خاک رسی : ذرات رس (Clay) دارای قطری کوچکتر از 0.002 میلیمتر می‌باشند و در حدود 50% خاک را تشکیل می‌دهند.
خاک های رسی چون دارای دانه‌های بسیار ریزی هستند به خاک سرد معروفند و در مقابل رشد گیاهان مقاومت نشان داده و رشد آنها را محدود می‌کنند.
خاک های سیلتی :
50% این نوع خاکها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین 0.05 تا 0.002 میلیمتر می‌باشند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه ، رس و غیره بهمراه دارند به نام خاکهای سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.
خاک های ماسه ای :
این خاکها از 75% ماسه تشکیل شده‌اند. قطر دانه‌ها از 0.06 تا 2 میلیمتر است و بر حسب اندازه دانه‌های ماسه به خاکهای ماسه‌ای درشت ، متوسط و ریز تقسیم می‌گردند. مقدار کمی رس خاصیت خاکهای ماسه‌ای را تغییر می‌دهد و این نع خاک آب را بیشتر در خود جذب می‌کند تا خاکهای ماسه‌ای که فاقد رس هستند.
خاکهای اسکلتی :
خاکهای اسکلتی به خاکهایی اطلاق می‌گردد ک در حدود 75% آن را دانه‌هایی بزرگتر از 2 میلیمتر از قبیل قلوه سنگ ، دیگ و شن تشکیل می‌دهند. این خاکها ، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می‌دهند و لذا همیشه خشک می‌باشند.
اهمیت خاک در رشد گیاهان
به طور کلی خاک از نظر تأمین آب و مواد غذایی برای گیاهان حائز اهمیت است. همچنین، محیطی است که ریشه گیاهان را در خود نگه می دارد. اکسیژن لازم برای گیاه توسط خلل و فرج خاک به گیاه می رسد و گاز دی اکسید کربن زاید به وسیله این حفرات از خاک خارج می شود خاک محیط رشد گیاه است و توسعه ریشه ها در آن باعث پایداری مستقیم ماندن گیاه می شود.
در حال حاضر خاک برای بسیاری مصارف مهندسی، از جمله دفن زباله ها و مواد زاید دیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین تعریف خاک از نظر مهندسی راه و ساختمان با تعریف متخصصین کشاورزی متفاوت است.
نحوه به وجود آمدن خاک
در آغاز پیدایش، کره زمین به صورت توده مذابی بوده که با سردشدن تدریجی سطح خارجی آن سفت و سخت شده به صورت پوسته جامد (لیتوسفر) در آمده است، با گذشت زمان و تغییر و تحولات به وجود آمده در این پوسته جامد، سنگ های آذین، رسوبی و دگرگونی تشکیل شده است. این سنگ ها در مجاورت هوا و آب تحت تأثیر عوامل جوی و موجودات زنده و عوامل فیزیکی و شیمیایی، تغییراتی را متحمل شده، به تدریج خاک به وجود می آید. خاک حاصل در حال تکامل بوده، با گذشت زمان موادی به آن اضافه و یا خارج می شود. مثلاً آبیاری زیاد بخشی از مواد موجود در سطح خاک را به طبقات پایین تر می برد و یا در اثر تبخیر شدید در نواحی خشک بعضی از مواد محلول به سطح خاک می آیند. در نتیجه فعالیت های یاد شده به تدریج در خاک لایه ها و طبقاتی تشکیل می شود که ازنظر جنس، رنگ و ضخامت با یکدیگر تفاوت دارند. این لایه ها در خاک شناسی ، افق نامیده می شود. مجموع افق های خاک را نیمرخ خاک یا پروفیل خاک می گویند.
dehkhoda
01-08-2009, 11:00 PM
افق های خاک
انواع افق های خاک (از سطح خاک تا سنگ بستر) عبارتند از :
افق o : مسطح ترین افق خاک است و در مناطق جنگی و پر باران به وجود می آید.
افق B: در خاک های مسن و تکامل یافته زیر افق A قرار دارد ( در خاک جوان که مراحل تکاملی را طی نکرده است وجود ندارد) این افق محل تجمع مواد شسته شده از افق A می باشد. به همین علت به آن افق ذخیره می گویند.
افق c : زیرا افق B و در صورت نبود افق B در زیر افق A قرار دارد. این افق معمولاً حاوی قطعاتی از سنگ های بستر و سنگ هایی که خاک از آن ها تشکیل یافته، می باشد.
http://www2.irib.ir/amouzesh/h/hpics/hkhakoab-63-a.gif
خاک از نظر کشاورزان بومی و تجربی به دو بخش تقسیم می شود:
خاک سطح الارض (خاک فوقانی) :
شامل بخشی از خاک است که فعالیت های کشاورزی در آن انجام می شود. از نظر علمی این بخش خاک شامل افق A و بخش فوقانی افق B می باشد.
خاک تحت الارض (خاک تحتانی) :
این بخش در زیرخاک سطح الارض قرار دارد به علت تراکم و فشردگی زیاد فاقد تهویه مناسب است و به ندرت ریشه گیاهان در آن توسعه می یابد. این بخش افق C بخش زیرین افق B را در بر می گیرد.
اجزای تشکیل دهنده خاک
اگر کلوخه خاکی را با ذره بین نگاه کنیم، دو بخش کاملاً متمایز در آن می یابیم خاک از نظر کشاورزان بومی و تجربی به دو بخش تقسیم می شود :
http://www2.irib.ir/amouzesh/h/hpics/hkhakoab-66-a.gif
خاک سطح الارض (خاک فوقانی) :
شامل بخشی از خاک است که فعالیت های کشاورزی در آن انجام می شود. از نظر علمی این بخش خاک شامل افق A و بخش فوقانی افق B می باشد.
خاک تحت الارض (خاک تحتانی) این بخش در زیر خاک سطح الارض قرار دارد به علت تراکم و فشردگی زیاد فاقد تهویه مناسب است و به ندرت ریشه گیاهان در آن توسعه می یابد. این بخش افق C و بخش زیرین افق B را در بر می گیرد.
اجزای تشکیل دهنده خاک
اگر کلوخه خاکی را با ذره بین نگاه کنیم، دو بخش کاملاً متمایز در آن می یابیم
الف – بخش جامد
ب – بخش خلل و فرج http://www2.irib.ir/amouzesh/h/hpics/hkhakoab-66-b.gif
الف – بخش جامد خاک :
بخش جامد خاک از دو قسمت تشکیل می شود :
1. مواد معدنی
2. مواد آلی
1. مواد معدنی :
شامل ذرات ریز و درشت خاک با شکل های مختلف است که از کانی های حاصل از تجزیه سنگ ها تشکیل شده است. این گونه مواد بر اساس اندازه یا قطر به ذرات ریز تقسیم می شوند:
شن:
قطر این ذرت 2-05/0 میلی متر می باشد. با ایجاد خلل و فرج جریان هوا و آب را در خاک تسهیل می نمایند.
لای :
قطر این ذرات 05/0 – 002/0 میلی متر می باشد. این ذرات پودر مانند و نرم هستند و مقدار قابل توجهی آب مورد نیاز گیاه را در خود نگه می دارد.
رس :
قطری کم تر از 002/0 میلی متر دارد. این ذرات به علت ریز بودن بیش از حد با نام کلویید در خاک شناخته می شوند. این ذرات آب و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را درسطح خود نگهداری کرده و به مرور در اختیار گیاه قرار می دهد.
2 – مواد آلی :
در اثر فعالیت انواع جانداران درشت ( کرم ها – موریانه ها و حشرات ...) و انواع جانداران ریز ( قارچ ها – باکتری ها – جلبک ها ...) مواد آلی درخاک ایجادمی شود. به طور مثال باکتری ها و قارچ ها باعث پوسیدن گیاهان شده و مواد آلی ریزی به نام هوموس (گیاخاک) تولید می کنند. این مواد ضمن جذب آب و نگهداری مواد غذایی، ذرات معدنی خاک را به هم می چسباند. مواد آلی نیز جزء کلوییدهای خاک محسوب می شوند.
ب – بخش خلل و فرج :
به فضاهای خالی بین ذرات جامد خاک، خلل و فرج می گویند. خلل و فرج هوا و آب مورد نیاز ریشه گیاهان را در خود جای می دهند.
سه نوع خلل و فرج وجود دارد:
- خلل و فرج درشت :
آب در این خلل و فرج تحت تأثیر نیروی ثقل سریع تخلیه می شود و محل ذخیره هوا محسوب می شود.
- خلل و فرج متوسط :
در انتقال و هدایت آب کارآیی دارند
- خلل و فرج ریز :
محل نگهداری و ذخیره آب است.
- در یک خاک خوب به طور معمول 50 درصد مواد جامد و 50 درصد خلل و فرج وجود دارد. بین حجم هوا و حجم آب یک رابطه دو طرفه وجود دارد. یعنی با افزایش حجم آب از حجم هوا کاسته می شود و برعکس.
بافت خاک
اندازه نسبی ذرات خاک را «بافت خاک» می گویند که نشانگر ریزی و درشتی خاک است.
خاک ها از نظر بافت به سه دسته تقسیم می شوند :
خاک های سبک :
خاک هایی هستند که مقدار شن آن ها زیاد و قدرت نگهداری آب آن ها کم است و چون رطوبت خود را زود از دست می دهند حاصل خیزی ضعیفی دارند. عملیات شخم در این خاک ها به سهولت انجام می شود. مقدار رس این خاک ها کمتر از 12 درصد و یا مجموع رس و سیلت آن ها کمتر از 20 درصد بوده و درصد شن آن ها بیش از 80 درصد است.
خاک های متوسط :
خاک هایی هستند که مقدار رس آن ها 30-10 درصد می باشد. این خاک ها حاصلخیزی نسبتاً بالایی دارند و رطوبت خود را نسبتاً خوب حفظ می نمایند. بافت های لوم ، لوم لای، لوم رس ماسه ای در این گروه جای دارند