فلاپی دیسک ، یک نوع وسیله ذخیره سازی اطلاعات در کامپیوتر است . درایو های موجود در کامپیوتر مسئول خواندن و نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی دیسک ها بر اساس یک ساختار مشخص شده ، می باشند. جنس فلاپی دیسک ها از پلاستیک نرم بوده که بر روی آن یک لایه ( غشاء ) مغناطیسی وجود دارد .
مبانی فلاپی درایو ها
فلاپی درایو در سال 1967 ابداع گردید. در اولین فلاپی درایو از یک دیسک ( دیسکت ) 8 اینچی استفاده شده بود. همزمان با ارائه اولین کامپیوترهای شخصی در سال 1981 توسط از فلاپی درایوهای 5/25 اینچ استفاده بعمل آمد. این نوع دیسک ها قادر به نگهداری 360 کیلو بایت اطلاعات بودند. در اواسط دهه 1980 دیسک های 3/5 اینج با ظرفیت 1/44 مگابایت مطرح گردیدند. در آن زمان اغلب کامپیوترها دارای دو درایو برای استفاده از دو نوع فلاپی دیسک ( 5/25 و 3/5 ) بودند ولی از اواسط دهه 1990 دیسک های 5/25 بندرت مورد استفاده قرار گرفته و بتدریج از رده خارج گردیدند.
دیسکت را " فلاپی دیسک " نیز می گویند. رایج ترین نوع دیسکت 3/5 اینچ است .
فلاپی دیسک درایو یک دستگاه الکترومکانیکی برای خواند ن و نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی دیسک ها است .
شیار دوایر متحدالمرکز موجود بر روی یک فلاپی دیسک را می گویند.
سکتور زیرمجموعه ای از یک شیار بوده و تعداد سکتور در هر شیار بستگی به نوع دیسک دارد.
اجزای یک فلاپی دیسک درایو
دیسک
یک فلاپی دیسک در موارد متعددی مشابه نوار کاست است :
1.از یک نوع پلاستیک نازک که با اکسید آهن آغشته شده است استفاده می گردد. اکسید فوق از نوع " فرومانیتیک " بوده و اگر تحت تاثیر یک میدان مغناطیسی قرار گیرد، قادر به نگهداری ( ذخیره ) دائم اطلاعات خواهد بود.
2.قابلیت ضبط اطلاعات را دارا می باشند.
3.قابلیت پاک کردن اطلاعات و استفاده مجدد را دارا می باشند.
4.ارزان قیمت بوده و بسادگی قابل استفاده می باشند.
نوارهای کاست دارای یک اشکال بزرگ می باشند . اشکال اساسی نوارهای کاست روش بازیابی "ترتیبی" در آنان است . مثلا" برای شنیدن آهنگ خاصی می بایست بصورت ترتیبی بر روی نوار حرکت و پس از استقرار بر روی آهنگ دلخواه آن را گوش داد. بهرحال پیدا نمودن یک آهنگ و استفاده سریع از آن همواره فرآیندی ترتیبی و کند خواهد بود.
یک فلاپی دیسک همانند نوار کاست از یک نوع پلاستیک نرم آغشته به مواد مغناطیسی( درهردو طرف) استفاده می نماید. اطلاعات بر روی دوایر متحدالمرکزی که "شیار" نامیده می شوند، ذخیره خواهند شد. هر شیار خود به مجموعه ای از سکتورها تقسیم می گردد. همزمان با چرخش دیسک، هد بر روی شیار استقرار و زمینه بازیابی مستقیم اطلاعات فراهم می گردد.
درایو
اجزای اصلی یک فلاپی درایو شامل موارد ذیل است :
هد خواندن و نوشتن . هد در دو طرف دیسکت وجود داشته و حرکت آنها در طول دیسکت با یکدیگر خواهد بود . از هد های یکسان برای خواندن و نوشتن استفاده می گردد.
موتور درایو . یک موتور بسیار کوچک با توان چرخش 300 تا 360 دور در دقیقه
موتور Stepper . وظیفه موتور فوق ، استقرار هد خواندن و نوشتن در محل شیار مورد نظر است.
فریم مکانیکال . سیستم فوق شامل یک برابرکننده بوده که پنجره کوچک حفاظت( قاب فلزی موجود بر روی فلاپی دیسک ) را برروی دیسکت باز نموده تا بدین طریق امکان تماس هد خواندن و نوشتن دردو طرف سطح دیسک فراهم گردد.
برد مدار الکترونیکی . برد فوق شامل تمام عناصر الکترونیکی لازم برای خواندن و یا نوشتن اطلاعات برروی دیسکت است . این برد، مدار کنترلی موتور stepper را نیز کنترل خواهد کرد.( حرکت هدهای خواندن و نوشتن بسمت دیسکت )
زمانیکه هد در طول شیارها حرکت می کند ، با سطح دیسکت تماسی ایجاد نخواهند شد.از نور الکترونیکی بمنظور تشخیص حفاظت دیسک در مقابل نوشتن استفاده می گردد.( زبانه کوچک پشت دیسکت که بصورت کشوئی بوده و دیسکت را در مقابل عمل نوشتن حفاظت می کند )
نوشتن اطلاعات بر روی یک فلاپی دیسک
مراحل زیر نحوه نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی دیسک را تشان می دهد.( عملیات خواندن مشابه است : )
یک برنامه کامپیوتری ، دستورالعملی را برای سخت افزار کامپیوتر ارسال تا اطلاعاتی بر روی فلاپی دیسک نوشته گردد.
کنترل کننده فلاپی دیسک درایو " موتور" دیسکت را بحرکت درآورده تا از این طریق فلاپی دیسک چرخش نماید.
موتور دوم ( Stepper) باعث چرخش یک میله دنده مارپیج ، خواهد شد. مدت زمانی که طول خواهد کشید تا شیار مورد نظر بدست آید را " زمان دستیابی " می نامند. سخت افزار فلاپی دیسک درایودارای دانش لازم در خصوص نحوه استقرار بر شیار موردنطر با توجه به تعداد Step مورد نظر است .
د خواندن و نوشتن در شیار مورد نظر متوقف خواهد شد.
قبل از اینکه داده خاصی بر روی دیسک نوشته گردد یک بوبین ، انرژی لازم را برای پاک کردن یک سکتور فراهم می نماید.
اطلاعات مورد نظر بر روی دیسکت نوشته خواهند شد.
فلاپی دیسک چیست ؟
فلاپی دیسک، دیسک نرم رایانه است که از جنس فیلم ویدئویی است و ۱٫۴۴ مگابایت حجم دارد.
به آنها دیسکت نیز گفته می‌شود که یک صفحه گرد صاف و انعطاف‌پذیر که با لایه‌ای از اکسید آهن پوشیده شده و سطح آن حاوی ذرات ریزی است که قابلیت حفظ میدان مغناطیسی را دارند و در مجموع در یک پوشش پلاستیکی محافظ جای می‌گیرد. این دیسک هابه طور گسترده به عنوان رسانه یا واسطه ذخیره سازی ثانوی به کار می‌رود. دیسکهای نرم وسیله‌ای معمول و رایج برای انتقال فایلهای برنامه و متن از یک رایانه به رایانه دیگر هستند و زمانی تنها وسیله ذخیره سازی ثانوی برای رایانه‌های شخصی بودند. اما با ساخته شدن دیسکهای سخت ارزان قیمت این گونه دیسکها به صورت جانبی مورد استفاده قرار می گیرند.
فلاپی دیسک در اصل نوعی حافظه جانبی از نوع دیسک مغناطیسی است که از یک صفحه حساس به مغناطیس از جنس پلاستیک ساخته شده است و در یک محفظه پلاستیکی نیز قرار دارد. ظرفیت این نوع حافظه جانبی 1.44 مگا بایت بوده که امروزه حافظه نسبتاً کمی به حساب می‌آید.
مزیت فلاپی دیسک ها
شاید تنها مزیت فلاپی دیسک ها قابلیت حمل آنها باشد که به کاربر این امکان را می دهد تا اطلاعاتی در حدود یک مگابایت را با خود حمل نماید ( که البته اطلاعات زیادی بشمار نمی‌آید )
اشکالات فلاپی دیسکها
با توجه به اینکه فلاپی دیسکها حافظه‌های جانبی نسبتاً قدیمی هستند، امروزه اشکالات زیادی در رابطه با آنها به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از : سرعت خواندن و نوشتن اطلاعات در آنها بسیار کم است ظرفیت آنها کم است نسبت به ضربه حساس بوده و در نتبجه دوام کمی دارند