نخستین گردهمایی اساتید مدیریت و حسابداری دانشگاههای سراسر کشور با تلاش دانشکده علوم اداری دانشگاه شهید بهشتی در روزهای 18 و 19 آبان ماه سال جاری درمحل آن دانشکده برگزار شد.
در این نشست دوروزه که با حضور استادان و تحلیل گران رشته های مدیریت وحسابداری دانشگاههای سراسر کشور همراه بود، روسا، اعضای هیات علمی دانشگاههاو مشاوران رشته های مختلف مدیریت در سازمانهای مدیریتی به سخنرانی پرداختند.
سخنران بخش افتتاحیه این نشست ، آقای دکتر ندیمی ، رئیس دانشگاه شهید بهشتی بود که تاکید بر علمی بودن و علمی ترشدن مدیریت در جوامع اشاره کرد. وی گفت : درچند دهه گذشته که دانشگاههای ما گسترش یافته اند، بر کمیت دانشجویان و دانشگاههاافزوده شده است اما به علت تخریب های سیستماتیک که طی صدسال گذشته اتفاق افتاده است ، دانشگاهها فاقد ساختار علمی مناسب هستند و اگر در جامعه ای ، مراکزعلمی دارای ساختار علمی لازم نباشند، آن جامعه تولیدگرا نمی تواند باشد که وابسته ومحدود می ماند. درنتیجه فاقد سلسله مراتب بوده و شایسته سالار نیز نیست .
این مشکل در عرصه مدیریت کشور به نحوه دیگری وجود دارد به گونه ای که خودتخریب شده است و نه تنها علمی نیست بلکه ذوقی و سلیقه ای نیز شده است . حال اگرذوق و سلیقه این مدیریت خوب باشد مجموعه خوب خواهدبود و به عکس . پرسش ونکته مهم این است که چرا چنین مکانیزم خود تخریب در نظام مدیریتی ما تعبیه شده است و دلایل تاریخی آن کدامند.
دکتر ندیمی افزود، نظام مدیریت در کشورمان دچار نوعی روشهای غیراستانداردشده و استمرار تصمیم گیری در کشور به شدت متزلزل شده است . پس در جامعه ماتصمیم گیری مشخصی شکل نمی گیرد.
ملوک الطوایفی بودن تصمیم گیریها بر تصمیم گیریهای سیاسی ، اقتصادی و بازرگانی مشکلاتی را بوجود آورده است .
ازجمله کارهای مهمی که همکاران ما در بخش مدیریت و رشته های مدیریت دانشگاهها باید انجام دهند، آسیب شناسی مدیریت کشور و ارائه پیشنهادهای سازنده است . اگرچه در چند سال گذشته قدمهای مثبتی در نظام مدیریتی ما برداشته شده است که این یک اقبال درجهت اعتباربخشیدن به مدیریت و علوم مدیریتی است اما بایدشرایطی ایجاد شود تا رشته های مدیریت و دانش مدیریت در کشور بطور واقع بینانه بامشکلات جامعه اتصال منطقی بیابد. به جای طرح مسایل نظری درباره مشکلات ،مناسب است تا آسیب شناسی لازم صورت گیرد و راه حلهای اساسی پیشنهاد گردد ودانش مدیریت در کشورمان ارتقاء یابد. ازسوی دیگر مدیران در تمام سطوح می توانند درکنار اساتید مدیریت در دانشگاهها درجهت حل مسایل مدیریتی کشور بیندیشند تا نتیجه این هم اندیشی منجر به یک نگرش سیستماتیک و رویکردی علمی در کشور شود. نبایدفراموش کرد که پیشرفت دانش مدیریت در جهان بسیار شتابان و مسایل جهان پیچیده ترشده اند، پس باید درجهت سامان بخشیدن به مسایل مدیریتی کشور اقدامات اساسی صورت گیرد.
آقای دکتر مکنون ، مشاور تحقیقاتی معاون اول رئیس جمهوری و دبیرشورای عالی پژوهشهای علمی کشور، در بخش دیگری از این گردهمایی با طرح موضوع سیاست های پژوهشی کشور به سخنرانی پرداخت . وی گفت : شاید یکی از وظایف سنگین اساتید،یافتن چالشهای مدیریتی باشد. آنها با پژوهش می توانند جلوی رسوخ مدیریتی خودتخریبی و نفوذ آن به ساختار مدیریتی را بگیرند.
وی افزود، همه می دانیم که پژوهش باید در خدمت توسعه مدیریت باشد. براساس یک پژوهش ، یک دانش نو ایجاد می شود و می تواند در سراسر جهان موثر باشد. این دانش ممکن است منجربه فناوری شود اگرچه رادیکال است . اما خود دانش چندان مهم نیست بلکه مراحل بعدی و اجرایی آن است که اهمیت می یابد.
امروز ثابت شده است که دانشهای جزءبه جزء، باعث ایجاد فعالیتهایی شده اند که منجر به توسعه و رشد بسیاری از کشورها شده است . نظیر "کایزن " و می توان به کمک دانشهای جزء به جزءGDP یا ارزشهای افزوده سازمانها را محاسبه کرد. در این میان محققان و اساتید تحصیلکرده در خارج از کشور، عامل بسیار خوبی برای انتقال دانشهای نو و جدیدترین فناوریها به کشور خود هستند به عنوان نمونه کشور چین توانسته است درچند رشته ، درحد دانش جهانی قرارگیرد و تا آنجا پیش برود که 70 میلیارد دلار در آن کشور سرمایه گذاری خارجی صورت گیرد. این نشان می دهد که چین دارای مکانیزمهای اصلی شده است .
ما در تصمیمات خود چقدر متکی به دانش و پژوهش هستیم یعنی در مدیریت تصمیم گیری خود آیا تصمیمات خود را مورد ارزیابی قرار می دهیم . آمارها نشان داده اندکه اگر یک سیاست 10درصد درست باشد و حتی اگر 90 درصد خوب و درست اجراشود تنها 9 درصد به هدف رسیده است . اما اگر سیاستها 70 تا 80 درصد درست باشند وتنها50 درصد خوب اداره شوند، 40 درصد به هدف خواهندرسید. پس اگرسرمایه گذاریها درست برنامه ریزی شوند و مطالعات دقیق تری توسط شورای اقتصاد روی تصمیمات انجام گیرد، بی تردید نتایج مطلوب تری درباره سرمایه گذاریها و تحقیقات خودبه دست خواهیم آورد.
یکی از مشکلات ما، چگونگی به کارگیری اطلاعات در برنامه ریزیهای کشور است .آیا امروز اطلاعات به راحتی قابل دسترسی است و آیا سیستم اینترانت میان دانشگاهها،ارگانهای دولتی یا خصوصی برای انتقال اطلاعات و اجرای دقیق آنها برقرار است . پرسش این است که اگر اطلاعات نیز به راحتی دراختیار ارگانهای مختلف و یا سایر دانشگاههاقرار بگیرد، چه مکانیزمی وجود دارد تا ثابت کند این اطلاعات در مجموعه بخوبی به کارگرفته می شود. البته این بسته به مدیر و چگونگی سازمان دارد. اگر سازمانی به صورت بسته عمل کند پس اطلاعات پشت اتاق مدیر می ماند و تجربه ثابت کرده است که سازمانهای فاقد برنامه ریزیهای جدید و نو، اطلاعات را هدر می دهند.
پژوهشگران مدیریتی باید بررسی کنند که چالشهای مدیریتی بخش دولتی و بخش خصوصی کدامند و راه کارهای اساسی را برای رفع چالشها ارائه کنند.
استراتژی توسعه دانش مدیریت
دکتر علینقی مشایخی ، رئیس دانشکده مدیریت و سیستم دانشگاه صنعتی شریف درادامه این نشست به نقش و اهمیت زیرساختهای سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی یک جامعه درجهت رشد مدیریت و رشته های مدیریت تاکید و چنین گفت : رشد و توسعه هررشته ازجمله رشته مدیریت با زیرساختهای مهم فرهنگی و سیاسی در تعامل است ونمی تواند جدای از این زیرساختها باشد. اهمیت زیرساختهای سیاسی تا آنجاست که اگراین زیرساختها طوری باشند که اشتباهات و سوءمدیریتها موجب افزایش هزینه شود، این باعث بروز اشتباهات دیگری از سوی مدیران سیاسی و اداری خواهدشد. اما اگر ساختارسیاسی طوری باشد که منجر به هزینه ای نشود این اشتباهات چندان حائزاهمیت نخواهندبود. جوامعی که دارای زیرساختهای سیاسی خوب هستند، مدیریت و رشته های مدیریت را به خوبی کنترل می کنند. تجربه نشان داده است که هرچقدر زیرساختها ضعیف باشند، نیاز به کسب دانشهای لازم بیشتر است .
وی درباره زیرساختهای اقتصادی افزود، این زیرساختها نیز در توسعه و رشدمدیریت بسیار موثر هستند. درجامعه ای که از رانت خواری خبری نیست ، کسی می تواندسازمانی را کنترل کند که بتواند به کمک دانش لازم و مدیریت کارا آن را خوب اداره کنددرغیراین صورت مرگ سازمانها فرامی رسد.
کشورهایی که مدیریت و دانش مدیریت شان دارای منزلت است ، رشد می یابند زیرادر این کشورها امکانات بسیار به مدیریت و دانش مدیریت می دهند و بهره برداری مناسب نیز می کنند. درباره زیرساختهای اجتماعی و فرهنگی نیز چنین است . چنانچه شان و احترام اساتید و محققان در ساختار فرهنگی و اجتماعی جامعه ازنظر تحقیق وتدریس در یک رشته مدنظر قرار نگیرد یا زندگی متناسب با شئون خود نداشته باشند،زمینه رشد رشته های آموزشی ضعیف خواهدشد که این بر رشد جامعه اثر سوءخواهدداشت . از سوی دیگر مجموعه آموزش ، پژوهش و توسعه عناصری هستند که بررشد و توسعه زیرساختها موثرند. رشد رشته مدیریت مربوط به درون رشته مدیریت می شود. حتی اگر فضا نامناسب باشد.
پس اگرچه تحقیقاتی درباره رشته مدیریت و جایگاه آن در جامعه ما انجام شده است ، اما این پرسش همواره مطرح است که واقعیتهای درونی کدامند و چگونه بایدزیرساختها را تقویت کرد. این چالشی است که باید با آن بطور جدی روبرو شویم .
ارتقای جایگاه مدیریت
دکتر الوانی ، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در بخش دیگری از این گردهمایی با طرح موضوع چگونگی ارتقای جایگاه مدیریت و رشته های مربوط به مدیریت ، سخنانی ایراد کرد. وی گفت ; یکی از مشکلات استادان دانشگاههای ما این است که دانشجویان پیوسته احساس خوشایندی از رشته درسی خود ندارند که جای تامل دارد. این مشکل برای دانشجویان رشته مدیریت نیز وجود دارد اما ریشه در چیست شاید در این باشد که مساله شایسته سالاری برخلاف شعارهای نظام دولتی بخوبی رعایت نمی شود و افراد براساس تخصص های آنها به کار گمارده نمی شوند. اگر هدف اعتباربخشیدن به رشته مدیریت است ، شعار شایسته گزینی باید رعایت شود.
نکته مهم ، نبود باور واقعی در سیاست گذاران به این رشته تخصصی است . اگرچه مدیریت تخصص نیست اما قراردادن یک مدیر که برنامه ریزی و سازماندهی نمی داندولی مدیریت آن را برعهده می گیرد باعث برهم خوردن سازمان خواهدشد. مساله دیگرمساله محتوای درسی و برنامه های درسی و شیوه تدریس مدیریت است .
مدیریت رشته ای کاربردی است اما متاسفانه ، محتوای درسی از یک سو و مدرسان این رشته از سوی دیگر، نتوانسته اند این رشته را عملا به عنوان یک رشته کاربردی وپراهمیت جا بیندازند. این نشان می دهد که در درسها باید تجدیدنظر شود. مثلا رشته حسابداری رشته ای است کاربردی و یک مهارت به حساب می آید طوری که در بازار کاردارای ارج و قرب است .
نکته دیگر درباره مدرس رشته مدیریت است . می دانیم که دروس رشته های مدیریت به صورت کاربردی تنظیم شده اند و اگر به صورت کاربردی تدریس نشوند، مشکل زامی شوند. بنابراین باید به دنبال مدرسان رشته های مدیریت باشیم تا از مطالب جدید این رشته آگاه و از ارتباطات جهانی در این رشته بهره کافی را برده باشند.
نکته دیگر مساله ارتباط دانشگاهها و موسسه های علوم مدیریت است البته نه مانندارتباط میان صنعت و دانشگاه . دانشگاهها باید جوابگوی نیازهای سازمانها باشند و این باعث اعتبار بیشتر رشته مدیریت خواهدشد. توسعه انجمن ها و تشکلهای حرفه ای باعث خواهدشد که مقوله مدیریت در جامعه تعریف جدید و کاملتری بیابد. امروز منشوراخلاقی نظام های مدیریتی و اداری در کشورهای پیشرفته توسط انجمن های مدیریتی تدوین می شود تا جایگاه رشته های مدیریت در جامعه هرچه بیشتر بها و تعریف خاص یابد.