در دین مبین اسلام به جایگاه و منزلت دانش و دانشمندان بسیار اشاره شده و بر یادگیری علوم ،نقادی و بررسی علت هر معلول تاکید فراوان شده است و راه اقتدار علمی را در پژوهش و تولید علم میداند و حضرت علی (ع) شایستگی مسلمان را در افزایش و پیوند دانش با سایرین میدانند.
چکیده:
آزادی موهبتی الهی که باعث بروز استعدادها و تکامل انسان است و زمانی که این نعمت در چهار چوب شرایط آزادی قرارگیرد سرمایه واقعی شخصیت انسان مایل به ارتقا را می سازد . در چهارچوب شرایط آزادی قرار گیرد سرمایه واقعی شخصیت انسان مایل به ارتقا را می سازد .
در مسابقه علم بیامروز جهان ،طراح افکار ،ایدههای علمی و تئوری پردازی لزوم توجه به آزادی در عرصه اندیشه را نمایان می سازد و نقد منطقی علوم و ارائه نظریات علمی نوین باعث ارتقا جایگاه یک کشور در جهان خواهد شد دراین مسیر توجه به تجربه سایر کشورها و اجتناب از تکرار مسیراهمیت بسزایی دارد. اندیشه آزاد امکان کشف روابط و قوانین حاکم بر جهان و تدبیر آفرینش را مهیا ساخته و حقیقت علوم را روشن میکند و باعث تعالی دنیوی و اخروی شده و سلامت فکر دراین راه تضمین کننده سعادت است بنابراین فکر سالم علم کامل و عمل دقیق و به عبارت دیگر تفکر متعهدانه توام با تخصص ارزشمند و تعالی بخش است .
دراین مسیر لزوم فهم صحیح مطالب و تکیه بر نیروی تفکر و توجه به علم مطلق از وسایل اجتناب ناپذیر حرکت بوده واین وظیفه به فرموده حضرت علی (ع) به عهده دو گروه است اساتید و دانشجویان که با موشکافی و تدبر در آنچه آموخته اند و می آموزند راه مباحثه ارزشمند علمی را در مجموعه های علمی هموار سازنده و نتیجه نظام آموزشی ،پرورشی حکیمانی دانشمند و معتقد باشد تا جامعه علمی از گمراهی و ضلالت دور شود.
در دین مبین اسلام به جایگاه و منزلت دانش و دانشمندان بسیار اشاره شده و بر یادگیری علوم ،نقادی و بررسی علت هر معلول تاکید فراوان شده است و راه اقتدار علمی را در پژوهش و تولید علم میداند و حضرت علی (ع) شایستگی مسلمان را در افزایش و پیوند دانش با سایرین میدانند.
بنابراین مطالعه پیگیر در مسائل علمی به فرموده امام صادق (ع) باعث شکفتن عقل و تقویت نیروی فکر و فهم است و توجه به ارتقا سطح علمی جامعه زمینه ساز رشد بخشهای علمیو افزایش کیفیت امور اجرایی میباشد و در دنیای امروز توجه بهاین نکته که قدرت در کشف و تولید علوم است وظیفه عالمان حوزه و دانشگاه را نمایان تر میسازد و لزوم توجه به استعدادها ،مفاهیم و توان داخلی و از طرف دیگر درک واقعیت علم و ارتباط علمی با جهان راهی روشن در جهت نیل به سعادت است دراین زمینه قرآن کریم و ائمه اطهار اشارات شفاف و دقیقی دارند که دراین مقاله به گوشهای از آنها اشاره خواهد شد.
تا با استفاده ازاین ذخائرعمیق و ارزشمند راه نهضت علمی و آزاد اندیشی هموار گردد.
مقدمه:
توجه به ارتقا سطح علمیجامعه باعث رشد علمی جامعه زمینه ساز رشد بخشهای علمی و امور اجرایی میشود و انسانهایی عاقل هستند که میتوانند در بهبود روند امور موثر باشند بنابراین لازم است به فرموده حضرت علی (ع) چراغ عقل را با شعله علم روشن کنیم تا دچار خطا و گمراهی در اعمال خود نشویم .
در جهان امروزی که سرعت دیجیتالی شدن کشورها و توسعه در علوم مختلف با ثانیه ها سنجیده میشود بی توجهی به علم و پژهش نتیجهای جز عقب ماندگی و وابستگی ندارد نکته مهم دیگراین است که ارتقا سطح علمی زمانی که همراه با افزایش سطحایمان و اعتقاد افراد یا به فرموده امام راحل تخصص همراه با تعهد باشد سعادت دنیوی و اخروی را به دنبال دارد و تحصیل در علم و تلاش در جهت پژوهش علمی و در نهایت تولید علم افزایش قدر و جایگاه افراد جامعه را به دنبال دارد حضرت علی (ع) دراین رابطه میفرمایند:
علم و ادب ارزش وجود تواست در تحصیل علم کوشش نما ، به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود قدر و قیمیت افزایش مییابد .
نکته جالب توجه این است که حضرت امام زین العابدین در پاسخ به سوالی که درباره توحید شده بود میفرمایند ((خدا می دانست که در آخر زمان افراد عالم و مردان دقیق و کنجکاو خواهند آمد و عمق دانش مردمیکه در آخر زمان هستند را به درک مفهوم ایاتی از جمله ((قل هو ا... احد ))، (( ما ما ینزل من السماء و مایعرج فیها )) و ((علیهم بذات الصدور )) میدانند یعنی اینکه وظیفه مسلمانان در عصر کنجکاوی علمی تکیه بر معارف اصیل اسلام و قرآن کریم در جهت کشف علوم و روابط علت و معلولی پدیده های جهان هستی است که نتیجهاین تفکر برتری علمی و معنوی دانشمندان متفکر است که جامعه را به سعادت واقعی رهنمون میسازد.
بیانات مقام معظم رهبری نیز مؤیداین موضوع است که در دنیای امروز که موشکافی علوم مورد توجه است مسلمانان که خود بهره مند از ذخائر غنی فکری و استعدادهای درخشانند لازم است با تکیه بر داشته های خود و انجام پژوهش و تحقیق در علوم به درک واقعی رسیده و قله های علمی را فتح کنند تا به جای مصرف علوم دیگران که خالی از انحرافات معنوی و خطاهای مادی نیست تولید کننده علوم یباشند که در ریشه درایات خدواند متعال به عنوان علم مطلق و روایات ائمه اطهار به عنوان راهنمای استفاده و بکار گیری ازاین سرمایه هستی بخش باشند.
دراین مسیر نیاز به شفاف سازی و بیان اهمیت موضوع تولید علم ،بستر سازی برای آزاد اندیشی علما و بحثهای علمی و نقادی در علوم و در نهایت فراهم نمودن امکانات و نیازهای این حرکت عظیم است و چه نهضتی ازاین والاتر که حضرت علی (ع) میفرمایند: از کمال سعادتاین است که آدمی در راه اصلاح جامعه سعی و مجاهده نماید)) و بهترین وسیله دراین راه قرآن کریم است و اسلام دعوت روحانی و هدایت آسمانی خود را با احیا عقل بشر آغاز نموده و پذیرش تعالیم قرآن شریف را بوسیله تعقل و فکر از مردم خواسته است و خداوند میفرمایند (( کتابی را بر شما فرو فرستادیم که حاوی عزت و شرف شماستایا تعقل و تفکر نمی کنید؟)) و امام موسی بن جعفر(ع) میفرمایند (( خداوند به اهل عقل و فهم در کتاب خود بشارت داده و درک قرآن را توسط صاحبان عقل و درایت میداند)) . دراین مقاله سعی شده نکات راهگشا و اهمیت ضرورت تولید علم و آزاد اندیشی به استنادایات قرآن و روایات ائمه اطهار بیان شود.
امید است با تکیه براین ذخیره عظیم الهی و درسایه تلاش و آماده سازی بستر به رشد تعالی علمی دست یابیم .
اهمیت آزادی و آزاد اندیشی :
متفکران آزادی رابه عنوان آرزوی انسان و مایه بروز استعدادها و توانایی های فطری و باعث تکامل و توسعه علوم و تفکرات میدانند و چه زیبا قرآن کریم میفرمایند: ((لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم و ثم رددناه اسفل السافلین )) ما آدمیرا در بهترین و نیکوترین سازمان آفریدیم سپس به پست ترین سقوط و انحطاطش بر میگردانیم مگر کسانی که دارایای مان و رفتار شایسته باشنداین گروه همواره از پاداشهای بی منت و مداوم برخوردار خواهند بود خداوند آدمی را به نحو احسن آفریده معرفت و تشخیصی نیک و بد را با سرشت وی آمیخته است لیکن بیشتر مردم بر اثر بی اعتنایی به ندای فطرت و تندروی نفسانیات دچار سقوط میشوند و به انحطاط و پستی میگرایند.
تنها کسانی که از آئین فطرت پیروی میکنند و خواهش ایمان و اخلاق را دوشادوش سایر تمایلات طبیعی خود ارضاء مینمایند خوشبخت و سعادتمند هستند و خدواند حکیم اوضاع هیچ ملتی را تغییر نمیدهد تا آن مردم خود را عوض کنند و روحیات خویش را تغییر دهند. (( ان الله لایغبر ما بقوم حتی یغیر و ما با نفسهم )) انسان آزاد است و آزادی را موهبتی الهی تا آنجا که حضرت علی (ع) بفرزند مکرمشان حضرت امام حسن مجبتی (ع) میفرمایند: (( فرزند عزیز بنده و برده هیچ کس مباش ،خداوند تو را آزاد آفریده است)) و نیز آن حضرت میفرمایند: (( فرزند عزیز بنده و برده هیچ کس مباش ،خدواند تو را آفریده است)) و نیز آن حضرت میفرمایند : (( آزاد کسی است که بتواند شهوات ناروا را ترک گوید و انسان آزاد اگر به بردگی بندگان تن در دهد بهتر از آن است که بنده شهوات خویش گردد.)) با نگاهی به فرمایشات مولای متقیان در مییابیم که شهوات از جمله بی تحرکی و جمود فکری ،انسان را زایل میسازد و از هدف اصلی آفرینش دور میکند زیرا که آزای و دین ،فکر را پرورش میدهد و سرمایه واقعی شخصیت انسان نیز مایل به ارتقا معنوی است . امام صادق (ع) (( آزاد مرد را آزادی در همه حالات میداند و از شکست نمی هراسد