جنگل ناحیه‌ای که از درخت های انبوه پوشیده باشد را می‌نامند. در جنگل طبیعی معمولاً درختان کوچک و بزرگ و تنومند بطور نامنظم وهمچنین علفهای خودرو فراوانند. جنگل مجموعه‌ای است از درختان، درختچه‌ها، پوشش گیاهی، جانوران و میکروارگانیسم‌ها (قارچها، باکتریها و ویروسها) که به همراه عوامل طبیعی غیر حیاتی مانند خاک، آب، دما، باد و... محیط و رویشگاه و زیستگاه مشخص و معلومی را به وجود آورده‌اند.
مقدمه :
امروزه اکوسیستم جنگل ها بیش از پیش مورد توجه می باشد. زیرا یکی از ارکانهای اصلی توسعه پایدار در هر کشوری بحساب می آید. در دنیای معاصر ارزش تولیدی جنگلها رقمی نزدیک به 120 میلیارد دلار است واز نظر اشتغال 8/6 درصد کارگران صنعتی جهان در این بخش کار می کنند.
مساحت جنگلهای جهان 4 میلیارد هکتار است یعنی 29 درصد از خشکیهای زمین می باشد. این میزان جنگلها بین همه کشورها به نسبت مساوی تقسیم نشده است و اغلب آن در کشورهای آمریکا ، کانادا و روسیه قرار دارند. سالانه 83 میلیون و 484 هزار هکتار از جنگلهای جهان نابود می شود طبق گزارش بانک جهانی اگر در هر دو متر مربع جنگل یک درخت و جود داشته باشد هر سال بیش از 410 هزار میلیارد درخت قطع می شود. ( گزارش روزنامه ایران ، شماره 3878 ) مطابق نظر کارشناسان جهانی از جمله فائو چنانچه سطح جنگلهای هر کشوری کمتر از 25 درصد خاک آن کشور باشد، از نظر محیط زیست انسانی در وضعیت بحرانی قرار دارد.
اهمیت جنگلها
1- پوشش گیاهی و خاکبر گها نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک بر عهده دارند ، گیاهان از برخورد مستقیم قطرات باران با زمین جلوگیری کرده و باران به آرامی به زمین بر خورد می کنند. این نقش هم در جذب آب و هم درجلو گیری از فرسایش خاک مؤثر می باشد. پوشش گیاهی از مسایل حیاتی در مدیریت منابع خاک بشمار می رود.
2- جنگلها و مراتع دراثر فعالیت جانداران و ریشه دواندن گیاهان و درختان به داخل خاک مناطقی ایجاد میکنند که آب قادر است در آن نفوذ کند. نفوذ یک لیتر آب در جنگلهای پهن برگ 7 دقیقه و 40 ثانیه در زمین کشاورزی 46 دقیقه 26 ثانیه ودر خارج از جنگل 40ساعت و40 ثانیه طول می کشد.
3- جلوگیری از فرسایش خاک ، چنانچه هرکیلوگرم خاک فرسایش یابد هفتاد و پنج کیلوگرم ازت ، بیست و چهار کیلوگرم فسفر و هشت کیلوگرم پتاس در هر هکتار از مزارع از زمین از میان خواهد رفت.بعنوان مثال در مناطق پر بار ان مهمترین کنترل کننده فر سایش پوشش گیاهی می باشد.
4- در بیابانها فرسایش بادی غلبه دارد . درختان و به عبارتی پوشش گیاهی مانع حرکت شنهای روان می شوند. امروزه یکی از عوامل شدت بیابانزایی نبود پوشش گیاهی است به گفته محققین جنگلها قبل از ملتها و بیابانها بعد از ملتها بوجود آمده اند.
5- پوشش گیاهی با سایه انداختن بر محیط خشک بیابان مانع از تبخیر شدید آب می شود.
6- پوشش گیاهی در اثر تبخیر و تعرق در یک محیط موجب تعدیل آب و هوا و ایجاد باران می شود. تقریباً 3 درصد بارانهای کره زمین را جنگلها ایجاد می کنند.
7-در اطراف فرودگاها کمربند سبز ایجاد می کنند تا از سروصدای ناشی ازهواپیماها جلوگیری کنند.
8- ایجاد کمربند سبز دراطراف شهر ها از نفوذ بادها و گرد و غبار جلوگیری می کند و امروزه در هر برنامه ریزی شهری ایجاد پارکها وکمربند سبز از اصول شهر سازی بشمار می رود.
9 - پناهگاه انو اع حیوانات و حفظ گونه های درختی
10- در تولید خاک و نگهداری از خاک و ثبات آن گیاهان نقش اصلی دارند.
عوامل مؤثر در تخریب جنگل ها
در حال حاضر در جهان باتوجه به رشد جمعیت و و نیاز های متفاوت در ارتباط با جنگلها در اغلب نقاط دنیا جنگلها روبه نابودی می باشد و همیشه عوامل کلی و در سطح جهانی اکوسیستم جنگلها را تهدید می کنند که عبارتند از :
1- رشد جمعیت و نیاز روز افزون بشر به منابع جنگلی
2- افزایش جمعیت و نیاز جوامع به مواد غذایی که در تخریب جنگلها و تبدیل آن به زمینهای کشاورزی مؤثر می باشند.
3- استفاده از جنگل ها بعنوان سوخت ، زمانی در منطقه معتدله به علت حضور بیشتر انسان در میلیونها هکتار جنگل در این مناطق تخریب شدند و این وضعیت امروزه در مناطق استوایی به طور وسیع دیده می شود.
4- هرساله در مناطق حاره ای هزاران هکتار جنگل قطع گردیده و تبدیل به زمین کشاورزی می شود.
5- سود جویی بر خی از کشور های استعمار گر در دوره ای سبب شده است بسیاری از جنگلهای مناطق استوایی به جهت تبدیل به زمین کشاورزی مانند قهوه ، نیشکر و..... نابود شوند.
6- فقر فرهنگی مردم کشور های در حال توسعه در جهت استفاده درست از جنگل
7-استفاده بی رویه جهت تعلیف دام
8- ورود انسان به جنگل جهت فرار از آلود گیهای شهری
9- فعالیت های صنعتی وافزایش بر خی از گازهای تشکیل دهنده باران اسیدی که در تخریب جنگلها به ویژه در کشور های صنعتی نقش داشته است.
10- احداث جاده های بین جنگلی
11- وقوع مخاطرات طبیعی مانند زمین لغزه ها و انواع حرکات دامنه ای ، رعدو برق و آتش سوزی.
12- شیوع آفات گیاهی
عوامل موثر در تخریب جنگل های ایران
1- رشد جمعیت و نیاز روز افزون به منابع جنگلی
2- تبدیل بسیاری از جنگلهای کشور به زمینهای کشاورزی
3- چرای بی رویه دام در مناطق مختلف کشور بویژ استفاده از بز در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی که همه محققین نسبت به این مورد هم عقیده می باشند.
4-مردم سکونتگاهای روستایی در جنگل مایحتاج روزانه خود را از قبیل سوخت و علوفه دام از جنگل تهیه می کنند .
5- بهره برداری بی رویه و غیر اصولی از طرف پیمانکاران و گاهی ضعف مدیریت نیز نقش داشته است. بعنوان مثال در اوایل شکل گیری شرکتهای تعاونی در شمال کشور پهنه های وسیعی از جنگل جهت جایگزینی در ختان سوزنی برگ در اطراف روستاها موجب فرسایش عظیمی از خاک شده است.
6- احداث جاده های بین جنگلی جهت انتقال چوب موجب تخریب بسیاری از درختان شده است.
7-کندن بوته ها و قطع درختان جنگلی در نواحی مرطوب شمال و کوهستانی و نیمه خشک و خشک توسط دامداران محلی جهت استفاده دام و سوخت
8- استفاده از شیره برخی گیاهان مانند کتیرا بصورت بی رویه
9- قطع نادرست درختان توسط کارگران غیر ماهر که علاوه بر درخت فوق چندین درخت را نیز از بین می برند.
10- استفاده از خزه ها و گیاهان همیشه سبز جنگلی که حالت تزیینی دارند همه ساله هزاران بوته یا شاخه از این گیاهان را از شمال کشور به تهران یا نقاط دیگر کشور می برند.
11- ورود توریسم در جنگل و آلودگی محیط جنگلی ، بسیاری از آنها فرهنگ استفاده از جنگل را نمی‌دانند. نمونه بارز آن را در حوضه صفارود شهرستان رامسر می توان مشاهده کرد . علاوه بر آلودگی محیط جنگلی موجب آلودگی ساحل رود خانه نیز شده است.
12- تخلیله زباله های شهری در مناطق جنگلی که امروزه بهترین منطقه جنگلی شهرستان رامسر محل تخلیه هزاران تن زباله در روز می باشد.