تحقیق مقاله حقوق دوستی و مرزهای آن

 مولای متّقیان حضرت على علیه السلام می فرمایند:

"ناتوان‏ ترین افراد کسى است که نتواند براى خود دوستى فراهم آورد؛ و ناتوان‏ تر از او کسى است که نتواند دوستان خود را نگه دارد" 

آیا تا به حال به این فکر کرده اید که از ابتدای زندگی، از همان وقتی که عروسک ها و اسباب بازی هایمان را به دیگر همسالان خود قرض می دادیم، با آنها بازی می کردیم، در عالم کودکی دعوا می کردیم، گریه می کردیم و خیلی زود دوباره آشتی؛ تا به امروز که - به هر گونه ای - وارد اجتماع شده و ارتباطات گسترده ای با اطرافیانمان داریم، چه تعداد دوست، به جمع دوستانمان اضافه کرده ایم یا خدای ناکرده از آن کاسته ایم؟

اسلام؛ این گنجینه ی عظیم که بدون کوچکترین منّتی در پیشگاه همه ی ما گسترده است و در همه ی موارد راه گشا و راهنمای خوبی برای ماست، دیدِ زیبایی نسبت به مقوله ی "دوست و دوست یابی" دارد.

 صفات یک دوست خوب از دیدگاه اسلام:

1. ایمان و پارسایی

اگر با تعدادی از بزه کاران و افرادی که به هر دلیل در گوشه ی ندامتگاه ها به سر می برند صحبت کنید، عده ی کثیری از آنها دوست بد را عامل اصلی تباهی زندگی خود می شمارند.

قرآن کریم در رابطه با داشتن این صفت نیک - ایمان و پارسایی- در سوره ی مبارکه آل عمران آیه 28 می فرماید:

لا یَتَّخِذِ المُومِنُونَ الکافِرینَ أَولِیاءَ مِن دُونِ المُومِنینَ وَ مَن یَفعَل ذلِکَ فَلَیسَ مِنَ اللهِ فی شَیءٍ اِلا أَن تَتَّقُوا مِنهُم تُقیه ً وَ

 یُحَذِّرُکُمُ اللهُ نَفسَهُ وَ اِلَی اللهِ المَصیر

"افراد با ایمان نباید به جای مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند و هر کس چنین کند هیچ رابطه ای با خدا ندارد"

 حال سؤال این است که:

از کجا می توان نتیجه گرفت شخصی را که برای دوستی انتخاب کرده ایم فردی با ایمان است؟

امام حسین علیه السلام می فرمایند:

اِنَّ اللهَ وَضَعَ الایمانَ عَلی سَبعَه ِ أَسهُم عَلَی البِرِّ وَ الصِّدقِ وَ الیَقینِ وَ الِّرضا وَ الوَفاءِ وَ العِلمِ وَ الحِلمِ ؛ ثُمَّ قَسَّمَ ذلِکَ بَینَ الناس

 "همانا خداوند ایمان را بر هفت سهم نهاده است: نیکی، راستی، یقین، رضا، وفا، عِلم و حِلم؛ سپس آن را بین مردم قسمت کرده است"

 همچنین حضرت علی علیه السلام درباره ی نشانه ی ایمان در افراد می فرمایند:

عَلامَه ُ الایمانِ أَن تُوثِرَ الصِّدقَ حَیثُ یَضُرُّکَ عَلَی الکِذبِ حَیثُ یَنفَعُکُ وَ أَلا یَکُونَ فی حَدیثِکَ فَضلٌ عَن عِلمِکَ وَ أَن تَتَّقِی اللهَ فی حَدیثِ غَیرِک

 نشانه ی ایمان آن است که راستگویی را در جایی که به زیان توست، بر دروغ در جایی که به نفع توست مقدّم داری؛ و در سُخنت چیزی زیاده از عملت نباشد و در هنگام سخن گفتن درباره دیگران، تقوا را پیشه خود کنی  پس؛ از طریق نشانه ها و علایمی که بزرگان دین مبین اسلام در روایات مختلف فرموده اند می توان تا حد زیادی به ایمان طرف مقابل پی برد.

 2. عقل و خِرَد

از نظر دین مقدّس اسلام، عقل و درایت، یکی از مهمترین شرایط دوستی و رفاقت است.

در این رابطه از امام رضاعلیه السلام نقل است که می فرمایند:

عَلَیکَ أَن تَصحَبَ ذَا العَقلِ فَاِن لَم تَمجِد بِکَرَمِهِ اِنتَفِع بِعَقلِهِ

"سعی کن با انسان عاقل دوستی نمایی تا اگر از کَرَم و بخشش آن نتوانی استفاده کنی، از عقلش بهره ببری"

 همچنین حضرت علی علیه السلام نیز در این باره  می فرمایند:

صُحبَه ُ الوَلِیِّ اللَّبیبِ حَیاه ُ الرُّوح

"همنشینی با دوست دانا سبب زنده بودن روح است"

 3. حریص نبودن به مال دنیا

واضح است؛ کسانی که حریص به مال دنیا باشند و بالاترین آرزویشان رسیدن به امور دنیوی ست بالاخره در جایی که ادامه دوستی با منافع دنیوی آنها منافات داشته باشد دوست خود را رها می کنند. چنان که پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم در این باره می فرمایند:

مَنهُومانِ لا یَشبَعانِ : طالِبُ عِلمٍ وََ طالِبُ دُنیا

"دو گروه سیری ندارند: طالب علم و طالب دنیا"

 4. اعتدال و میانه روی در دوستی

آیا تا به حال برایتان پیش آمده که با دوستی آنقدر احساس نزدیکی و رفاقت کنید که تمام اسرار زندگیتان را به او بگویید و بعد از مدتی و بنا به اختلافی، دوستی ما بین تان از میان رفته و حالا اگر یکدیگر را از نزدیک هم ببینید سر را به طرف دیگر بچرخانید که یعنی مثلاً من تو را ندیده ام یا نمی شناسم؟!

اسلام در این باره توصیه می کند که:

در دوستی و رفاقت با دیگران نه آن چنان باشیم که همچون بیگانگان با یکدیگر رفتار کنیم و خود را نسبت به آداب و حقوق دوستی، بی اعتنا نشان دهیم؛ و نه آن چنان که تمام اسرار زندگی خود و خانواده خود را برای آنان نمایان کنیم. بلکه می باید در دوستی ها از روش افراط و تفریط بپرهیزیم چنان که پیامبر اسلام فرمودند:

أَحبِب حَبیبَکَ هَوناً ما عَسی أَن یَکُونَ بَغیضُکَ یَوماً ما وَ أَبغِض بَغیضَکَ هَوناً ما عَسی أَن یَکُونَ حَبیبَکَ یَوماً ما

 دوست خود را در حد اعتدال دوست بدار؛ چرا که ممکن است روزی دشمنت شود، و نیز دشمنت را در همین حدّ دشمن بدار

زیرا ممکن است روزی دوستت شود

 بنابراین؛ شایسته است که انسانِ خردمند در عین حال که با دوستان خود، در کمالِ دوستی و گرمی و مهربانی رفتار می کند و آنان را همچون برادر خود دانسته و نسبت به تمامی حقوق و آداب دوستی پای بند است؛ هرگز از مرز اعتدال خارج نشود و مسائل درونی، شخصی، خانوادگی و اسرار زندگی خود را با وی در میان نگذارد.

 5. آیینه دوست خود بودن

"هر که تو را دوست داشته باشد از زشتی ها نهی ات می کند"