تلفن از نظر لغوی مرکب از دو کلمه یونانی « تله » به معنای دور و « فون » به معنای صوت است که توسط الکساندرگراهام بل اسکاتلندی در دهم مارس 1876 در آمریکا ساخته شد و نخستین عبارت تلفنی دنیا در شهر بوستان با جمله وه ، پروردگار ما چه کارهای شگفتی دارد ، شنیده شد .
ایران قدیم نخستین پایه های ارسالی خبر در دنیای آن زمان را بنا نهاد . داریوش پادشاه هخامنشی چابک سواران دولتی را تربیت کرده بود که نوشته های دولتی را از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر ببرند و به چاپار برسانند . بدین ترتیب به وسیله این چابک سواران همیشه از اخبار دورترین نقاط کشور مطلع می شد . سیستم تلگراف در ایران زیر نظر علی قلی میرزا ، اعتضادالسلطنه ( فرزند فتحعلیشاه ) با موفقیت آزمایش شد و مورد توجه و تحسین بسیار قرار گرفت . سپس دستور داده شد از عمارت سلطنتی ارگ تا باغ لاله زار به مسافت حدود یک کیلومتر سیم کشی شود . در 19 تیرماه 1238 شمسی برای نخستین خبر ورود ناصرالدین شاه به چمن سلطانیه در نزدیکی زنجان که اردوگاه تابستانی وی بود تلگرافی به تهران اطلاع داده شد .
ارتباط تلگرافی به خارج کشور نیز در سال 1342 هجری شمسی به وسیله اتصال خط تبریز به شبکه تلگرافی روسیه برای نخستین بار برقرار شد .
ارتباط تلفنی در ایران بین سال های 1265-1264 شمسی آغاز شد . در آن زمان صاحب امتیاژ راه آهن تهران – ری برای ایجاد ارتباط بین گاز شهری و واگن خانه سیم کشی مورد نیاز را انجام داد و به این ترتیب ارتباط تلفنی برای نخستین در ایران دایر شد . در سال 1266 شمسی نیز بین کامرانیه شمیران و عمارت وزارت جنگ ارتباط تلفنی برقرار کرد .
حال در پایان قرن بیستم ، در می یابیم که چگونه این رشته های سیم زندگی انسان ها را تحت الشعاع خود قرار داده و بشر را نیازمند خود نموده است .
اکنون با پیشرفت تکنولوژی مخابراتی ، در ظرف کمتر از چند ثانیه ، امکان برقراری تماس تلفنی از یک نقطه به نقطه دیگر جهان پهناور به راحتی صورت می گیرد و اینان همه بازتاب افکار قدرتمند بشر است در کشف ناشناخته ها .
سرویس های شماره گیری شخصی و شماره گیری سراسری
این سرویس ها به افراد یا مشترکینی که پایگاه های کاری مختلفی دارند امکان برقراری مکالمه در تمامی موقعیت ها با یک شماره استاندارد و مستقل از شبکه فراهم می سازد .
شماره گیری انبوه
این سرویس به مکالمه کنندگان اجازه می دهد در انتخابات عمومی ، مسابقات رادیویی و تلویزیونی و مواردی مشابه شرکت کنند . این سرویس در روزنامه ها و با تلویزیون اعلام می شود . افراد با گرفتن شماره سرویس و یک کد رأی خود را در مورد موضوع اعلام می کنند .
سرویس کارت اعتباری
این سرویس امکان ایجاد مکالمه بدون نیاز به پول نقد را فراهم می سازد . شبکه با هوش مشترک را شناسایی کرده و با بررسی شماره حسابی که قبلاٌ مشترک به شبکه اعلام داشته است اجازه مکالمه را می دهد .
رای گیری از راه دور
این سرویس به رأی دهندگان امکان می دهد با شماره گرفتن رأی خود را اعلام کنند . توسعه شبکه مخابرات در آینده نزدیک امکان بکارگیری سایر سرویس های مخابراتی با استفاده از شبکه ISDN را امکان پذیر خواهد ساخت .
فراخوان
شبکه فراخوان ایران از سال 137 با 4000 مشترک شروع به کار نمود و در حال حاضر 000/20 مشترک را با یک مرکز اصلی و 14 فرستنده در سطح تهران پوشش می دهد در جهت توسعه شبکه فراخوان کشور مناقصه ای با ظرفیت یک میلیون مشترک در 8 ناحیه در دست اجراست .
خدمات ویژه
شرکت مخابرات ایران با استفاده از فن آوری پیشرفته دیجیتال خدمات ویژه ای جهت بهره گیری بیشتر مشترکین از تلفن ارائه نموده است . خدمات انتظار مکالمه ، انتقال مکالمه ، کنفرانس از راه دور ( مکالمات سه نفره و بیشتر ) شماره گیری سریع از جلمه این خدمات به شمار می رود .
فیبر نوری
در سال 1979 که اولین سیستم مخابرات نوری پا به عرصه ظهور گذاشت مزایا و ویژگی های خاص این سیستم نسبت به سایر سیستم های مخابراتی موجب رشد سریع بکارگیری فیبر نوری در شبکه مخابراتی جهان شد .
اولین سیستم مخابرات نوری بین تهران و کرج راه اندازی شد . علاوه بر آن کارخانه تولید فیبر نوری در تهران و کارخانه تولید کابل نوری در مجتمع صنعتی کابل های مخابراتی شهید قندی در یزد افتتاح شد .
در حال حاضر از فیبر نوری در شبکه مخابرات به دو شکل شهری و بین المللی استفاده می شود .
شهری
به دو صورت داخل شهر تهران و بین شهری می باشد .
اجرای پروژه فیبر نوری شهر بزرگ تهران در سال 70 آغاز شد و در مراحل بعدی مراکز جدید به آن افزوده شد .
اولین پروژه فیبر نوری بین شهری به طول 54 کیلومتر بین تهران و کرج اجرا گردید و در ادامه آن طرح فیبر نوری با طول 516 کیلومتر در چهار مسیر تهران – ساوه ، تهران – گرمسار ، تهران – قزوین و ارتباط بین ساختمان میدان امام خمینی و مجتمع مخابرات انقلاب اسلامی به مورد اجرا گذاشته شد .
فیبر نوری بین المللی
ارتباط بین الملل TAE به منظور تأمین ارتباط مخابراتی از نوع پیشرفته با ظرفیت های بالا و کیفیت مطلوب به منظور پاسخگویی به نیازهای ارتباطی بین کشورهای آسیایی و اروپایی به طول 000/24 کیلومتر در مسیر 20کشور عضو طراحی گردیده است .
2200 کیلومتر در داخل ایران و 700 کیلومتر در کشورترکمنستان توسط شرکت مخابرات ایران اجرا و یا در حال اجرا است .
برخی از خدمات مخابرات
1- ارتباطات ماهواره ای
سیستم اطلاع رسانی ماهواره ای توانایی برقراری ارتباط سریع و مطمئن را داراست و با استفاده از ایستگاه های زمینی قابل حمل و نقل می توان ارتباطاتی مخابراتی هر نقطه زیر پوشش ماهواره را در مدت یک ساعت امکانپذیر ساخت . ایران از طریق 3 مرکز ماهواره ای با کشورهای دیگر در ارتباط می باشد :
1- مرکز ارتباطات ماهواره ای شهید قندی ( اسد آباد ) شروع فعالیت سال 1348
2- مرکز ارتباطات ماهواره ای اصفهان ، شروع فعالیت سال 1365
3- مرکز ارتباطات ماهواره ای بومهن ، شروع فعالیت سال 1365
اینمارست
به عنوان یک سیستم ارتباطی جهانی ، خدمات ، دریایی ، هوایی و متحرک را در دریا ، هوا و خشکی فراهم می کنند و از سه بخش فضایی ، زمینی و ایستگاه های متحرک تشکیل یافته است .
الف ) اینمارست A
ایستگاه های ماهواره ای فرستنده و گیرنده سیار زمینی به صورت چمدان دستی قابل حمل به وزن 33 کیلومتر بود و با آنتنی به قطر 90 سانتیمتر قابلیت برقراری ارتباط تلفنی ، فکس و تلکس در سطح بین المللی به ویژه محیط های فاقد امکانات مخابراتی دارا می باشد .
ب ) اینمارست C
ایستگاه های ماهواره ای فرستنده گیرنده سیار زمینی به وزن حدود 14 کیلومتر بوده و با آنتن همه جهت قابل نصب بر روی وسایل نقلیه متحرک ، قابلیت برقراری ارتباط تلکس در سطح بین المللی دارا می باشد .
ج ) تجهیزات وی ست
ایستگاه های ماهواره فرستنده و گیرنده ثابت زمینی با آنتنی به قطر 8/1 متر و قابلیت بر قراری ارتباط دنیا در سطح کشور و به صورت شبکه اختصاصی انتقال دیتا را دارا می باشد .
شبکه دیتا
این شبکه با نام ملی « شارع » و نام بین المللی Iran pac بر اساس تکنیک PACKETSUITCHING بنا شده است .
تجهیزات این شبکه در کلیه نقاط کشور نصب و مورد بهره برداری قرار گرفته است و کل کشور را تحت پوشش خود دارد . این شبکه از طریق چهار دروازه اصلی (CATE WAVY) با شبکه های اطلاع رسانی عمومی (PUBLICDATA NETWORK) کشورهای فرانسه (TRANSPAC) و گره (HINET-P) به صورت مستقیم و یا سایر کشورها به صورت ترانزیت ارتباط دارد . در حال حاضر چهار کاربرد اساسی برای IRAN PAC در داخل کشور به صورت ایجاد پایگاه های اطلاعاتی ، ایجاد شبکه های اختصاصی اطلاع رسانی ، ایجاد شبکه های خاص برای سرویس های اختصاصی و ایجاد تسهیلات ارتباطی برای کاربران وجود دارد
سرویس شبکه با هوش IN و شبکه ISDN
در دهه اخیر ، سیستم های مخابراتی به طور سریع گسترش یافته اند ، این گسترش ناشی از پیشرفت های تکنولوژی درزمینه های سوئیچ دیجیتال ، سیستم های انتقال نوری ، رشد سریع تلفن سیار و شبکه های دیتای سرعت بالا می باشد . شرکت مخابرات ایران همگام با سایر کشورها در تلاش است که آخرین سرویس های شبکه با هوش IN و ISDN را در کشور ایجاد نماید و در حال حاضر توانایی ارائه سرویس های زیر را به مشترکین در حد محدوده داراست .