تحقیق مقاله اقدامات در خصوص پیشگیری و مداخله در خودکشی

اقدامات در خصوص پیشگیری و مداخله در خودکشی
 

سیاستها و راهبردها     ا      اقدامات انجام گرفته     ا      برنامه های آتی

خلاصه کاربردی بررسی همه گیرشناسی خودکشی های دانشجویی
 

سیاست‌ها و راهبردها

امروزه افزون بر آنکه خودکشی یکی از فوریتهای روانپزشکی است یک مسئله بهداشت عمومی نیز به‌شمار می‌رود. نتایج پژوهش‌های گوناگون در زمینه آسیب‌های روانی و رفتاری ، مصرف مواد و خودکشی را به عنوان دو آسیب عمده و تهدیدکننده جمعیت جوان شناسایی نموده و خودکشی سومین علت مرگ در جوانان و دومین علت مرگ در دانشجویان شناخته شده است. با وجود اینکه نرخ خودکشی دانشجویان تقریباً نصف میزان خودکشی همتایان غیردانشجوی آنهاست لیکن به دلیل اهمیت و حساسیت سلامت روان دانشجویان و پیشگیری از آسیب‌های تهدیدکننده این قشر از جوانان ، دفتر مرکزی مشاوره به عنوان متولی بهداشت روان دانشجویان مسئله پیشگیری و مداخله مؤثر در خودکشی را همواره جزو رئوس اقدامات و فعالیتهای خود قرار داده است. در همین راستا طی سالهای گذشته اقداماتی در زمینه برگزاری کارگاههای آموزشی و انتشار بروشورهای آموزشی پیرامون مسئله خودکشی و پیشگیری از آن در دانشگاهها ، صورت گرفته است. در تداوم اقدامات گذشته ، دفتر مرکزی مشاوره در سالهای اخیر فعالیتهای خود را با رویکرد دیگری به این مسئله دنبال نموده است. رویکرد جدید مبتنی بر این باور است که افزایش دانش و جمع‌آوری اطلاعات از یک‌سو و سازماندهی راهبردها از سوی دیگر پیش‌نیاز و مبنای هرگونه اقدام پیشگیرانه و مداخله‌ای مؤثر می‌باشد لذا اهم فعالیتها و اقدامات مرتبط با خودکشی در 2 محور عمده پژوهش و هماهنگ‌سازی سامان داده شده و مورد پیگیری قرار گرفته است.

 اقدامات انجام گرفته

پژوهش

ارزیابی وضعیت موجود ، جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی ابعاد مختلف یک موضوع یا به عبارت دیگر پژوهش و تحقیق برای اخذ تصمیمات صحیح و ارتقاء کیفی اقدامات و فعالیتهای مرتبط در هر سازمان، نیازی مبرم و ضروری می‌باشد. در این راستا دفتر مرکزی مشاوره پیرامون مسئله خودکشی دانشجویان اقدامات پژوهشی ذیل را صورت داده است.

 سرند دانشجویان در معرض خطر خودکشی

از آنجا که آگاهی از وضعیت سلامت روان دانشجویان ، شناسایی عوامل خطر و محافظت‌کننده و بررسی علایم و نشانه‌های آسیب‌پذیری در برابر آسیبهای روانی اجتماعی می‌تواند به تدارک برنامه‌های پیشگیرانه و مداخله‌ای مؤثر بیانجامد ، پژوهش بررسی سلامت روان دانشجویان ورودی 1383 به منظور آگاهی از نیمرخ سلامت روان دانشجویان هنگام ورود به دانشگاهها ، شناسایی میزان آسیب‌پذیری و بررسی عوامل خطر و محافظت‌کننده آنها در برابر مصرف مواد و خودکشی انجام گرفت. در بخشی از نتایج این پژوهش ، اطلاعات جامعی در زمینه شناسایی عوامل خطرساز و محافظت‌کننده دانشجویان در برابر خودکشی و نیز شناسایی دانشجویان در معرض خطر خودکشی با توجه به دانشگاه ، دانشکده و رشته تحصیلی فراهم شده است. گزارش پژوهش مذکور در پیوست 3 کتاب موجود می‌باشد.

 بررسی همه‌گیرشناسی خودکشی در دانشجویان

اگرچه براساس نتایج پژوهش‌های متعدد آمار خودکشی‌های دانشجویی در مقایسه با آمارهای غیردانشجویی پایین‌تر می‌باشد اما به دلیل اهمیت و حساسیت این امر و همچنین عدم وجود اطلاعات دقیق در رابطه با وضعیت خودکشی دانشجویان در ایران  جهت هرگونه برنامه‌ریزی و مداخله مؤثر، این پژوهش با هدف بررسی همه‌گیر شناسی خودکشی‌های دانشجویی در دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم طی سالهای 1377 تا 1383 انجام گرفت. نتایج بدست آمده از این پژوهش اطلاعات جامعی را در رابطه با نرخ خودکشی دانشجویان و وضعیت خودکشی‌های دانشجویی به تفکیک جنسیت ، سال تحصیلی ، گروه آموزشی ، محل اسکان ، روشها و زمان اقدام به خودکشی فراهم نموده است. چکیده پژوهش مذکور در پیوست موجود می‌باشد.

 هماهنگ‌سازی

پیرو مشکلاتی که دانشگاهها در رابطه با نحوه اقدام و مداخله مناسب در وضعیت‌های بحرانی خصوصاً موارد خودکشی همواره با آن روبرو بوده‌اند یکی از مباحث یازدهمین گردهمایی مسئولان مراکز مشاوره دانشجویی به خودکشی و نحوه اقدام مؤثر در این بحران اختصاص داده شد و از صاحبنظران و کارشناسان در خصوص راهکارهای عملی مداخله در خودکشی‌های دانشجویی کسب نظر گردید. براین اساس مقرر شد تا به منظور یکسان‌سازی و هماهنگ‌سازی مجموعه اقدامات دانشگاهها جهت مداخله مؤثر در بحران خودکشی دستورالعملی تهیه و تدوین گردد و به عنوان راهنمای عمل به طور هماهنگ در دانشگاهها مورد استفاده قرار گیرد.

 تدوین شیوه‌نامه مداخله در رفتارهای آسیب‌رسان

پیرو تصمیمات به عمل آمده در یازدهمین گردهمایی مسئولان مراکز مشاوره ، یک راهنمای عملی تحت عنوان " شیوه نامه مداخله در رفتارهای خود آسیب‌رسان " توسط جناب آقای دکتر یعقوبی و جناب آقای پیروی و با استفاده از نظرات کارشناسان در امر بهداشت روان ، تهیه و تدوین گشت. این شیوه نامه در نشست مسئولان مراکز مشاوره دانشجویی در 28 تیرماه 1384 مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نظرات پیشنهادی یا تکمیلی مسئولان محترم مراکز مشاوره در این‌خصوص جمع‌آوری گردید.

    پس از بررسی اولیه و اعمال نظرات کارشناسی ارائه شده ، نسخه نهایی شیوه نامه مذکور تدوین گشت و در پنجمین شورای برنامه‌ریزی تخصصی دفتر مرکزی مشاوره به تاریخ 11 مردادماه 1384 به تصویب رسید. متن کامل شیوه‌نامه در فصل شانزدهم کتاب حاضر در مجموعه آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها موجود می‌باشد.

 برنامه‌های آتی

با توجه به اینکه پیشگیری و مداخله در آسیب‌های روانی اجتماعی نیازمند اقدامات گسترده و فعالیتهای همه‌جانبه می‌باشد پرداختن به پژوهش و هماهنگ‌سازی ، ضرورت و لزوم برنامه‌ها و اقدامات دیگر را منتفی نمی‌کند. لذا برگزاری کارگاههای آموزشی و انتشار بروشورهای آموزشی در رابطه با پیشگیری و مداخله در خودکشی‌ همچنان در دستور کار دفتر مرکزی مشاوره قرار دارد.

     در همین راستا در نظر است کارگاه آموزشی " مداخله در بحران خودکشی " ویژه کارشناسان مراکز مشاوره دانشجویی در مهرماه سال 1384 در سمنان برگزار گردد. همچنین در تهیه و تدوین بروشورها و جزوات آموزشی در سال تحصیلی 85-84 به این موضوع به‌طور ویژه پرداخته خواهد شد.

خلاصه کاربردی بررسی همه گیرشناسی خودکشی های دانشجویی

دکتر فریبا زرانی[1] ، معصومه وقار[2]

در بسیاری از موارد آنچه تعیین کننده اولویت‌های پژوهشی می‌باشد ، آمار و ارقام است. خودکشی سومین علت مرگ بعد از تصادفات و دیگرکشی در میان جوانان 24-15 ساله و دومین علت مرگ بعد از تصادفات در دانشجویان است (روی،2000). نرخ متوسط خودکشی جهانی 15 در 100،000  نفر است و میزان خودکشی دانشجویان سالانه 5/7 در 100،000 می‌باشد که تقریباً نصف نرخ خودکشی همتایان غیردانشجوی آنان است (جوف،2004).

     در مورد خودکشی‌های دانشجویی اگرچه آمار موجود در مقایسه با آمارهای غیردانشجویی پایین‌تر می‌باشد اما از یک‌سو برخی مطالعات دریافته‌اند که گروههای خاص دانشجویی ممکن است نرخ خودکشی بالاتری داشته باشند از جمله این یافته‌ها نرخ بالای خودکشی میان دانشجویان خارجی نسبت به همتایان غیرخارجی آنها در دانشگاههای آمریکا و انگلیس می‌باشد که در سالهای 1950 ، 80 در 100،000 نفر بوده است ( لیپشیتز،1990). از سوی دیگر به دلیل اهمیت فی‌نفسه این امر خصوصاً در این قشر ، انجام بررسی‌هایی که راه را برای پژوهش‌های بعدی و نیز اقدامات مداخله‌ای فراهم می‌سازد لازم و ضروری است. براین اساس مطالعات متعددی به بررسی میزان خودکشی دانشجویان در دانشگاهها پرداخته‌اند. در ایالات متحده از سال 1998 تا 1999 تعداد 4242 دانشجو خودکشی کردند و طی سه سال در سالهای 2000 تا 2002 این تعداد به 4390 نفر افزایش یافت ( فراست،2005). مطالعه‌ای در 2000 دانشگاه واقع در ایالات متحده در سال 2001 نشان داد بیش از 11 درصد از دانشجویان افکار خودکشی دارند و 7/1 درصد آنها اقدام به خودکشی غیرمهلک نموده‌اند ( روبرتز ،2002 ). براساس مطالعه جوف(2004) از سال 1976 تا 1983 یعنی طی هفت سال در دانشگاه ایلی‌نویز 19 دانشجو در اثر خودکشی جان باختند اما بعد از اجرای برنامه‌های پیشگیرانه کاهش قابل توجهی دیده شد بدین صورت که طی هفده سال یعنی 1984 تا 2001 در این دانشگاه مجموعاً 20 دانشجو خودکشی کردند.

     در دانشگاه ایوا در سالهای 2002 و 2003 در مجموع 20 مورد اقدام یا تهدید به خودکشی وجود داشته است اما خودکشی کامل رخ نداده است(ایوا،2003). یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی دانشجویی متعلق به دانشگاه ام‌ای‌تی می‌باشد که طی سالهای 1980 با نرخ خودکشی 19 در 100،000 و در سالهای 1990 با نرخ 10 در 100،000 در مقایسه با دانشگاههای مشابه بیشترین موارد خودکشی را به خود اختصاص داده است (جفری،2000) و دانشگاه نیومکزیکو یکی از کمترین نرخ‌های خودکشی دانشجویی را (7/1 در 100،000 نفر ) در سال 2003 دارا می‌باشد (فونسکا،2004).

     پژوهش حاضر با هدف بررسی همه‌گیر شناسی خودکشی‌های دانشجویی در دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم طی سالهای 1377 تا 1383 انجام گرفت. داده‌های پژوهش توسط فرمهای توزیع‌شده در مراکز مشاوره دانشجویی دانشگاههای سراسر کشور گردآوری و اطلاعات جمع‌آوری شده به کمک روشهای آماری توصیفی بررسی شدند.

     نتایج نشان داد تعداد موارد خودکشی مشتمل بر اقدام به خودکشی و خودکشی کامل در دانشجویان طی سالهای یادشده ، 292 مورد می‌باشد که از این موارد 6/8 درصد خودکشی کامل و 4/91 درصد اقدام به خودکشی بوده است. همچنین بررسی‌ داده‌ها نشان داد اقدام به خودکشی در دختران (7/52 درصد ) و خودکشی کامل در پسران (8/70 درصد) شایع‌تر است. بیشترین میزان خودکشی در سالهای 79-77 (7/49 درصد) و سال 82 (9/14 درصد) وجود داشته است و در دانشجویان گروه علوم انسانی (5/39 درصد) و ساکنین خوابگاهها (8/80 درصد) بیشتر دیده شده است.

      شایع‌ترین الگوی خودکشی خوردن دارو و سموم (8/69 درصد ) ، رگ‌زدن (5/15 درصد ) و پرتاب از بلندی (6/7 درصد ) می‌باشد و فصل‌های بهار (5/34 درصد ) و زمستان (4/28 درصد ) و ماههای اردیبهشت (5/16 درصد ) و دی ( 7/14 درصد ) بیشترین موارد خودکشی را در خود جای داده است. طی این سالها نرخ خودکشی دانشجویان حداقل 6/0 و حداکثر 6/1 در 100،000 نفر بوده است که به مراتب پایین‌تر است نرخ خودکشی جهانی دانشجویی (5/7 در 100،000 ) می‌باشد. به طور کلی براساس یافته‌های این پژوهش و مطابق با نتیاج مطالعات دیگر نرخ خودکشی مردان نسبت به زنان بالاتر است (جوف،2002 ؛ کستر ،1995؛ هاوتون ، 2000 و جفری ،2004 ). گروه علوم انسانی بیشترین آمار خودکشی را نسبت به سایر گروههای آموزشی دارا بود اما در تفسیر آن باید جمعیت دانشجویی هر گروه آموزشی را مورد توجه قرار داد. از نظر محل اسکان اگرچه موارد خودکشی در خوابگاهها بیشتر از غیرخوابگاهها می‌باشد اما میزان خودکشی کامل در خوابگاهها (9/4 درصد ) بسیار کمتر از خودکشی کامل در غیرخوابگاهها (4/22 درصد) است و این مسئله اهمیت وجود منابع کمک‌رسانی و نیروهای مداخله در بحران در خوابگاههای دانشجویی را جهت کاهش خطر مرگ ناشی از خودکشی تأیید می‌نماید. الگوهای خودکشی می‌تواند تحت تأثیر ابزار در دسترس بوده (مودان ،1970) و جنبه تقلیدی داشته یا مفهومی نمادین ورای آن نهفته باشد (باراکلو،1997). در این پژوهش نیز مطابق با مطالعات دیگر نگرانی‌های مربوط به امتحانات می‌تواند بر زمان شیوع خودکشی (ماههای اردیبهشت و دی ) مؤثر باشد.

همچنین اگرچه نرخ خودکشی دانشجویی در ایران (حداکثر 6/1 در 100،000 ) بسیار پایین‌تر از نرخ جهانی خودکشی دانشجویی است اما از اهمیت مداخله‌های مورد نیاز برای پیشگیری و جدی‌گرفتن موارد خودکشی دانشجویی نمی‌کاهد