تحقیق مقاله بررسی وضعیت بهداشت روانی معلمان استان اصفهان

 مقدمه

   آینده هر تمدن و فرهنگی را اندیشه پر توان و سالم معلمان رقم می زند. تأثیر انکارنا پذیر معلم بر متعلم از جمله مباحث مطرح دنیای تعلیم و تربیت است. معلمان به عنوان منبع و امکانات جزء منابع اساسی جامعه محسوب می شود و عملکرد منابع انسانی تحت تأثیر عوامل متعددی است که یکی از مهمترین آنها سلامت روانی یا میزان بهداشت روانی فرد است.

پژوهش حاضر برای بررسی وضعیت بهداشت روانی و همه گیرشناسی اختلالات روانی و درمعلمان زن و مرد استان اصفهان در هر سه دوره‏ی آموزش ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش دانشگاهی طراحی و اجرا شده است.

اهداف پژوهش

1- تعیین وضعیت بهداشت روانی معلمان استان اصفهان در سال تحصیلی80 79 .

2- تعیین رایجترین اختلال های روانی در بین معلمان استان اصفهان در سال تحصیلی80 79.

3- تعیین رابطه بین میزان اختلالهای روانی در معلمان با متغیرهای جمعیت شناختی آنان.

سئوال‏های پژوهش

1- وضعیت بهداشت روانی ( سلامت روانی ) معلمان با توجه به متغیرهای جمعیت شناختی سن ، جنس ، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، نوع مسکن ، شغل همسر، رشته و مدرک تحصیلی ، دوره تدریس ، سابقه کار، فاصله از محل کار, شغل دوم ، منطقه محل کار از نظر برخورداری یا محرومیت از امکانات رفاهی ، چگونه است؟

2- رایجترین اختلال های روانی در بین گروه مورد مطالعه کدامند؟

3- سهم هر کدام از متغیرهای جمعیت شناختی در اختلالات روانی چقدر است؟

متغیرهای پژوهش

متغیرهای جمعیت شناختی شامل (سن، جنس، وضعیت تأهل ، تعداد فرزندان، شغل همسر، نوع مسکن، رشته و مدرک تحصیلی، سابقه کار، دوره تدریس، شغل دوم، منطقه محل کار از نظر برخورداری یا محرومیت از امکانات رفاهی ) و بهداشت روانی یا سطح سلامتی، انواع اختلالهای روانی به شرح راهنمای تشخیص و آماری اختلالهای روانی و انجمن روانپزشکی آمریکا ( چهارمین تجدید نظر 1994) ، متغیرهای مورد مطالعه پژوهش هستند.

جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری

    الف) جامعه آماری: کلیه معلمین زن و مرد استان اصفهان در نواحی و مناطق 39 گانه آموزش و پرورش در دوره‏های ابتدایی ، راهنمایی، متوسطه و پیش دانشگاهی جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می دهند که طبق آمارهای موجود در سال تحصیلی80 79 حدود 42332 نفر می باشند.

ب) نمونه و روش نمونه گیری: گروه نمونه این پژوهش را1647 نفر معلم زن و مرد تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه‏گیری تصادفی طبقه‏ای خوشه‏ای چند مرحله‏ای انتخاب شده‏اند. ابتدا کلیه مناطق و نواحی 39 گانه آموزش و پرورش به سه بلوک برخوردار، نیمه برخوردار و محروم تقسیم شدند، سپس از هر بلوک به طور تصادفی 5 ناحیه و جمعاً 15 ناحیه و منطقه انتخاب شدند.  نواحی و مناطق انتخاب شده شامل : نواحی1و2و3و4و5 آموزش و پرورش شهر اصفهان و شاهین شهر ( مناطق برخوردار ) مبارکه , میمه ، دهاقان ، جلگه و ناحیه جی (نیمه برخوردار)

فریدون شهر، چادگان، مهردشت و بن رود (مناطق محروم) است. در مرحله بعد از هر ناحیه یا منطقه با احتساب نسبتهای هر دوره آموزشی ، آموزشگاهها و از هر آموزشگاه به طور تصادفی افراد انتخاب شدند.

ابزار جمع آوری اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل داده‏ها

برای گردآوری اطلاعات جمعیت شناختی افراد گروه نمونه ، از پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ استفاده شده است. همچنین برای تعیین وضعیت بهداشت روانی افراد گروه نمونه تست سرندی سلامت عمومی   GHQ28 و برای تشخیص اختلالات روانی چک لیست  TPS و مصاحبه بالینی به کار گرفته شده است.

داده‏های پژوهش با استفاده از آماری توصیفی ، جداول و نمودارها و آمار استنباطی روش های رگرسیون چند گانه و تحلیل تمایزات ، مجذور خی و آزمون  t برای گروه‏های مستقل ، تجزیه و تحلیل شدند.

روش پژوهش

 توصیفی و انواع اپیدمیولژی است.

بخشی از یافته‏های پژوهش

افراد گروه نمونه از نظر بالینی تشخیص بیمار دریافت کرده‏اند, تجزیه و تحلیل داده‏ها حاصل از تست GHQ28 و مصاحبه بالینی نشان داد که 65/26 درصد  بیماران در نواحی برخوردار, 23 درصد نیمه برخوردار96/18 درصد و محروم 36/24 درصد است.

آزمونهای آماری نیز نشان داده اند که دو متغیر عضویت گروهی( بیمار سالم ) و منطقه محل کار به هم  وابسته اند.

·        اگر چه 75/57 درصد مبتلایان زن و 25/42 درصد آنها مرد هستند اما نتایج آزمونهای آماری رابطه معنی داری را بین جنسیت و احتمال ابتلاء به اختلال روانی نشان نداد.

·        تعداد بیماران متأهل به طرز قابل ملاحظه ای بیش از بیماران مجرد است و وضعیت تأهل با عضویت گروهی(بیمار سالم) رابطه دارد.

·        میزان شیوع اختلالات روانی با دوره تدریس رابطه دارد، حدود53 درصد مبتلایان دوره ابتدایی 23 درصد در دوره راهنمایی و 24 درصد در دوره متوسطه و پیش دانشگاهی تدریس می کنند. نتایج آزمونهای آماری نیز حاکی از این است که دو متغیر دوره تدریس و عضویت در گروه (بیمار سالم ) به هم وابسته اند.

·        بیشترین درصد مبتلایان از نظر رشته ی تحصیلی دارای دیپلم رشته آموزش ابتدایی و رشته ادبیات هستند، اما نتایج آزمونهای آماری ارتباط معنی داری بین تحصیل و احتمال بیماری را نشان نداده است.

·        رایجترین اختلالهای روانی دو گروه مورد مطالعه به ترتیب نزولی شامل اختلالات اضطرابی ، خلق ( انواع افسردگی )، جسمانی شکل، سازگاری ، جنسی و اختلال خواب است.

·        رایجترین شکایات جسمانی ( بیماریهای جسمی گزارش شده) همراه با اختلالات روانی، سردرد و میگرن، بیماریهای کلیوی و بیماریهای زنانه، بیماریهای دستگاه گوارش، قلبی، عروقی و خستگی شدید هستند. 

·        نتایج آزمون آماری تحلیل تمایزات نشان داده است تفاوت دو گروه بیمار و سالم از نظر مدرک تحصیلی و نمرات تست سلامت عمومی معنی دار است.

بخشی از پیشنهادها

با توجه به شیوع بارز اختلالات روانی معلمان ابتدایی که وضعیت معیشت ضعیف تری نسبت به سایر معلمان دارند، اتخاذ اقدامات اساسی در جهت برقراری تعادل بین در آمدها و هزینه‏های زندگی معلمان می تواند به بهبود وضعیت بهداشت روانی معلمان بیانجامد.

·        وجود رابطه دوره‏های معنادار بین مدرک تحصیلی و میزان شیوع اختلالات روانی این هشدار را می دهد که برنامه ریزان و مسئولین در مقابل برآوردن نیازهای آموزشی و ارتقاء سطح معلومات، دانش و مدرک تحصیلی معلمان مسئولند.

·        ایجاد دوره‏های ضمن خدمت اجباری برای آموزش محافظت از جسم و روان.

·        از آنجا که پیشگیری مقدم بر درمان است،برنامه‏ی چک سالیانه اجباری برای همه معلمان پیشنهاد می شود. در این راستا توسعه ، تجهیز مراکز پزشکی و مراکز مشاوره فرهنگیان در کلیه مناطق و نواحی بخصوص نواحی محروم ، ضروری به نظر می رسد.