تغییرات سریع جامعه امروزی، حسابداری یا «زبان تجارت» را که در ثبت و تجزیه و تحلیل اطلاعات و تحلیل اطلاعات اساسی اقتصادی در مؤسسات مختلف مورد استفاده می باشد، بسیار پیچیده کرده است. تصمیم گیری صحیح و دقیق بر مبنای اطلاعات قابل اعتماد برای توزیع مطلوب ثروت و استفاده از منابع کمیاب ملی بسیار ضروری به نظر می رسد. بنابراین حسابداری نقش مهمی را در سیستم اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ای ایفا می کند.
در دنیای متغیر بازرگانی و صنعتی، نقش حسابداری عملاً و به تدریج تکامل پیدا کرده است. و علاوه بر وظیفه کنترل که نتیجه بسیار طبیعی کار حسابداری است، در مؤسسات اقتصادی با برنامه ریزی بازرگانی و پیش بینی های اقتصادی نیز نقش مهمی را بر عهده گرفته است.
تعریف
حسابداری عبارتست از فن طبقه بندی، ثبت، خلاصه و تجزیه و تحلیل ارقام، در آمد و هزینه منطبق با نیازهای مؤسسه. به عبارت دیگر حسابداری عبارتست از ثبت و طبقه بندی و خلاصه کردن حسابها و اسناد مالی.
این رشته رکن اصلی نظام اطلاع رسانی مالی و اقتصادی هر جامعه به شمار می رود.
پاسخگویی در عرصه اقتصاد و در عرصه ی زمانی میسر است که اطلاعات معتبر و شفاف در اختیار قرار گیرد حسابداران با تامین و ارزیابی اطلاعات مالی معتبر به تصمیم گیرندگان برای انتخاب و تصمیمات اقتصادی آگاهانه و استفاده بهینه از منابع، افزایش بهره وری کمک شایانی می کند.
گرایشها
فارغ‌التحصیلان این رشته پس از اتمام تحصیل می‌توانند در سطوح مختلف و شاخه‌های متفاوت عهده دار انجام امور مالی گردند که شرح آن چنین است:
* حسابداری
فارغ‌التحصیلان می‌توانند در کلیه موسسات و واحدهای تجاری، اعم از دولتی یا خصوصی به عنوان حسابدار در شاخه‌های زیر مشغول کار شوند:
حسابداری مالی: در کلیه شرکتها و موسسات تجاری و غیرانتفاعی.
حسابداری صنعتی: در کلیه واحدهای صنعتی و شرکت‌های تولیدی.
حسابداری دولتی: در کلیه سازمانها و ادارات دولتی به عنوان حسابدار یا عامل ذیحساب.
حسابداری مالیاتی: در ادارات دارایی.
حسابداری بیمه: در موسسات بیمه.
حسابداری بانک‌ها: در شعبه‌ها و سرپرستی بانک‌ها.
حسابداران پس از مدتی اشتغال به کار حسابداری می‌توانند در سمت مدیریت مالی واحدهای تجاری، ایفای نقش نمایند.
* حسابرسی
فارغ‌التحصیلان رشته حسابداری قادرند با توجه به شاخه‌های حسابداری در بند الف در حرفه حسابرسی شاغل شوند. شاغلان حرفه حسابرسی در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه اصلی تفکیک می‌شوند:
حسابرسان داخلی: این گروه از حسابرسان، کارمند واحد مورد رسیدگی هستند، و در واقع رابط میان هیات مدیره و شرکت بوده و گزارش رسیدگی خود را به طور هفتگی، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیات مدیره ارائه می‌دهند. این گروه از حسابرسان عملیات داخل واحد تجاری را رسیدگی می‌کنند.
حسابرسان مستقل: این گروه از حسابرسان، افرادی هستند که در موسسات حسابرسی مشغول کار هستند و بر اساس قرارداد میان شرکتها یا سازمانها با این موسسات، عملیات حسابداری و مالی واحد تجاری را بر اساس اصول و موازین حسابداری مورد رسیدگی قرار می‌دهند و گزارش خود را به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می‌کنند. در واقع حسابرسان مستقل رابط میان صاحبان شرکت و هیات مدیره شرکت می‌باشند.
در حال حاضر در ایران، سازمان حسابرسی به عنوان یک سازمان دولتی، بزرگترین موسسه حسابرسی است و در کنار آن سایر موسسات حسابرسی دولتی و خصوصی مشغول فعالیت می‌باشند.
*دروس این رشته
اصول حسابداری 1و2 که در آن اصول و ثبت رویدادهای مالی بررسی می شود.
سازمان و مدیریت: که در تاریخ زندگی اجتماعی انسان کمتر فعالیتی به اندازه اداره سازمانها اهمیت داشته زیرا انسان با اداره بهتر انواع سازمانهای اجتماعی از طریق برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل فعالیت های افراد با صرف حد اقل هزینه افزایش می دهد.
حسابداری شرکت ها : با هدف تاکید یر جنبه های کاربردی و شرایط محیطی به بررسی و عملکرد شرکت های تضامنی و نسبی و سهامی با توجه به قانون مالیات و سایر قوانین موضوعه کشور است.
مفاهیم و روش های آماری: که از ترکیب و تلفیق تعاریف مختلف آمار و توصیف مشاهدات تجربی و احتمالی و استدلال استنباطی توصیفی را ممکن می سازد.
حسابداری صنعتی: که استفاده از آن برای دستیابی به بهای تمام شده ی محصولات تولیدی و خدمات ارائه شده جهت بهبود وضعیت اقتصادی و صنعتی کشور ضروری می باشد، به عبارت دیگر سود باید از تقلیل بهای تمام شده به دست آید از طریق افزایش بهای فروش تا زمینه رقابت ایجاد گردد.
ریاضیات امور مالی: برای رفع بسیاری از مشکلات فرهنگی اقتصادی اجتماعی از ریاضیات استفاده می شود و باری تعیین اغلب اقلام مجهول و نا مشخص مثل پیش بینی نرخ تورم یا نرخ بسیاری از معادلات با متغیر ها و درجات مختلف استفاده می شود.
انجام دادن یک عمل و حتی خود داری از یک عمل، مستلزم تصمیم گیری و لازمه ی تصمیم گیری، آگاهی است. برای آگاهی باید اطلاعات موجود درباره ی موضوع تصمیم را گرد آوری و اطلاعات مؤثر در تصمیم گیری را انتخاب نمود؛ و بر اساس این اطلاعات، تصمیمات مختلفی را می توان نسبت به یک موضوع گرفت، تعیین و آثار و نتایج هر یک را ارزیابی کرد. در این صورت، تصمیمی که در نهایت گرفته می شود آگاهانه و معقول خواهد بود.
حسابداری در ایران
حسابداری در ایران در حوزه نظری رشد کمّی زیادی کرده‌است و پایه گذاری تحصیلات تکمیلی با این نگاه به حسابداری صورت گرفته و توسعه یافته‌است. با این وصف تعریفی از حسابداری در ایران غالب است که مضمون و محتوای آن صرف نظر از چینش یا تفاوت ظاهری الفاظ آن برای همه دانش آموختگان حسابداری ایران شناخته شده‌است. بر اساس این تعریف: حسابداری عبارت است از فرآیند شناسایی، جمع آوری، ثبت، طبقه بندی، تلخیص، گزارشگری، و تحلیل رویدادهای مالی یک شخصیت اقتصادی در یک دوره مالی معین بر اساس واحد پول ملی. این تعریف ترجمه کاملی است از تعاریف مختلفی که از حسابداری در عصر پازیتیویسم یعنی دهه‌های40الی 60 سده پیشین در دنیا رواج داشته‌است.
سید حسن سجادی نژاد و همچنین اسماعیل عرفانی و دکتر عزیز نبوی از بنیانگذاران حرفه حسابداری در ایران به شمار می‌روند که با تأسیس مدرسه عالی حسابداری شرکت ملی نفت و موسسه عالی حسابداری توانستند بیش از 6000دانش آموخته رشته‌های حسابداری و حسابداری دولتی و حسابرسی پرورش دهند.