ویروس کامپیوتری چیست؟
ویروس کامپیوتری برنامه‌ای است مخرب که میتواند خود را تکثیر و در برنامه‌های دیگر قرار دهد. هر برنامه آلوده میتواند به نوبه خود نسخه‌های دیگری از ویروس را در برنامه‌های دیگر قرار دهد.
آشنایی با انواع مختلف برنامه های مخرب
Email virus
این نوع ویروسها از طریق E-mail وارد سیستم میشوند معمولاً به صورت مخفیانه درون یک فایل ضمیمه شده قرار دارند که با گشودن یک صفحه HTML یا یک فایل اجرایی برنامه‌ای و یا یک word document می توانند فعال شوند.
Marco virus
نرم افزارهایی مانند word و Excel این امکان را برای کاربر بوجود می آورند که در صفحه متن خود ماکرویی ایجاد نماید،این ماکرو حاوی یکسری دستور العملها، عملیات است که تماماً توسط خود کاربر ایجاد میگردند.این نوع ویروسها معمولاً به شکل ماکرو در فایلهایی قرار می گیرند که حاوی صفحات متنی (word document) می باشند . ماکرو ویروسها معمولاً طوری تنظیم شده‌اندکه به راحتی خود را در همه صفحات متنی ساخته شده با همان نرم افزار (Excel , ms word) جای می‌‌دهند.
اسب تروآ:
عملکرد این برنامه‌ها ساده و درعین حال خطرناک است درحالیکه کاربر متوجه نیست و با تصاویر گرافیکی زیبا و شاید همراه با موسیقی مسحور شده برنامه عملیات مخرب خود را آغاز می کند برای مثال به خیال خودتان بازی جدید و مهیجی را از اینترنت Download کرده‌اید ولی وقتی آنرا اجرا می‌کنید متوجه خواهید شد که تمامی فایلهای روی هارد دیسک پاک شده و یا به طور کلی فرمت گردیده است.
کرمها (worm)
برنامه کرم برنامه‌ای است که با کپی کردن خود تولید مثل می‌کند کرمها برای تولید مثل نیاز به برنامه میزبان ندارند و بدون استفاده از یک برنامه حامل به تمامی سطوح سیستم کامپیوتری «خزیده» و نفوذ میکنند
ویروسهای (Boot sector) بوت سکتور و پارتیشن
Boot sector قسمتی از دیسک سخت و یا فلاپی است که هنگام راه اندازی سیستم اطلاعات از روی آن به خوانده می‌شود. در Boot Sector برنامه ای است که فایلهای سیستمی ر ا در حافظه اصلی بار می کند و موجب راه اندازی کامپیوتر می شود لذا ویروسی شدن این قسمت موجب عدم راه اندازی سیستم می شود.
HOAX (گول زنک‌ها)
این نوع ویروسها در قالب پیغامهای فریب آمیزی ، کاربران اینترنت را گول زده و به کام خود می‌کشد. این نوع ویروسها معمولاً به همراه یک نامه ضمیمه شده از طریق پست الکترونیک وارد سیستم میشوند. متن نامه مسلماً متن مشخصی نیست و تا حدودی به روحیات شخصی نویسنده ویروس بستگی دارد، پیغامها می توانند مضمونی تهدید آمیز یا محبت آمیز داشته باشند و یا در قالب هشداری ، مبنی بر شیوع یک ویروس جدید در اینترنت ، یا درخواستی در قبال یک مبلغ قابل توجه و یا هر موضوع وسوسه انگیز دیگر باشد . لازم به ذکر است که همه این نامه‌ها اصل نمی‌باشند یعنی ممکن است بسیاری از آنها پیغام شخص سازنده ویروس نباشند بلکه شاید پیغام ویرایش شده یا تغییر یافته از یک کاربر معمولی و یا شخص دیگری باشد که قبلا این نامه‌ها را دریافت کرده و بدینوسیله ویروس را با پیغامی کاملاً جدید مجدداً ارسال می‌کند.نحوه تغییر پیغام و ارسال مجدد آن بسیار ساده بوده ، همین امر باعث گسترش سریع Hoaxها شده، با یک دستور Forward می‌توان ویروس و متن تغییر داده شده را برای شخص دیگری ارسال کرد.
ویروسهای چند جزئی Multipartite virus
بعضی از ویروسها، ترکیبی از تکنیکها را برای انتشار استفاده کرده ، فایلهای اجرائی، بوت سکتور و پارتیشن را آلوده می سازند. اینگونه ویروسها معمولاً تحت windows 98یا Win.Nt انتشار نمی‌یابند
چگونه ویروسها گسترش می‌یابند؟
زمانی که یک برنامه آلوده به ویروس را اجرا می‌کنید، ویروس پس از اجرا به همراه برنامه اصلی ، در ابتدا تلاش می‌کند برنامه‌های دیگر را آلوده کند. این برنامه ممکن است روی همان کامپیوتر یا برنامه‌ای بر روی کامپیوتر دیگر واقع در یک شبکه باشد. سپس برنامه تازه آلوده شده نیز پس از اجرا دقیقاً عملیات مشابه قبل را به اجرا درمی‌اورد. با اجرای فایل کامپیوترهای دیگر نیز آلوده خواهند شد. همچنین طبیعی است با اجرای هرچه بیشتر فایلهای آلوده فایلهای بیشتری آلوده خواهند شد.
اگر کامپیوتری آلوده به یک ویروس بوت سکتور باشد، ویروس تلاش می‌کند در فضاهای سیستمی فلاپی دیسکها و هارد دیسک از خود کپی هایی بجا بگذارد . سپس فلاپی آلوده میتواند کامپیوترهایی را که از روی‌آن بوت میشوند و نیز یک نسخه از ویروسی که قبلاً روی فضای بوت یک هارد دیسک نوشته شده نیز میتواند فلاپی‌های جدید دیگری را نیز آلوده نماید.
به ویروسهایی که هم قادر به آلوده کردن فایلها و هم آلوده نمودن فضاهای بوت می‌باشند اصطلاحاً ویروسهای چند جزئی (multipartite) می گویند.
فایلهایی که به توزیع ویروسها کمک میکنند حاوی یک نوع عامل بالقوه می‌باشند که می توانند هر نوع کد اجرائی را آلوده کنند. برای مثال بعضی ویروسها کدهای را آلوده میکنند که در بوت سکتور فلاپی دیسکها و فضای سیستمی هارد دیسکها وجود دارند.
نوع دیگر این ویروس ها که به ویروسهای ماکرو شناخته می شوند ، میتوانند عملیات پردازش کلمه‌ای (word processing) یا صفحه‌های حاوی متن را که از این ماکروها استفاده میکنند ، آلوده می کنند. این امر برای صفحه‌هایی با فرمت HTMl نیز صادق است.از آنجائیکه یک کد ویروس باید حتماً قابل اجرا شدن باشد تا اثری از خود به جای بگذارد از اینرو فایلهایی که کامپیوتر به عنوان داده‌های خالص و تمیز با آنها سرو کار دارد امن هستند.
فایلهای گرافیکی و صدا مانند فایلهایی با پسوند gif . ، jpg ، mp3، wav،…هستند .
برای مثال زمانی که یک فایل با فرمت picture را تماشا می‌کنید کامپیوتر شما آلوده نخواهد شد.
یک کد ویروس مجبور است که در قالب یک فرم خاص مانند یک فایل برنامه‌ای .exe یا یک فایل متنی doc که کامپیوتر واقعاً آن را اجرا می‌کند ، قرار گیرد .
عملیات مخفیانه ویروس در کامپیوتر
همانطور که می‌دانید ویروسها برنامه‌های نرم افزاری هستند .آنها میتوانند مشابه برنامه‌هایی باشند که به صورت عمومی در یک کامپیوتر اجرا می گردند .
اثر واقعی یک ویروس بستگی به نویسنده ان دارد. بعضی از ویروسها با هدف خاص ضربه زدن به فایلها طراحی می شوند و یا اینکه در عملیات مختلف کامپیوتر دخالت کرده و ایجاد مشکل میکنند.
ویروسها براحتی بدون آنکه متوجه شوید خود را تکثیر کرده ، گسترش می‌یابند ، در حین گسترش یافتن به فایلها صدمه رسانده و یا ممکن است باعث مشکلات دیگری شوند. نکته: ویروسها قادر نیستند به سخت افزار کامپیوتر صدمه ای وارد کنند . مثلاً نمی توانند باعث ذوب شدن CPU ، سوختن هارد دیسک و یا انفجار مانیتور و غیره شوند .
ویروسها و E-mail
شما صرفا با خواندن یک متن ساده e-mail یا استفاده از netpost ، ویروسی دریافت نخواهید کرد. بلکه باید مراقب پیغامهای رمز دار حاوی کدهای اجرائی و یا پیغامهایی بود که حاوی فایل اجرائی ضمیمه شده (یک فایل برنامه‌ای کد شده و یا یک word document که حاوی ماکروهایی باشد) می باشند. از این رو برای به کار افتادن یک ویروس یا یک برنامه اسب تروا ، کامپیوتر مجبور به اجرای کدهایی است میتوانند یک برنامه ضمیمه شده به e-mail ، یک word document دانلود شده از اینترنت و یا حتی مواردی از روی یک فلاپی دیسک باشند
نکاتی جهت جلوگیری از آلوده شدن سیستم
اول از هرچیزی به خاطر داشته باشید اگر برنامه ای درست کار نکند یا کلا کامپیوتر در بعضی از عملیات سریع نباشد بدان معنا نیست که به ویروس آلوده شده است .
اگر از یک نرم افزار آنتی ویروس شناخته شده و جدید استفاده نمی‌کنید در قدم اول ابتدا این نرم افزار را به همراه کلیه امکاناتش بر روی سیستم نصب کرده و سعی کنید آنرا به روز نگه دارید.
اگر فکر می‌کنید سیستمتان آلوده است سعی کنید قبل از انجام هر کاری از برنامه آنتی ویروس خود استفاده کنید.( البته اگر قبل از استفاده از آن، آنرا بروز کرده باشید بهتر است). سعی کنید بیشتر نرم افزارهای آنتی ویروس را محک زده و مطمئن ترین آنها را برگزینید.البته بعضی وقتها اگر از نرم افزارهای آنتی ویروس قدیمی هم استفاده کنید، بد نیست. زیرا تجربه ثابت کرده که ویروس یابهای قدیمی بهتر می توانند ویروسهایی را که برای مدتی فعال بوده و به مرور زمان بدست فراموشی سپرده شده اند را شناسایی و پاکسازی کنندولی اگر جزء افرادی هستید که به صورت مداوم با اینترنت سروکار دارید حتماً به یک آنتی ویروس جدید و به روز شده نیاز خواهید داشت .برای درک بهتر و داشتن آمادگی در هر لحظه برای مقابله با نفوذ ویروسها به نکات ساده ی زیر توجه کنید :
همانطور که در بالا ذکر شد از یک کمپانی مشهور و شناخته شده بر روی سیستم تان یک نرم افزار آنتی ویروس نصب کرده و سعی کنید همیشه آنرا به روز نگه دارید.
همیشه احتمال ورود ویروسهای جدید به سیستم وجود دارد . پس یک برنامه آنتی ویروس که چند ماه به روز نشده نمی‌تواند در مقابل جریان ویروسها مقابله کند.
3-توصیه می شود برای آنکه سیستم امنیتی کامپیوتر از نظم و سازماندهی برخوردار باشد برنامه a.v (آنتی ویروس) خود را سازماندهی نمائید ، مثلاً قسمت configuration نرم افزار a.v. خود را طوری تنظیم کنید که به صورت اتوماتیک هر دفعه که سیستم بوت می‌شود آن را چک نماید، این امر باعث می‌شود سیستم شما در هر لحظه در مقابل ورود ویروس و یا هنگام اجرای یک فایل اجرائی ایمن شود.
4- برنامه‌های آنتی ویروس در یافتن برنامه‌های اسب تروآ خیلی خوب عمل نمی‌کنند از این رو در باز کردن فایلهای باینری و فایلهای برنامه‌های excel و Word که از منابع ناشناخته و احیاناً مشکوک می‌باشند محتاط عمل کنید.
5-اگر برای ایمیل و یا اخبار اینترنتی بر روی سیستم خود نرم افزار کمکی خاصی دارید که قادر است به صورت اتوماتیک صفحات Java script و word macro ها و یا هر گونه کد اجرائی موجود و یا ضمیمه شده به یک پیغام را اجرا نماید توصیه می‌شود این گزینه را غیر فعال (disable) نمائید.
6-از باز کردن فایلهایی که از طریق چت برایتان فرستاده می شوند ، پرهیز کنید.
7- اگر احیاناً بر روی هارد دیسک خوداطلاعات مهمی دارید حتماً از همه آنها نسخه پشتیبان تهیه کنید تا اگر اطلاعات شما آلوده شده اند یا از بین رفتند بتوانید جایگزین کنید
نکاتی برای جلوگیری از ورود کرمها به سیستم
از آنجائیکه این نوع برنامه‌ها (worms) امروزه گسترش بیشتری یافته و باید بیشتر از سایر برنامه‌های مخرب از آنها دوری کنیم، از این رو به این نوع برنامه های مخرب بیشتر می‌پردازیم.کرمها برنامه‌های کوچکی هستند که با رفتاری بسیار موذیانه به درون سیستم رسوخ کرده، بدون واسطه خود را تکثیر کرده و خیلی زود سراسر سیستم را فرا می‌گیرند. در زیر نکاتی برای جلوگیری از ورود کرمها آورده شده است.
1) بیشتر کرمهایی که از طریق E-mail گسترش پیدا میکنند از طریق نرم افزارهای microsoft outlook و یا out look express وارد سیستم میشوند. اگر شما از این نرم افزار استفاده می‌کنید پیشنهاد می شود همیشه آخرین نسخه security patch این نرم افزار را از سایت microsoft دریافت و به روز کنید.
همچنین بهتر است علاوه بر به روز کردن این قسمت از نرم افزار outlook سعی کنید سایر نرم افزارها و حتی سیستم عامل خود را نیز در صورت امکان همیشه به روز نگه دارید، و یا حداقل بعضی از تکه‌های آنها را که به صورت بروز درآمده قابل دسترسی است.
اگر از روی اینترنت بروز می‌کنید و یا از cd ها و بسته‌های نرم افزاری آماده در بازار ،از اصل بودن آنها اطمینان حاصل کنید.
2) تا جای ممکن در مورد e-mail attachment ها محتاط باشید. چه در دریافت e-mail و چه در ارسال آنها.
3) همیشه ویندوز خود را در حالت show file extensions قرار دهید.
این گزینه در منوی Tools/folder option/view با عنوان “Hide file extensions for known file Types” قرار داردکه به صورت پیش فرض این گزینه تیک خورده است، تیک آنرا بردارید.
4) فایلهای attach شده با پسوندهای SHS و VBS و یا PIF را هرگز باز نکنید. این نوع فایلها در اکثر موارد نرمال نیستند و ممکن است حامل یک ویروس و یا کرم باشند.
5) هرگز ضمائم دو پسوندی را باز نکنید.
email attachment هایی با پسوندهایی مانند Neme.BMP.EXE و یا Name.TxT.VBS و …
6) پوشه‌های موجود بر روی سیستم خود رابجز در مواقع ضروری با دیگر کاربران به اشتراک نگذارید . اگر مجبور به این کار هستید، اطمینان حاصل کنید که کل درایو و یا شاخه ویندوز خود را به اشتراک نگذاشته اید.
7) زمانی که از کامپیوتر استفاده نمی‌کنید کابل شبکه و یا مودم را جدا کرده و یا آنها را خاموش کنید.
8) اگر از دوستی که به نظر می رسد ناشناس است ایمیلی دریافت کردید قبل از باز کردن ضمائم آن حتماً متن را چند بار خوانده و زمانی که مطمئن شدید از طرف یک دوست است ، آنگاه سراغ ضمائم آن بروید.
9)توصیه می شود فایلهای ضمیمه شده به ایمیل‌های تبلیغاتی و یا احیاناً weblink های موجود در آنها را حتی الامکان باز نکنید.