مقدمه
آینده هر تمدن و فرهنگی را اندیشه پر توان و سالم معلمان رقم می زند. تأثیر انکارنا پذیر معلم بر متعلم از جمله مباحث مطرح دنیای تعلیم و تربیت است. معلمان به عنوان منبع و امکانات جزء منابع اساسی جامعه محسوب می شود و عملکرد منابع انسانی تحت تأثیر عوامل متعددی است که یکی از مهمترین آنها سلامت روانی یا میزان بهداشت روانی فرد است.
در پژوهش حاضر تقریبا تمامی مراحل استانداردسازی یکی از پرسش‌نامه‌های بسیار معتبر ویژهء سنجش سلامت کلی که قبلا در 70 کشور دنیا برای سرند اختلالات روانی گروههای مختلف بکار گرفته شده، بر روی 751 نفر از دانشجویان دوره‌های کارشناسی دانشگاه تربیت معلم انجام شده است . ابزار این پژوهش را پرسشنامهء 28 ماده‌ای سلامت عمومی (GHQ-28) که توسط گلبرگ و هیلر از طریق اجرای روش تحلیل عاملی بر روی فرم بلند آن طراحی گردیده تشکیل می‌دهد. مؤلفه‌ها یا مقیاسنهای فرعی این پرسشنامه را علائم جسمانی، علائم اضطراب و اختلال خواب ، اختلال در کنش اجتماعی، و علائم افسردگی اساسی تشکیل می‌دهند. براساس محاسبات انجام شده ضریب هماهنگی درونی مقیاسها (در فرم فارسی) بین 0/79، تا 0/91 و برای کل مقیاس برابر با 0/83 با خطای استاندارد 5/848 برآورد شده است . ضریب اعتبار اسپیرمن - براون برابر با 0/84 برآورد گردیده است . تحلیل آماری مواد نشان داد که تقریبا تمام سؤالها در اعتبار کل پرسشنامه سهیم بوده و با کل مجموعه همبستگی نسبتا قوی دارند. ضرایب همبستگی سؤالها با متغیرهای ملاک که از برخی مقیاسهای تشکیل دهندهء فهرست تجدیدنظر شده 90 ماده‌ای نشانگر بالینی موسوم به SCL-90-R انتخاب شده بود در حد نسبتا مطلوب و حاکی از سهم اغلب سؤالها در روائی ملاکی آزمون بود. مقادیر ضریب همبستگی دو متغیری نمرات مربوط به مقیاسهای تشکیل‌دهنده GHQ-28 و SCL-90-R بین 0/65 تا 0/71 و بین نمرات کل دو پرسشنامه که نشان‌دهندهء روائی تفاوتی آنهاست برابر با 0/82 برآورد شد. دامنهء تغییرات ضرایب همبستگی متقابل بین نمرات مقیاسهای تشکیل دهنده GHQ-28 بین +0/46 تا +0/70 قرار دارد. این نتیجه با تحقیقات داخل و خارج از کشور بسیار مشابهت دارد. برای تعیین روائی سازه و مؤلفه‌های تشکیل دهندهء پرسشنامه از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی با چرخش به شیوهء نرمال شده و ریمکس استفاده شد. نتیجهء این محاسبات حاکی از اشباع مقیاس از چهار عامل معنادار و مهم باارزش ویژه بزرگتر از (1) بود. مقدار تبیین شده واریانس کل آزمون برای عاملهای یکم تا چهارم قبل از مرحلهء چرخش به ترتیب برابر با 37/7 درصد، 7/9 درصد، 6/1 درصد، 4/3 درصد (جمعا برابر با 56 درصد) است . درصد پوشش واریانس مشترک متغیرها توسط عاملهای یکم تا چهارم برابر با 67/4 درصد، 3/9 درصد، 3/1 درصد، و 2/1 درصد است . نتیجهء نهایی مربوط به مشخصه‌های آماری مواد آزمون (پس از مرحلهء چرخش به شیوهء نرمال شده و ریمکس)، حاکی از همبسته بودن چهار خوشه هفت‌تایی از سؤالها با عاملهای چهارگانه است . مشابه بودن این نتیجه با یکی از پژوهشهای خارجی که توسط سازندهء این پرسشنامه صورت گرفته، امکان نامگذاری عاملهای استخراج شده منطبق با شیوهء آنان را فراهم نمود. مطالعهء جداگانه‌ای که روی 45 نفر از مراجعان یکی از مراکز خدمات مشاورهء دانشگاهی با استفاده از نمرات ارزیابان بالینی آن مرکز، صورت گرفت حاکی از آن بود که نمرهء 23 به عنوان بهترین نقطهء برش برای تفکیک دانشجویان سالم از غیرسالم انتخاب گردد. شاخصهای روائی آزمون برای این نقطهء تفکیک ، شامل حساسیت ، ویژگی کارایی، و اشتباه طبقه‌بندی به ترتیب برابر با 83 درصد، 76 درصد، 80 درصد، و 20 درصد برآورد گردید. به موجب آزمون غیرپارامتری من - ویتنی می‌توان گفت که بین مجموع رتبه‌های دو گروه دانشجویان پسر و دختر در مؤلفه‌های GHQ تفاوتی وجود ندارد. نتیجهء آزمون تحلیل واریانس رتبه‌ای یکراهه، نشان می‌دهد که بین دانشجویان 5 دانشکده مورد بررسی از لحاظ رتبه در سه متغیر علایم جسمانی، افسردگی اساسی و سلامت عمومی تفاوتی وجود ندارد، اما از لحاظ میزان اضطراب و اختلال در کنش اجتماعی بین آنها تفاوت وجود دارد. در مورد نرم‌یابی مقیاس GHQ-28 بر روی گروه 751 نفری دانشجویان، بواسطه عدم تقارن و انحراف بیش از حد شکل توزیع نمره‌ها از خم نرمال (در تمامی بخشها و کل آزمون) مجاز به تبدیل خطی نمره‌ها نبوده و به محاسبه رتبه درصدی برای نمره‌های خام اکتفا گردیده است .
پژوهش حاضر برای بررسی وضعیت بهداشت روانی و همه گیرشناسی اختلالات روانی و درمعلمان زن و مرد استان اصفهان در هر سه دورهی آموزش ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش دانشگاهی طراحی و اجرا شده است.
اهداف پژوهش
1- تعیین وضعیت بهداشت روانی معلمان استان اصفهان در سال تحصیلی80 79 .
2- تعیین رایجترین اختلال های روانی در بین معلمان استان اصفهان در سال تحصیلی80 79.
3- تعیین رابطه بین میزان اختلال های روانی در معلمان با متغیرهای جمعیت شناختی آنان.
سئوالهای پژوهش
1- وضعیت بهداشت روانی ( سلامت روانی ) معلمان با توجه به متغیرهای جمعیت شناختی سن ، جنس ، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، نوع مسکن ، شغل همسر، رشته و مدرک تحصیلی ، دوره تدریس ، سابقه کار، فاصله از محل کار, شغل دوم ، منطقه محل کار از نظر برخورداری یا محرومیت از امکانات رفاهی ، چگونه است؟
2- رایجترین اختلال های روانی در بین گروه مورد مطالعه کدامند؟
3- سهم هر کدام از متغیرهای جمعیت شناختی در اختلالات روانی چقدر است؟
متغیرهای پژوهش
متغیرهای جمعیت شناختی شامل (سن، جنس، وضعیت تأهل ، تعداد فرزندان، شغل همسر، نوع مسکن، رشته و مدرک تحصیلی، سابقه کار، دوره تدریس، شغل دوم، منطقه محل کار از نظر برخورداری یا محرومیت از امکانات رفاهی ) و بهداشت روانی یا سطح سلامتی، انواع اختلالهای روانی به شرح راهنمای تشخیص و آماری اختلالهای روانی و انجمن روانپزشکی آمریکا ( چهارمین تجدید نظر 1994) ، متغیرهای مورد مطالعه پژوهش هستند.