، چسب‌زن، دستگاه بخار زنی، پالایشگر الیاف
پرس آزمایشگاهی مدل Burkle-L-100 و سایر دستگاهها و تجهیزات برش.
3 گروه تحقیقات شیمی چوب و خمیر کاغذسازی
این گروه در زمینه تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای فعال می‌باشد و مانند سایر گروههای تحقیقاتی در راه گسترش فعالیت‌های تحقیقاتی، تکمیل اطلاعات در زمینه مصرف مواد چوبی و غیرچوبی در تولید کاغذ و محصولات کاغذی کشور گام بر می‌دارد. در آزمایشگاه تحقیقات شیمی چوب آزمایشات مربوط به اندازه‌گیری ترکیبات شیمیایی چوب نظیر اندازه‌گیری سلولز، لیگنین، مواد استخراجی و خاکستر انجام می‌شود. در آزمایشگاه تحقیقات خمیر و کاغذسازی تولید خمیر کاغذ با استفاده از روشهای شیمیایی ( سودا و کرافت)، نیمه شیمیایی و حرارتی مکانیکی بر روی چوب و مواد لیگنوسلولزی غیرچوبی انجام می‌شود. آزمایشگاههای این گروه مجهز به دستگاههای مختلف بشرح زیر می‌باشد:
آزمایشگاه تحقیقات گروه تحقیقات شیمی و خمیر کاغذ
دیگ پخت چرخشی مجهز به چهار محفظه، دیگ پخت 10 لیتری، جداکننده دیسکی الیاف، دستگاه اندازه‌گیری درجه روانی خمیرکاغذ، کوبنده پی اف آی به منظور پالایش خمیر کاغذ، دستگاه ساخت کاغذ دست ساز، دستگاه پرس کاغذ دست ساز، دستگاه خشک کن ورق کاغذ دست ساز، دستگاه نیمه صنعتی (پایلوت) تولید خمیر مکانیکی و نیمه مکانیکی، دستگاه هم‌زن الیاف و غیره.
4- گروه تحقیقات حفاظت و اصلاح چوب
گروه تحقیقات حفاظت و اصلاح چوب دست اندرکار یکی از مقوله‌های خیلی مهم و با اهمیت بررسی وضعیت دوام چوب، استفاده بهینه از چوب و محصولات چوبی و لیگنوسلولزی است. مواد لیگنوسلولزی در معرض تخریب عوامل بیولوژیک و زنده بوده و استفاده نامناسب بر شدت آن می‌افزاید.
- این گروه تحقیقاتی با در اختیار داشتن یک دستگاه کوره چوب خشک کنی نیمه صنعتی در حال بررسی و تدوین برنامه‌های چوب خشک کنی چوبهای صنعتی ایران می‌باشد.
- این گروه تحقیقاتی همچنین یک دستگاه نیمه صنعتی اشباع چوب طراحی و ساخته است که با استفاده از آن به منظور بالا بردن عمر مفید تراورسهای چوبی مورد نیاز راه آهن، تیرهای ارتباطی و سایر مصنوعات چوبی، اشباع‌پذیری چوبهای مختلف با مواد حفاظتی متفاوت و روشهای مختلف را مورد بررسی و آزمایش قرار می‌دهد
آزمایشگاه چوب خشک کنی و حفاظت چوب
انتشارات
نتایج تحقیقات این بخش به صورت کتاب و مقالات علمی چاپ و منتشر می‌گردد به علاوه در سالهای اخیر بخش، پایه‌گذار انتشار یک نشریه علمی و تخصصی تحت عنوان “ تحقیقات علوم چوب و کاغذ ایران “ که دارای درجه علمی-پژوهشی می‌باشد و نتایج طرحهای تحقیقاتی بخش در آن به چاپ می‌رسد.