مقدمه
تاریخچه اکتشاف نفت در ایران با واگذاری امتیازات در اواخر دوره قاجاریه همراه است که ورود به آن ازاهداف این مقدمه خارج است امادرهر صورت اقدامات عملی اکتشاف نفت از سال1280با عقدقرارداد "دارسی" آغاز و در خرداد 1287با کشف میدان نفتی مسجد سلیمان وارد مرحله عملی گردید . بابروز جنگ جهانی اول رکورد اکتشاف فراگیرشد و تا سال 1307 که آغاز بحران اقتصادی جهانی بود جمعاًدو میدان نفتی دیگر یعنی هفتگل و نفت شهر کشف گردید. از سال 1309 تا سال 1312 مناقشات ایران و شرکت نفت بریتانیا رکودی دیگر بر روند اکتشاف وارد کرد ولی با تمام این احوال تا سال 1317 میدانهای بزرگی همچون نفت سفید، آغاجاری، پازنان و گچساران کشف شد. از سال 1318 تا سال 1327 بعلت وقوع جنگ جهانی دوم تنها میدان "لالی" کشف شد. کشف این میدان در سال 1327 اولین اکتشاف مخزن "بنگستان" بشمار می آید. از اسفند ماه 1329 تا 1333 تاریخ انعقاد قرارداد کنسرسیوم رکودی کامل بر اکتشاف حکم فرما بود. از سال 1333 تا سال 1337 که فعالیت اکتشافی شرکت های عامل نفت آغاز شد منجر به کشف میدان اهواز (آسماری و بنگستان) و مخزن بنگستان میدان آغاجاری گردید.دهه 1338 تا 1348 یکی از مهمترین و پر بارترین دهه های اکتشاف نفتی در جنوب غربی بود.دهه 1348 تا 1357 که در این دهه که اخرین دهه قبل از انقلاب و سالهای پایانی استیلای شرکت های عامل نفت منابع ایران است.حجم فعالیت های اکتشافی به بالاترین مقدار خود می رسیدو از تمامی امکانات به همراه فناوری روز استفاده گردید.
شرح خلاصه وقایعی که در زیر خدمت شما عزیزان ارایه می گردد تنها بخش کوچکی از تاریخچه فعالیت های نفتی از اکتشاف تا بهره برداری می باشد. جهت ارایه تاریخچه کامل کلیه فعالیت های نفتی کتابی در دست تهیه می باشد که درآینده خدمت شما علاقه مندان عرضه خواهد شد.
تاریخچه
هرودوت (پدر تاریخ) در مورد نفت در‌ایران چنین می‌نویسد: در 22 کیلومتری شوش محلی است که «اردیکا» نام دارد. در‌اینجا چاه‌هایی است که با چرخ و خیک )کوزه( از آن نفت و قیر و نمک بیرون آورده و در مخزن می‌ریزند و پس از چندی قیر و نمک ته نشین می‌شود و نفت به شکل مایع باقی می‌ماند . در پی کاوش‌های باستان شناسی در ایران مشخص شده است که ایرانیان از 5 تا 6 هزار سال پیش از قیر در ساختمان‌سازی، ساخت جواهرات، ظروف سفالین و قیراندود کردن کشتی‌ها به کار می‌بردند
اولین کارشناس نفتی که از منطقه مسجدسلیمان دیدن کرد و اهمیت حوضچه های نفت آلوده به قیر آن را مورد ارزیابی قرار داد " لافتوس " بود . وی در سال 1234 ش (1855 م) ، ضمن بازدید از حوضچه های قیر مسجدسلیمان مواد موجود در آن ها را به دقت مورد آزمایش قرار داد . مقاله ای را بر اساس یافته های خود منتشر کرد . در مقاله لافتوس آمده بود که به احتمال زیاد تعداد زیادی از آن مخازن در کوهستان های بختیاری و در فواصل بین آتشکده کهن و اسرارآمیز ) سر مسجد فعلی ) و کوه های آسماری ( واقع بین هفتگل و مسجدسلیمان ) وجود دارد که مواد قیری به طور طبیعی از حوضچه های آن تراوش می کند.
در همین هنگام ژاک دمورگان باستان شناس و زمین شناس فرانسوی در غرب و جنوب غرب ایران برای پیدا کردن آثار باستانی حفاری می کرد . او آثار وجود نفت در اطراف مسجدسلیمان و چاه سرخ نزدیک زهاب را مشاهده کرد.
مشاهدات دمورگان بصورت مقاله ای در مجله معادن پاریس چاپ شد. آنتوان کتابچی خان رییس و قانون نویس سابق گمرک ایران که در بروکسل مامور بود در پی مسافرت های خود به نقاط غرب ایران آثار سطحی نفت را مشاهده کرده بود . سفری به پاریس رفت و در آنجا با سردروموند ولف وزیر مختار سابق انگلیس در ایران در مورد امکان بهره برداری از معادن نفت ایران مذاکره کرد . در پی تلاشهای ولف سرمایه داری به نام ویلیام ناکس دارسی آمادگی خود را اعلام کرد.
دارسی اچ ،تی ، بورلز را به همراه یک معاون به نام دالتون برای تحقیق و آلفرد لی تل تن ماریوت را به عنوان نماینده خود به همراه آنتوان کتابچی خان به ایران فرستاد . این گروه در سال 1901 کاوش و تحقیقات خود را انجام داده و گزارش امیدوارکننده ای برای دارسی فرستادند.
بدین ترتیب دارسی نماینده خود را به نام ماریوت در سال 1280 به ایران فرستاد و از دولت ایران امتیاز انحصاری استخراج نفت در سراسر کشور بجز ایالات شمالی به مدت 60 سال را بدست آورد . این امتیازنامه در 28 می 1901در سراسر کشوربجز ایالات شمالی به مدت 60 سال را بدست آورد . این امتیاز نامه در 28 می 1901 توسط دارسی و مظفرالدین شاه امضا شد.
ویلیام ناکسی دارسی یک میلیونراسترالیایی ، نخستین فردی بود که با روشهای جدید روز ودستگاههای حفاری مکانیکی در ایران به اکتشاف نفت وحفر چاه پرداخت.او ابتدا گروهی فنی را به سرپرستی زمین شناسی به نام برلز استخدام و به ایران اعزام کرد. این گروه ، پس از بررسیهای زمین شناسی ، گزارش رضایت بخشی داد.احتمال وجود نفت در حوالی قصرشیرین و شوشتر را زیاد و دردیگرنقاط امیدوار کننده دانست. پس از دریافت این گزارش ،دارسی نماینده ای به نام ماریوت را در سال ۱۹۰۱ به دربار ایران فرستاد ماریوت امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در تمام ایران ، بجز پنج ایالات شمالی را از مظفرالدین شاه گرفت.چند ماه پس از امضای قرار داد، حفاری اولین چاه درمحلی به نام چیاسرخ یا چاه سرخ ، در شمال غرب قصرشیرین آغاز شد. کار حفاری به علت نبود راه و ناامنی به کندی پیش می‌رفت تا آنکه درتابستان ۱۹۰۳ در عمق ۵۰۷ متری به گاز و کمی‌نفت رسید. چاه دوم هم در همین ناحیه در عمقی مشابه به نفت رسید. بهره دهی این چاه درحدود ۱۷۵ بشکه در روز بود. دارسی با ارزیابی نتایج دریافت اگردر ناحیه چیاسرخ نفتی بیش از این مقدار هم بیابد به علت دوری ازدریا ونبود امکان حمل به بازار مصرف ، سودی عاید او نخواهد شد. ناحیه را ترک کرد و به خوزستان روی آورد . منطقه چیارسرخ درمرزبندیهای بعدی به دولت عثمانی واگذار شد واکنون چیاسرخ یک میدان نفتی کوچکی درعراق است.