امروزه جهان با تقاضای فزاینده ای برای تامین و تولید انرژی مواجه است ، به گونه ای که تامین انرژی به عنوان یک نیاز استراتژیک و وابسته به منافع ملی و حیات کشورها محسوب شده و کشوری که از امنیت انرژی بالاتری برخوردار باشد، رشد اقتصادی و رفاه پایدارتری خواهد داشت. بر همین اساس مدیریت بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان یکی از مهمترین مولفه های کارآمدی است که جایگاه ویژه ای در سیاست های کلان انرژی کشورها دارد و هیچ کس نمی تواند منکر نقش و جایگاه اساسی و مهم انرژی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها شود. رشد جمعیت و روند توسعه اقتصادی کشورها موجب شده هر روزه بر سرعت مصرف انرژی در جهان افزوده شود ؛ به گونه ای که براساس آمارهای اتحادیه جهانی انرژی ، مصرف انرژی هر 10سال 2 برابر می شود و پیش بینی های همین اتحادیه نشان می دهد مصرف انرژی در جهان طی سال 2001 تا سال 2025 به میزان 54 درصد افزایش خواهد یافت و در این چشم انداز بیشترین میزان مصرف انرژی به کشورهای در حال توسعه (مثل ایران) تعلق دارد. این در حالی است که کشور ما نیز سرانه مصرف انرژی بسیار بالایی دارد.
آمارها نشان می دهد مصرف فرآورده های نفتی در ایران در کمتر از 2 دهه به 3 برابر افزایش پیدا کرده است و متوسط مصرف انرژی سالانه حدود 10 درصد رشد و مصرف نادرست آن هزینه ای معادل 5میلیارد دلار برای کشور در بر دارد که در این زمینه اتکا به روشهای سنتی ، به کارگیری فناوری های قدیمی در صنایع ، فراوانی و ارزان بودن قیمت سوخت و منابع فسیلی ، نبود فرهنگ بهینه سازی مصرف انرژی ، عدم اطلاع رسانی و آموزش های مناسب ، آشنا نبودن غالب افراد با این موضوع و... همگی از دلایل افزایش سرانه مصرف انرژی در کشور به شمار می روند. لذا با عنایت به اقتصاد تک محصولی و متکی بر درآمدهای نفتی و مصرف بالای انرژی در کشور، سیاست تلاش برای بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان یک ضرورت ملی بیش از پیش آشکار می شود. تردیدی نیست که عدم توسعه و بهره مندی از دانش و فناوری های نوین به منظور مصرف بهینه منابع انرژی در کشور نیز زیان های فراوانی به همراه خواهد داشت. لذا در این راستا تامین انرژی پایدار و بهبود روند مصرف آن در کشور، مستلزم اراده ملی و تلاشی همگانی است و برای رسیدن به این مهم می بایست ضمن به استخدام درآوردن فناوری های نوین و پیشرفته ازجمله تولید برق هسته ای در جهت متنوع کردن سبد انرژی مصرفی و اجرای اصول صرفه جویی و بهینه سازی در مصرف انرژی گامهای اساسی برداشت.
بدون شک لزوم توجه روزافزون به مقوله بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی در جامعه با توجه به سیر صعودی مصرف آن در کشور محتاج استدلال نیست ، نگاهی کوچک به آمار و ارقام موجود در این زمینه ، حاکی از مصرف بالای انرژی و عدم توجه به مساله بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی در کشور است. با اعتقاد و تاکید بر این که کوشش های اندک برای کاهش مصرف انرژی می تواند نتایج قابل توجهی را در سطح ملی به بار آورد، بخشهایی که بیشترین سهم را در میزان اتلاف انرژی کشور به خود اختصاص داده اند ذکر و متناسب با هر بخش ، پیشنهادها و راهکارهای علمی و عملی جلوگیری از اتلاف انرژی و تلاش در جهت بهره وری و بهینه سازی مصرف آن ارائه شده اند. این بخشها عبارتند از: مصارف خانگی ، حمل ونقل و بخش صنعتی.
مصارف خانگی
یکی از بخشهایی که در کشور ما سهم وسیعی از انرژی اتلافی را به خود اختصاص داده است ، بخش مصارف خانگی و تجاری است. همچنان که اشاره می شود بیشترین سهم اتلاف انرژی در این بخش به عدم آگاهی و رعایت نکردن نکات و موارد ساده ای است که متاسفانه عموم مردم هم بسادگی از کنار آن می گذرند، در صورتی که می توان به آسانی و با رعایت و به کار بستن موارد مشروحه ذیل علاوه بر کمک به سبد اقتصادی خانواده ، سهم بسزایی نیز در کمک به اقتصاد ملی ایفا کنیم.اهم پیشنهادها و راهکارهای علمی و عملی پیشنهادی برای اصلاح امور و بهینه سازی مصرف انرژی در این بخش بدین شرح است :استفاده از دیوارهای دوجداره به منظور جلوگیری از شارش گرما در ساختمان سازی - عایق بندی سقف و شیروانی ها به وسیله پوششهای ضخیم متناسب - عایق بندی پلی استر در زیر کف ساختمان ها- استفاده از پوکه های ساختمانی و بتون های متخلخل - استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد- استفاده از نمای مناسب در ساختمان ها (به عنوان یک عایق حرارتی و برودتی مناسب نقش ایفا می کند)- رنگ آمیزی ساختمان با رنگهای روشن - هماهنگی و همساز بودن طراحی و ساخت و سازها با شرایط اقلیمی - بستن دریچه ها و کانال های کولر در زمستان (حدود 30 درصد از گرمای منازل از طریق کانال های کولر هدر می روند)- استفاده از پنجره های دوجداره (بیشترین میزان اتلاف انرژی در ساختمان ها از طریق پنجره هاست) پوشاندن منافذ و درزهای در و پنجره ها به وسیله نوارها و درزگیرهای سلیکونی نصب فنر در بالای درهایی که رو به فضای آزاد باز می شوند- استفاده از قابهای پی.وی.سی و آلومینیومی مخصوص به جای قابهای معمولی آلومینیومی و آهنی - نصب پرده های ضخیم و پرچین برای پنجره ها- ایجاد سایه بان برای پنجره های غربی و شرقی ساختمان ها- کاشتن درختان سایه دار در مناطق گرمسیر- استفاده از عایقهای حرارتی از قبیل پشم شیشه و پشم و سنگ به دور مخازن و لوله کشی ها- نصب ترموستات روی وسایل سرمایشی و گرمایشی به منظور تامین دمای مطلوب و مورد نیاز-انتخاب شعله متناسب با اندازه ظروف به هنگام آشپزی - استفاده از شعله پخش کن روی شعله چراغ گاز به منظور پخش وسیع گرما و جلوگیری از متمرکز شدن آن - بستن در پوش ظروف به هنگام پخت وپز- استفاده از قابلمه هایی که ترجیحا جنس آنها از آلومینیوم ، مس ، آهن یا ترکیبات این چنینی است (به علت رسانایی زیاد این مواد)- استفاده از وسایل و تجهیزات دارنده برچسب مصرف انرژی - چک کردن سیم کشی داخلی ساختمان ها به صورت دوره ای (حداقل سالی دوبار)- جایگزین کردن لامپهای کم مصرف به جای لامپهای معمولی - خاموش کردن لامپهای اضافی و وسایل برقی پر مصرف در ساعات اوج مصرف - عدم روشنایی تجملی و فضاهای بیهوده - تمیز کردن حباب لامپها و شیشه های منعکس کننده نور- استفاده از پوششهای شیشه ای مناسب (مثل پوشش شیشه ای تخت به جای مشجر)- استفاده از نور طبیعی ، زمانی که به نور زیاد نیاز نداریم - جلوگیری از آلودگی های نوری - بهره مندی وسایل خنک کننده و برودتی از فضا و فاصله مناسب در اطراف خود- قرار دادن یخچال و فریزرها در مکانی مناسب ، سایه دار و بدون تابش خورشید- تنظیم ترموستات یخچال و فریزرها روی دمای مناسب - پاک کردن یخ و برفک یخچال ها - جلوگیری از باز و بسته کردن بی رویه در یخچال ها - اطلاع از سالم بودن درزگیرهای فریزر و یخچال ها- کامل بودن ظرفیت مخزن لباس ، هنگام کار با ماشین لباسشویی - استفاده از نور معمولی به جای خشک کردن لباس یا توسط خشک کن لباسشویی - پوشیدن لباسهای ضخیم در زمستان و لباسهای نازک در تابستان (این الگو در کشور ژاپن کاملا رعایت می شود.)