خان کشی یک فرآیند منحصربه فرد با کارایی بسیار با لا است ، که در آن تغذیه لبه های برنده به داخل قطعه کارکه عامل تغیین کننده ضخامت تراشه است، بستگی به ابزار تراش مربوطه بنام خان کش دارد . سطح حاصله عکس شکل مقطع خان کش است و در بیشتر موارد با یک بار عبور ابزار بر روی قطعه کار تولید می شود.
خان کش مجموعه ای از ابزار های تک لبه است که بر روی یک میله صلب مرکزی قرار گرفته و هر لبه بیش از لبۀ قبلی از میلۀ مرکزی فاصله دارد. این افزایش فاصله از محور پله نام دارد و عمق تراش هر دندانه ضخامت تراشه را معلوم می کند، و به این ترتیب نیازی به تغذیۀ ابزار خان کشی نیست. شکل لبۀ جلویی دندانه ها ، شکل سطح ماشین شده را تعیین می کند. در نتیجه بخاطر شرایط ذاتی ابزار ، نیازی به حرکت های نسبی پیچیده بین ابزار و قطعه کار وجود ندارد و معمولاً سطح مورد نظر با یک حرکت سادۀ خطی خان کش بر روی قطعه کار (یا قطعه کار بر روی خان کش ) ایجاد می شود.
اگر چه واضح است که به خاطراین مشخصه ها خان کشی یک روش سریع وساده ماشین کاری است، این نیز روشن است که رابطۀ نزدیکی بین شکل مورد نظر،مقدار ماده ای که باید برداشته شود وطرح خان کش وجود دارد. بعنوان مثال کل ضخامت ماده ای که می توان برداشت نمی تواند از کل پله ابزار تجاوز کند، و پله هر دندانه باید طوری باشد که ضخامت تراشه مناسب ماده تراشیدنی را به وجود آورد.در نتیجه یا باید برای هر کاری یک خان کش ویژه ساخت، یا اینکه قطعه را طوری طرح کرد که با خان کش های استاندارد قابل تولید باشد. بنا براین خان کشی روشی بسیار مناسب و مورد مصرف در کارهای انبوه سازی است که تعداد زیاد قطعات تولیدی مخارج تهیه ابزار گران قیمت را توجیه می کنند. این فرآیند همچنین روش مناسبی برای ایجاد برخی شکل های ساده و استاندارد نظیر جا خار است که می توان با انواع خان کش های موجود انجام داد.
با اینکه خان کشی در اصل برای ایجاد جا خار های داخلی بوجود آمده و تکامل یافته است .امتیازات مشخص آن موجب تکامل بیشتر این فرآیند در جهت تهیۀ خان کش های مخصوص برای ایجاد انواع مختلف سطوح نظیر سطح های تخت،استوانه ای و نیم استوانه ای داخلی و خارجی و بسیاری سطح های نا منظم شده است.شکل لبۀ دندانه خان کش محدودیت زیادی ندارد و در نتیجه شکل سطح های قابل ایجاد به روش خان کشی عملا نا محدود است.تنهامحدودیت های فیزیکی عدم وجود مانع در مسیر حرکت ابزار و وجود استحکام کافی در قطعه برای مقابله با نیروهای وارده است. در خان کشی داخلی باید سوراخی در قطعه وجود داشته باشد تا خان کش بتواند وارد ان شود. چنین سوراخی را می توان با مته کاری ، سوراخ تراشی یا ماهیچه گذاری ایجاد کرد. غالبا دقت کار خان کشی بیشتر از فرزکاری و برقوکاری است. اگر چه غالبا حرکت نسبی بین ابزار و قطعه کار در خان کشی یک حرکت ساده خطی است. برای ایجاد شیارهای مارپیچ نظیر محورهای خارخور مارپیچ و خان داخل لوله تفنگ می توان حرکت چرخشی نیز به ابزار داد.
طراحی خان کش
هر دندانه یک ابزار تراش تک لبه پهن با نظمی شبیه دندانه های اره است، با این تفاوت که اندازه آنها برابر نیست و به اندازه پله با هم تفاوت دارند که تعیین کننده عمق تراش هر دندانه است.عمق تراش از حدود 006/0اینچ در مورد دندانه های خشن تراش برای فولاد خوش تراش،تا حداقل 001/0اینچ برای دندانه های پرداخت است.اندازه دقیق آن تابع چند عامل است.ضخامت بیش از اندازه زیاد موجب ایجاد تنش های ناهنجار در دندانه های خان کش و در قطعه کار می شود.ضخامت خیلی کم باعث عمل مالش بجای تراش می شود.استحکام و شکل پذیری فلز تراشیدنیعوامل اصلی هستند.
در مواردی نظیر خان کشی فرآورده های ریخته گری و فرجینگ که سطح تخت و ساینده دارند و لازم است عمق تراشه زیاد باشد ،از خان کش های نوع دندانه آرمیچری یا جست دار استفاده می شود. در این طرح دو یا سه دندانه متوالی به اندازه همدیگر بوده،ولی هر کدام از دندانه های یک گروه در قسمتی از لبه بریدگی دارند،بطوریکه عامل تراش فقط با قسمتی از محیط دندانه صورت می گیرد . به این ترتیب می توان بدون افزایش نیروی لازم برای هر دندانه تراشه های کم عرض تر ولی عمیق تر برداشت. با استفاده از دندانه های دو گانه،نیز می توان نیروی وارد بر هر دندانه را کاهش داد.در این طرح دو دندانه متوالی هم اندازه وجود دارند که در محیط اولی شیارهای پر عرض تراشه شکن تعبیه شده است و فقط در قسمت هایی از محیط خود فلز را می تراشد ، در حالی که دندانه صاف بعدی عمل تراش را کامل می کند.
روش دیگر کاهش نیروی وارد بر هر دندانه ، استفاده از اصلی است این روش بیشتر برای خان کشی سطوح تخت عریض مورد استفاده قرار می گیرد.همان طور که در این شکل مشاهده می شود،قسمت وسط سطح بوسیله چند دندانه اولیه تراشیده می شود و دندانه های بعدی که در دو دسته تدریجا از خط مستقیم انحراف پیدا می کنند بقیه سطحرا می تراشند. خان کش هایی که دندانه های دوگانه،آرمیچری یا تدریجی دارند،بلندتراز خان کش های با دندانه معمولی هستند و در نتیجه استفاده از آنها مستلزم داشتن ماشین هایی با طول مسیر کافی است.درخان کش های مسطح،سطح دندانه ها به موازات جهت حرکت است یا زاویه ای بین 5 تا 20 درجه با آن می سازد.اینگونه خان کش هایی که با برش فلز را می تراشند نرم تر کار می کنند و لرزش آنها کمتراست. اگر چه بیشتر کارهای خان کشی مسطح بر روی سطح تخت انجام می شود،امکان خان کشی سطوح دیگرنیز وجود دارد.
در خان کش نیز مانند تیغ اره،گام دندانه ها و فضای خالی بین آنها که بوسیله شعاع تامین می شود،باید برای تراشه کافی باشد.تمام تراشه های ایجاد شده بوسیله یک دندانه در تمام مدت درگیری ابزار با کار باید در فضای بین دو دندانه متوالی جا شود.از طرفی بهتراست گام آنقدر کوچک باشد که در هر لحظه اقلا دو یا سه دندانه مشغول تراشکاری باشند.
قلاب زاویه تراشه اولیه را معلوم می کند و تابع ماده تراشیدنی است که برای فولادبین 15 تا 20 درجه و برای چدن بین 6 تا 8 درجه است.زاویه پشت یا زاویه آزاد انتهایی برای جلوگیری از مالیده شدن ابزار به کار است و بین 1 تا 3 درجه می باشد.
قسمت عمده تراشه برداری بوسیله دندانه های خشن تراش صورت می گیرد. دندانه های نیمه پرداخت کن موجب صاف کردن سطح می شوند،در حالی که دندانه های پرداخت کن برای ایجاد اندازه دقیق هستند. در یک خان کش نو همه دندانه های پرداخت کن به یک اندازه هستند. با ساییده شدن دندانه های پرداخت کن اولیه،دندانه های بعدی عمل تصحیح اندازه را انجام می دهند. در پاره ای خان کش ها برای پرداخت بیشتر دندانه های جلاکاری تعبیه شده اند. این دندانه ها لبه تیز ندارند،بلکه به شکل دکمه بوده و معمولا بین 001/0 تا
003/0 اینچ بزرگتر از اندازه سوراخ هستند. عمل مالش دندانه ها موجب صاف شدن و تصحیح اندازه سوراخ
می شود.از این خان کش ها بیشتر برای قطعات چدنی و فلزات غیرآهنی استفاده می شود.
انتهای کشش،شکل،فقط در خان کش های کشیدنی وجود دارد و برای اتصال سریع خان کش به مکانیزم کشیدن است.زایده جلوئی برای هم راستا کردن خان کش با سوراخ پیش از شروع تراشکاری است و زائده عقبی ابزار را هنگام خروج از قطعه کار با سوراخ تمام شده هم راستا نگاه می دارد. طول ساقه باید آنقدر باشد که خان کش بتواند از درون کار عبور کرده و پیش از در گیر شدن دندانه های خشن تراش با کار به مکانیزم کشیدن بسته شود. چنانچه خان کش در ماشین قائم که مجهز به مکانیزم جابجا کردن ابزار است، مورد استفاده گیرد وجود دم لازم است. روشن است که هرگز نباید از خان کش برای برداشتن فلز بیش از آن اندازه ای که بخاطر آن طرح شده است،استفاده می شود. بیشترین مقدار فلز قابل برداشتن مجموع تمام پله های دندانه ها است. در طراحی قطعات باید حداقل020/0 اینچ برای خان کشی منظور کرد و بیشترین مقدار عملی حدود 25/0 اینچ است.
سرعت خان کشی
سرعت خان کشی نسبتا پایین است و بندرت از 50 فوت در دقیقه تجاوز می کند.اما از آنجا که معمولا سطح با یک بار حرکت خان کش تراشیده می شود،فرآورش این فرآیند بالا است و غالبا یک دور کامل بین 5 تا 30 ثانیه طول می کشد. بخش عمده زمان دوره تولید صرف مسیر برگشت،جابجا کردن خان کش و باز کردن و بستن کار در ماشین می شود. این شرایط تراشکاری موجب تسهیل در امر سرد کردن و روغن کاری شده و نتیجه آن نرخ فرسایش بسیار پایین ابزار است. این امر یکی از امتیازات خان کشی بعنوان یک فرایند انبوه سازی است،زیرا از این راه نیاز به تیز کردن های متوالی ابزار کاهش
یافته و عمر خان کش های گران قیمت بیشتر می شود.
برای یک ماده تراشیدنی و سرعت تراش مشخص،نیروی لازم برای کشیدن یا فشار دادن خان کش تابع پهنا،پله و تعداد دندانه های در حال تراش است. در نتیجه هنگام طراحی و انتخاب یک خان کش باید محدودیت های طول مسیر و توان ماشین در نظر گرفته شود.