تحقیق مقاله آلودگی خاک

 آلودگی خاک چیست؟

بنا به تعریف موادی که افزون آنها به خاک به میزان یا جنس محصول یا به بهداشت جانوران و انسان زیان وارد سازد یا آلودگی بعدی هوا یا آب را سبب شود  مواد آلوده کننده خاک محسوب میشوند.

با این تعریف لازم است خاک آلوده با خاک بد که برای کشاورزی نامناسب است اشتباه نشود. زیرا دیده شده که برخی از خاکها بی آنکه آلوده شده باشند

 به طور طبیعی مقدار زیادی از فلزات مثل سلنیوم یا مولیبدن در خود دارند یا هرگاه که در خاکهایی با کمبود کبالت رشد می کنند برای تغذیه جانوران به کار  روند اختلالاتی در آنها به وجود می آورند. این نوع خاکها ، خاکهای بد نامیده میشوند و با خاک آلوده تفاوت دارند. با توجه به میزان حجم خاک و ماده معدنی  که جابه جا شده و میزان صدمه ای که بر اثر این عمل بر حاصل خیزی خاک منطقه وارد آمده می توان میزان آلودگی خاک را مشخص کرد. پس میزان  آلودگی بر این اساس تعیین میشود؛ که اگر حجم خاک جا به جا شده زیاد باشد و به حالت اولیه برنگردد آلودگی شدید و اگر بازسازی صورت گیرد بسته به  نوع بازسازی از متوسط تا خوب امتیازبندی میشود.

فلزات سنگین، خاک را برای همیشه آلوده می‌کنند

مقاومت و پایایی عناصر سنگین در خاک نسبت به سایر آلاینده‌ها بسیار طولانی بوده و آلودگی خاک توسط فلزات سنگین تقریبا دایمی است. 

محمد علی مشکوه رئیس مجتمع آموزش جهاد کشاورزی ملاصدرا یزد در مقاله‌ای تحت عنوان «تاثیر عناصر آلاینده بر خاک»، منابع آلاینده خاک، راه‌های ورود این آلاینده‌ها و تاثیر دراز مدت آنها بر خاک را بررسی کرده است.

در این مقاله آمده است: وقتی تعادل میان اجزا و عناصر تشکیل دهنده خاک به دلیل افراط یا دخالت انسانی بر هم بخورد، باید منتظر بروز اختلالات بسیاری بود. افزودن بیش از حد کودهای شیمیایی به خاک به منظور افزایش محصول ممکن است سبب بروز اشکال در وظیفه تصفیه‌کنندگی خاک شود. هم چنین آب زهکشی دارای ترکیبات کود شیمیایی زیاد نیز می‌تواند مانند آبیاری بیش از حد با آب دارای کیفیت نامناسب سبب شور شدن خاک در جای دیگر شود.

این مقاله می‌افزاید: عناصر کمیاب و سنگین از جمله آلاینده‌هایی هستند که با اضافه شدن به خاک از طرق مختلف به ویژه تخلیه فاضلاب‌ها، روی سطوح کمپلکس جذب کننده خاک قرار گرفته و باعث آلودگی شیمیایی خاک گردد که سپس وارد زنجیره غذایی انسان و دام می‌شوند و مخاطرات بهداشتی ناگواری را در محیط زیست به بار می‌آورند.
مشکوه منابع اصلی این آلاینده‌ها را شامل مواد مادری این عناصر که در اثر هوازدگی، آزاد می‌کند و وارد خاک می‌شوند و همچنین منابع خارجی دانسته است که از راه‌های مختلفی وارد خاک می‌شوند.

بارش عناصر سنگین و رادیو اکتیو از جو به زمین شامل احتراق سوخت‌های فسیلی، اگزوز اتومبیل‌ها، ذوب فلزات، صنایع شیمیایی، سوزاندن زباله‌ها و ضایعات، رادیو ایزوتوپ‌های حاصل از سوانح رآکتوری و آتش سوزی‌های بزرگ، تنها یکی از راه‌های آلودگی شیمیایی خاک است.

مواد شیمیایی مصرف شده در کشاورزی، تخلیه فاضلاب‌ها، اماکن متروکه صنعتی مانند کارخانه‌های گاز، صنایع الکتریکی، دباغی‌ها یا صنایع چرم‌سازی و حتی فعالیت‌های ورزشی و تفریحی مثل تیراندازی از موارد بسیار موثر در آلودگی خاک هستند.

این مقاله می‌افزاید: از میان تمام آلاینده‌های شیمیایی، به نظر می‌رسد عناصر کمیاب و فلزات سنگین، اثرات اکولوژیکی، بیولوژیکی و یا بهداشتی خاصی روی محیط زیست موجودات زنده ساکن روز کره زمین داشته باشد.

امروزه از میان منابع آلاینده‌، معادن فعال، مصرف سوخت‌های فسیلی و کودها و سموم کشاورزی از جمله مهم‌ترین عوامل آلودگی بیوسفر به این عناصر محسوب می‌شوند.

تاثیر فلزات سنگین در خاک و گیاهان

فلزات سنگین فلزاتی هستند که دارای چگالی بالاتر از 5 گرم بر سانتیمتر مکعب باشند. این تعریف از نقطه نظر بیولوژیکی بسیار سودمند است زیرا تعداد زیادی از عناصر موجود در طبیعت را شامل میگردد. ولی تنها تعداد اندکی از این عناصر در شرایط فیزیولوژیکی، بصورت محلول یافت و بنابراین ممکن است برای سلولهای زنده قابل دسترس باشند. در میان آنها عناصری وجود دارد که بعنوان ریز مغذی یا عناصر کمیاب (Fe, Mo, Mn, Zn, Ni, Cu, V, Co, W, Cr) برای متابولیسم گیاهی با اهمیت هستند و عناصری نیز وجود دارد که وقتی مقدار آنها در محیط رشد گیاه زیادتر از حد نرمال باشد، برای گیاهان مسمومیت زا هستند. عناصر دیگری نیز که نقش بیولوژیکی ناشناخته و خاصیت مسمومیت زایی بالایی برای گیاهان  دارند (As, Hg, Ag, Sb, Cd, Pb, and U)، وجود دارد. بجز محیطهای طبیعی استثنایی، در حال حاضر به اثرات مخرب رهاسازی فلزات سنگین در طبیعت توجه زیادی میشود. منابع این فلزات عبارتست از ترافیک شهری، دورریزهای خانگی و پسابهای صنعتی. دفع غبار حاصل از کارخانجات، آئروسولها و خاکستر حاصل از صنایع فرآوری کننده فلزات، منجر به آلودگی نواحی روستایی شده است. در مزارع کشاورزی، آلودگی فلزات سنگین بخاطر تیمار خاک با پسابهای آلوده و استفاده بی رویه کودهای فسفاته حاوی کادمیم (Cd)، یک مساله فزاینده می باشد. دوام بلند مدت بیولوژیکی و باقی ماندن در خاک، سبب انباشته شدن این فلزات در زنجیره غذایی و در نتیجه تأثیرات منفی بالقوه برای سلامتی انسان میگردد. میزان دسترسی به این فلزات بستگی به نوع گیاه و میزان مورد نیاز آنها بعنوان ریز مغذی و قابلیت گیاهان برای تنظیم کارآمد متابولیسم آنها از طریق ترشح اسیدهای آلی یا پروتونها به محیط ریشه دارد. علاوه بر آن، خصوصیات خاک بر میزان تحرک آنها و بنابراین تنظیم میزان آزادسازی آنها در محلول خاک موثر است. توانایی گیاهان برای جذب فلزات از خاک، استفاده داخلی از آنها و مکانیزمهای رفع مسمومیت سلولی، حوزه های تحقیقاتی هستند که اخیرا با اقبال روزافزونی مواجه شده اند.

تهیه اطلس آلودگی خاک در سازمان محیط زیست

معاون نیروی انسانی محیط زیست سازمان محیط زیست کشور گفت: اطلس آلودگی خاک بمنظور شناسایی مناطق آلوده در سراسر کشور تهیه می‌شود. دکتر حسین اصیلیان روز پنجشنبه در حاشیه هماش محیط زیست کشور در مریوان در گفت گو با خبرنگار ایرنا افزود: مناقصه این اطلس برگزار شده و بزودی کار اجرای آن آغاز می‌شود. وی افزود: در بخش آلودگی هوا نیز اقداماتی مانند عدم صدور مجوز برای خودروهای غیر استاندارد آغاز شده است.

به گفته وی ، در همین راستا مراکز معاینات فنی خودرو در‪ ۷۳شهر کشورفعال شده و بر وضعیت میزان آلودگی ناشی از این امر نظارت دارند.

وی همچنین از راه اندازی دستگاههای سنجش آلودگی هوا در سراسر کشور خبر دارد و گفت: شهرهای بزرگ به این دستگاه مجهز هستند و شهرهای کوچک نیز تا پایان سال در صورت تامین اعتبار مجهز می‌شوند.

دکتر اصیلیان به فعالیتهای انجام شده در عرصه آب اشاره کرد و گفت: طرح مطالعاتی رودخانه‌های مهم کشور از جمله زرینه رود و سیروان کردستان دردست اقدام است .

وی افزود: شناسایی منابع آلودگی و رفع این آلودگیها از مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح است.

معاون نیروی انسانی محیط زیست در مورد ساماندهی پس ماندها گفت: پروژه تعیین محل برای دفن پپس ماندها نیز دردست اجراست که بزودی عملی خواهد شد.

وی در پایان درمورد ساماندهی زباله‌های بیمارستانی گفت: ضابطه دفن این زباله‌ها تهیه شده و به کمسیون زیر بنایی وصنعت دولت جهت تصویب و ابلاغ ارائه شده‌است.

80 درصد فاضلابهای صنعتی و خانگی بدون تصفیه وارد خاک و سفره های آب می شود

استان اصفهان، جنوب تهران، عسلویه بوشهر زمین های اطراف مس سرچشمه، استان سیستان و بلوچستان و مناطق زیادی از خوزستان به ترتیب بالاترین میزان آلودگی خاک را دارند.آلودگی خاک باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش رشد و نمو گیاهان و در نهایت فرسایش خاک و بیابان زایی می شود.

براساس گزارش ها آب مشهد و مناطقی از شمال کشور به دلیل نفوذ فاضلاب های صنعتی و خانگی و کودهای شیمیایی به سفره های آب زیرزمینی، آلوده است.

بیش از 80درصد فاضلاب های خانگی و صنعتی کشور بدون تصفیه وارد محیط زیست می شوند و آلودگی خاک و آب های زیرزمینی را در پی دارند.

دکتر میرنیا معاون سازمان محیط زیست با بیان این مطلب در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما گفت: براساس آمار کمتراز 20 درصد فاضلاب های صنعتی و خانگی در کشور تصفیه می شود و بیش از 80 درصد فاضلاب های خانگی و صنعتی کشور بدون تصفیه و به صورت خام وارد محیط زیست می شود که این روند، آلودگی خاک آب های زیرزمینی را در پی دارد که نمونه بارز آن افزایش میزان نیترات در آب چاه هاست. براساس گزارش ها آب مشهد و بخش اعظمی از مناطق شمال کشور به دلیل نفوذ فاضلاب های صنعتی و خانگی و کودهای شیمیایی به سفره های آب زیرزمینی آلوده است.

وی افزود: براساس تحقیقات، پساب کارخانه های صنعتی و پتروشیمی از جمله مواردی است که به آلودگی خاک منجر می شود.

به گفته معاون سازمان محیط زیست براساس آمار از 300 شهرک صنعتی موجود در کشور تنها 45درصد شهرک هادارای سیستم تصفیه فاضلاب هستند و فاضلاب های صنعتی 255 شهرک- که دارای آلودگی های شدیدی است- به طور مستقیم به محیط زیست وارد می شود.

دکتر میرنیا افزود: گزارش ها نشان می دهد در برخی از مناطق کشور آلودگی سبزیجات که ناشی از آلودگی خاک بر اثر فاضلاب های صنعتی است منجر به بیماری هایی از جمله سرطان در انسان شده است.

به گفته معاون سازمان حفاظت محیط زیست در حال حاضر استان اصفهان بالاترین میزان آلودگی خاک را در کشور داراست. در همین راستا بخش زیادی از خاک این استان به ویژه در اطراف رودخانه زاینده رود به دلیل سرازیر شدن فاضلاب های خانگی تصفیه نشده شهرک مسکونی بهارستان آلوده است. علاوه بر این که 100 هکتار از مناطق جنوب تهران، عسلویه، بوشهر و زمین های اطراف مس سرچشمه در کرمان، استان سیستان و بلوچستان و مناطق زیادی در خوزستان به ترتیب در رده خاک های آلوده کشور قرار دارد.دکتر میرنیا درپاسخ به این پرسش که براساس آمار چند درصد از خاک کشور دارای آلودگی ناشی از فاضلاب های خانگی و صنعتی می باشد، گفت: به صورت موردی میزان آلودگی خاک بخشی از استانها و شهرهای کشور مشخص است اما آمار دقیقی از این مسئله در دست نیست تا بتوان با اتخاذ راهکار به مقابله با این آلودگی ها پرداخت.