سپاس مخصوص خداوندی است که نخستین موجود است و پیش از او چیزی نبوده است ٬ و آخرین موجود است و بعد از او چیزی نیست . دیده بینندگان ٬ از مشاهده او ناتوان است و اندیشه گویندگان ٬ از وصف او عاجز است ٬ به وسیله قدرت خود آفریدگان را آفرید و با اراده خود آنها را از نیستی به وجود آورد . آنها را در راه راست خود روان کرد ٬ و در راه محبت خود بر انگیخت . نسبت به آنچه که او به جلو انداخته است ٬ نمی توانند تاخیر نمایند و آنچه را که او به تاخیر انداخته است را نمی توانند به جلو بیندازند . و از رزق خود برای هر جانداری روزی مشخصی قرار داده است . کسی نمی تواند روزی فراوان او را کاهش دهد و یا روزی کم او را افزایش دهد .
آیا سپاسگزاری می تواند باعث برکت، درمان و حتی شفای بیماری ها شود؟ یا اینکه باعث بهتر شدن رابطه ما با خداوند گردد؟ اگر این امکان وجود داشته باشد، رابطه ما با خدا چه ربطی با حل مسائل و درمان بیماری های مان دارد؟ اصلاً چرا باید سپاسگزار باشیم؟
وقتی خداوند چیزی را به ما عطا می کند و ما بابت آن شکرگزاری می کنیم، خداوند هم می گوید حال که بابت این هدیه شاکر بودی و قدر آن را دانستی، به تو بیشتر ازاین می دهم
سپاسگزاری و قدردانی از خدا به خاطر نعمات و برکاتی که به ما ارزانی داشته است به ما کمک می‌کند تا درک کنیم که او بر تمام امور حاکم است و همه چیز، اعم از دردها، بیماری ها، رنج ها و مشکلات و مصائب زندگی ما را تحت کنترل خود دارد. اگر با قلبی شکرگزار به خدا تقرب جوئیم، قوت او را بیش از پیش تجربه خواهیم کرد و بیماری ها و مسائل مان از میان خواهد رفت، زیرا برکت و نیرویی که درشکرگزاری و سپاس وجود دارد واقعاً قدرتمند و عظیم است.
البته منظورم از سپاسگزاری یک قدردانی واقعی است نه فقط زبانی! وقتی ما سپاسگزاری می کنیم در عمل هم باید آن را نشان دهیم؛ حتی اگر برای چیزهائی که نداریم از خداوند سپاسگزاری کنیم، خداوند آن چیز یا حتی بهتر از آنچه که به آن نیاز داریم را برای ما فراهم می کند.
بسیاری از ما مدت زمانی را صرف فکر کردن به مواردی میکنیم که نیاز داریم و هنوز به دست نیاوردهایم. وقتی ما این کار را انجام میدهیم در واقع سیگنالهایی را به ضمیر ناخودآگاه خود ارسال میکنیم و تأکید میکنیم که این چیزها را نداریم. با این عمل بر روی کمبود و فقدان در زندگی خود تأکید میکنیم، ضمیر ناخودآگاه ما گوش میدهد و اطاعت می‌کند. بنابراین کمکم رسیدن به آن چیزهایی که نیاز داریم برای ما مشکلتر می‌شود. اگر ما به جای فکر کردن در مورد چیزهایی که نداریم، برای آن نعمت هایی که داریم سپاسگزار باشیم، و مطمئن باشیم که در آینده چیزهایی که نیاز داریم به دست خواهیم آورد، این طرز فکر به ما کمک می‌کند که به طور عادلانه بر روی فراوانی به جای فقدان تمرکز نمائیم.
موضوع سپاس و شکرگزاری آنقدر اهمیت دارد که در قرآن کریم و سایر کتب مقدس، همچنین در احادیث به کرات به آن اشاره شده است؛ شاید به این دلیل که یکی از صفات خداوند «شاکر» است و اولین شکر گزار خود خداوند بوده است.
... بدانید که خداوند شکرگزارنده ای داناست . ( بقره : 158 ) به هر حال سپاسگزاری یکی از راه های ارتباط بیشتر با خداوند است و در ارتباط با خداوند هم همه بیماری های انسان درمان می شود.
سپاسگزاری حقیقی این است که در هر شرایطی و هر موقعیتی شکرگزار باشیم و بدانیم که پوشاندن و فراموش کردن نعمت های خداوند ناسپاسی است و اینکه شیطان از ناسپاسان بودبدا به حال ناسپاسان، زیرا زمین و آسمان سپاس خداوند گویند، اینان نمی بینند
ما چگونه از نعمت‌های خداوند متعال تشکر کنیم؟
سپاسگزاری اقسامی دارد: 1. "شکر قلب"; یعنی اندیشه کردن درباره نعمت; 2. "شکر زبان"; یعنی ثنا گفتن برای
نعمت دهنده; 3. "شکر سایر اعضا"; یعنی همه اعضا و جوارح انسان به وظایف و تکالیف‌شان عمل کنند.
قرآن کریم می‌فرماید: "اعْمَلُوَّاْ ءَال‌َ دَاوُدَ شُکْرًا; (سبا، 13) ای آل داود، شکر ]این همه نعمت را[ به‌جای آورید." شکر بیشتر از مقوله "عمل" است و باید آن را در لابه‌لای اعمال انسان دریافت و شاید به همین علت، قرآن کریم تعداد شکرگزاران واقعی را اندک شمرده است: "قَلِیلاً مَّا تَشْکُرُون‌َ ; (ملک، 24) کم‌تر شکر او را به‌جای می‌آورید."; "وَ قَلِیل‌ٌ مِّن‌ْ عِبَادِی‌َ الشَّکُورُ ; (سبا، 13) اما عده کمی از بندگان من شکر گذارند." و در آیه 73 سوره نمل نیز می‌فرماید: " وَ لََکِن‌َّ أَکْثَرَهُم‌ْ لاَ یَشْکُرُون‌َ ;(نمل، 73) بیشتر آنها شکرگزاری نمی‌کنند." از طرف دیگز، با توجه به این نکته که نعمت‌های خداوند که سر تا پای وجود انسان را احاطه کرده، آنقدر زیاد است که قابل شماره نیست، روشن است که چرا شکر به مفهوم واقعی‌اش در برابر تمام نعمت‌ها به گونه‌ای که همه را بدون استثنا در طریق بندگی خدا که نعمت‌ها برای آن آفریده شده است به کار گیرد کم‌تر یافت می‌شود.
به تعبیر دیگر و به گفته بعضی از مفسران بزرگ، "شکر مطلق" آن است که انسان همواره به یاد خدا باشد; بی هیچ گونه فراموشی و در راه او گام بردارد; بدون هیچ‌گونه معصیت; و اطاعت فرمان او کند خالی از هرگونه سرپیچی; و مسلم است که این اوصاف در کم‌تر کسی جمع می‌شود.
در حدیثی از امام صادق‌می‌خوانیم: "شکر النعمه اجتناب المحارم; شکر نعمت، پرهیز از گناه است." در حدیث دیگری کسی از این امام بزرگوار پرسید: "آیا شکر پروردگار حدی دارد که اگر انسان به آن حد برسد شاکر محسوب شود؟" فرمود: "آری" پرسید: "چگونه؟" فرمود: "خدا را بر تمام نعمت‌هایش چه در خانواده و چه در اموال حمد و ستایش کند و اگر در اموالی که به او داده حقی باشد ادا کند."(ر.ک: اصول کافی، شیخ کلینی;، ج 2، باب الشکر، ح 12، 10، 27، داراحیأ التراث العربی.)
توجه به این نکته نیز ضروری است که تشکر و قدردانی از کسانی که وسیله نعمتی برای انسان هستند نیز شعبه‌ای از شکر خداست.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 18، ص 51، دارالکتب الاسلامیه .)
راه تقویت این صفت خصوصاً در مقابل خدای متعال توجه به نکات زیر می‌باشد.
1. در منطق قرآن خدای متعال بی نیاز از تشکر ماست و شکر ما در واقع، منفعتش به سوی خود ما باز می‌گردد یعنی کاری است جهت تأمین منافع خودمان، لذا توجه به این نکته حسن منفعت خواهی ما را تقویت نموده و شکرگویی را بیشتر می‌کند.
"وَ مَن شَکَرَ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِه;(نمل،40) هر کس شکر کند به سود خود شکر کرده است.
2. توجه به نعمت‌های الهی.
یکی از راه‌های تقویت حس شکرگزاری، توجه به نعمت‌های الهی است نعمت‌های بی پایانی که او به ما ارزانی داشته که اگر بخواهیم شماره کنیم هرگز نمی‌توانیم. قرآن مجید در آیه 14 نحل می‌فرماید:
او کسی است که دریا را مسخر شما ساخت تا از آن گوشت تازه بخورید وسائل زینتی و کشتی‌ها برای بهره‌وری از فضل خدا در خدمت شماست لَعَلَّکُم‌ْ تَشْکُرُون توجه به این همه نعمت‌ها، حس شکرگزاری را در شما زنده می‌کند.(تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 11، ص 181.)
3. استفاده از ابزار شناخت سوره نحل آیه، 78
می‌فرماید خدا شما را از شکم مادرانتان خارج نمود در حالی که هیچ نمی‌دانستید اما برای شما گوش و چشم و عقل قرار داد تا شکر نعمت او را به جا آورید. چشم و گوش و عقل ابزار شناخت انسان است و استفاده صحیح از آنها زمینه را برای شکر آماده می‌سازد.(همان، ج 11، ص 338.)
4. توجه به این نکته که شکر باعث زیادی نعمت می‌شود خود باعث تقویت حس شکرگزاری انسان می‌شود.
قرآن مجید در سوره ابراهیم، 7 می‌فرماید: "لَئِن شَکَرْتُم‌ْ لاَ ?َزِیدَنَّکُم;(ابراهیم،7) شکر نعمت نعمتت افزون کند."