مقدمه :
انسانهای اولیه برای فرار از حمله حیوانات ، از اندامها و قسمتهای گوناگون بدن خود در جهت های مختلف و به شیوه های متنوع استفاده می کردند تا از خود محافظت کنند. این حرکات شامل حرکت به سمت خارج بازوها و ساق پا و پرش عمودی نیز می شد. در واقع منشاء هنرهای رزمی و از جمله تکواندو به زمانهای بسیار دور بر می گردد و به منظور دفاع از خود بوده است .
معنی لغوی تکواندو
تکواندو در لغت به معنای "راهی برای ضربه و مشت زدن" است که شامل ضربات زاویه دار مشت می باشد که ضمن نمایش قدرت، ظرافت و زیبایی را نیز نشان میدهد.
از سویی دیگر تکواندو جدا از اهمیت ورزشی اش در نگاه عمومی و کلی یکی از بهترین و کاملترین شیوه های دفاع شخصی است که هر کسی با یاد گرفتن آن میتواند در شرایط ویژه و خاص از خود محافظت کند. همه حرکات این ورزش بر مبنای موقعیت دفاعی است که در مجموع فرد را در برابر حملات تک نفره دشمن ایمن میکند و ضریب سلامتی را بالا می برد.
تکواندو نام هنر رزمی ای است که اکنون به عنوان یک ورزش مدرن المپیکی شناخته می شود . تکواندو را می توان به عنوان اولین ورزش رزمی المپیکی مطرح کرد که از سال 1992 وارد المپیک بارسلون شد .تکواندو طی مدت بیش از بیست قرن در کره توسعه یافته است .
این هنر دفاعی رزمی در آغاز تگوک بگوک کواک بک سوبگولتا (تکگون) (Takgon)نامیده می شد .
انجمن تکواندو در کره در 19 سپتامبر 1961 افتتاح شد و از آن سال نام این ورزش کهنسال کره به تکواندو تغییر یافت .
در 30 نوامبر 1972 (کوک کی وان) مرکز فدراسیون جهانی تکواندو در اطراف شهر سئول کره جنوبی افتتاح شده و رسمیت یافت .
هم اکنون تکواندو را می توان به عنوان پر طرفدارترین ورزش های رزمی در بین کشور ها و ملت ها معرفی کرد چرا که در حال حاضر بیش از 150 کشور ، این ورزش و هنر رزمی را به عنوان یکی از ورزش های رسمی کشور خود پذیرفته اند .
در کشور عزیزمان ایران نیز این ورزش حدود بیش از چهل سال سابقه دارد و یکی از قطب های قدرت جهان در ورزش تکواندو است .
حضور موفقیت آمیز تکواندو کاران کشورمان در رقابت های جام جهانی ، قهرمانی جهان و المپیک و عناوین متعدد قهرمانی ، بهترین گواه این مدعاست . تکواندو کارانی نظیر : هادی ساعی ، یوسف کرمی ، بهزاد خداداد ، مجید افلاکی و غیره که در مسابقات مهم بین المللی برای ایران افتخار آفرینی کردند .
تکواندو نام هنر رزمی است که اکنون به عنوان یک ورزش مدرن در سطح جهان شناخته شده و در طی مدت قرنهای متمادی سیر تکاملی خود را طی نموده است . مشخصه اصلی این ورزش ، سبک رزمی است که از دست و پای بدون سلاح در مقابل حریف استفاده می کند . بدون شک این سبک رزمی که در کره پرورش یافته است ریشه در آداب و رسوم و محیط جغرافیایی و مسایل سیاسی دوران مختلف در کشور کره دارد . اولین زندگی ابتدایی اجتماعی ثبت شده در کره 2333 سال قبل از میلاد مسیح است که موسس افسانه ملی تانگون کره قدیم را در آسادال تاسیس نمود . مانند تاریخ ملل دیگر زندگی ساده اجتماعی بتدریج به زندگی قبیله ای و سپس این جوامع به شکل ایالت و کشور درآمدند . اسناد تاریخی نشان میدهد که حدود 2000 سال پیش در این ایالتهای قبیله ای قربانی کردن برای خدایان آسمانی در جشنهایی همراه با رقص و موزیک ( البته نه مثل بریتنی اسپیرز ) و بازیها وجود داشت . تکامل تکواندو در 3 سلسله پادشاهی در کره آغاز شد ، که اولین آن کوگوریو بود که در تانگو حکومت میکرد.
در بین آثار باستانی این دوره قبر میونگ چونگ شامل یک نقاشی دیواری است که در آن دو جوان به روش تکواندو با هم مبارزه میکنند ، تعدادی از زنان نیز در حال اجرای رقص گروهی می باشند . در دوره سلسله پادشاهی پکجی ، یعنی دوره دوم پادشاهی کره در جنوب غربی شبه جزیره کره در بخش رودخانه هان با چین مبادله بازرگانی می شد و تمدن از طریق دریا به ژاپن منتقل میگردید . در داستانهای عامیانه این دوره (چولاپوکدو) توصیق میکند که چگونه ((پیونجن دوری)) یک نوع بازی از نوع سنگ اندازی و ((سوپاکهای)) یک تشکل قدیمی از تکواندو در بین مناطق مختلف بروی صحنه آمد ، بطوریکه اسناد تاریخی نشان می دهند ، مردم دوست داشتند در اسب سواری ، تیر اندازی و سیرون که نوعی کشتی بود رقابت کنند.
سلسله سیلا ((سلسه سوم پادشاهی کره)) در قرن هفتم بعد از میلاد تاثیر بسزایی در رشد هنر رزمی کره داشت . این سلسله در گوشه جنوب شرقی جدا شده از شبه جزیره قرار داشت ولی سیلا با پیروزی بر دو سلسله دیگر کره را متحد نمود . حامی قدرت ملی سیلا یگانه سیستم جنگیش یعنی هورانگدو بود . هورانگدو شامل جوانهایی از خانواده های اصیل بود که نسبت به تربیت جسم و فکر فداکاری میکردند بود . هورانگ قوانین سخت و جدی را در وفاداری به پادشاه تقوا و اطاعت نسبت به والدین ، شجاعت در جنگ و احترام به دوستان و دوراندیشی در زندگی را تعلیم میداد و هورانگ دو شکل ابتدایی تکواندو بود. طی قرنها بعد سیلا راه را برای سلسله جدید کوریو که بوسیله تانگون در سال 918 AD تاسیس شده بود ، هموار کرد . کوریو تلاش کرد سرزمینش را از طرف شمال گسترده کند و تا حدی نیز موفق شد و تجاوز دشمن به کره را تکواندو که سوباک دو نامیده میشد دفع کرد ، دیگر تکواندو برای کره ایها یک سلاح محسوب میشد.
یک جنگ تاریخی نشان میدهد که در تجاوز ژاپن به کره حدود 700 سرباز داوطلب از منطقه کوم سان با مشتهای خالی بوسیله تکواندو با مهاجمان جنگیدند . تکواندو در معنی لغوی به معنی هنر استفاده از دست و پا می باشد . و علیرغم اینکه در عوام به عنوان هنر رزمی استفاده از پا شهرت یافته است ، اما یک سیستم کامل و بدون نقص رزمی می باشد . و تکواندو فراز و نشیب های زیادی را در قرن گذشته طی نموده ، در آوریل 1955 نام تکواندو در جلسه ای در کره بر روی هنر رزمی کره ایها تثبیت شد و از طرف مقامات به رسمیت شناخته شد ، در شناساندن و ارائه تکواندو نوین از زحمات و تاثیرات بسزاء ژنرال چوی هونگ هی نمی توان بسادگی گذشت و این حقیقتی غیر قابل انکار است . در سال 1965 انجمن تکواندو کره و در سال 1966 فدراسیون بین المللی تکواندو و (I.T.F) در کره تاسیس شد. در سال 1973 فدراسیون جهانی تکواندو W.T.F با حمایت رجال سیاسی کره جنوبی تاسیس شد . این دو سازمان همواره در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر بودند و سعی داشتند شناخت و حمایت بین المللی را هرچه بیشتر جذب کنند. (I.T.F) با حمایت از اعضاء خود و (W.T.F) با حمایت رهبران سیاسی و شناخت جهانی و رسمیت در سطح جهان . هر دو ارگان بر فلسفه و اصول و فرمها اهمیت می دهند . (W.T.F) اهمیت زیادی برای مبارزه و مسابقات قائل است و(I.T.F) تکیه بر جنبه ها و مسائل اخلاقی و فلسفی این ورزش را دارد.
در سال 1980 کمیته بین الملی المپیک طی جلسه ای در مسکو (W.T.F) را به رسمیت شناخت و تکواندو پومسه در 1988 و 1992 به صورت تشریفاتی و در سال 1994 به عنوان یک ورزش کامل المپیکی اعلان و در سال 2000 رسما وارد المپیک شد .
تاریخچه تکواندو در ایران و جهان
هدف این تحقیق بررسی تاریخچه تکواندو در ایران و جهان بود. برای این منظور با استفاده از منابع دست اول و منابع دست دوم ، اطلاعات مورد نظر درباره پیشینه این ورزش در جهان و ایران و نیز نحوه ورود این ورزش به کشور مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود نشان داد ریشه های این ورزش به قرن هشتم و نهم پس از میلاد مسیح برمی گردد ، اما تکواندو به صورت مستقل و به شکل امروزی آن از سال 1948 در جمهوری کره توسعه پیدا کرد و در سال 1961 انجمن تکواندو کره شروع به کار کرده است. طی مراوده های نظامی دو کشور ایران و کره ، در سال 1967 یکی از واحدهای نظامی ارتش به نام نیروی مخصوص ( کلاه سبزها) برای اولین بار با ورزش تکواندو آشنا شدند و در سال 1971 اولین کلاس آموزشی تکواندو با شرکت افسران نیروی زمینی تشکیل شد. به دنبال تشکیل فدراسیون ورزشهای رزمی در دی ماه 1356 ، اولین فدراسیون تکواندو ایران در سال 1363 شروع به کار نمود و طی 22 سال ، این ورزش در کشور به میزان بسیار چشمگیری توسعه یافته است به طوری که هم اکنون در 30 استان کشور ، 30 هیات استانی فعال وجود دارند و این رشته جزو پرمدال ترین و پرافتخارترین رشته های ورزشی کشور به شمار می آید.
زمینه تاریخی ورزش تکواندو را می توان در مقاطع تاریخی مختلف مورد مطالعه قرار داد.
تکواندو در عهد باستان :
در دوران باستان سه پادشاهی سیلا (در قسمت جنوب شرقی شبه جزیره کره) ، بائل جه ( در سمت چپ امپراطوری سیلا ) و کوگوریو ( در شمال آن ) وجود داشتند که بین آنها جنگ و ستیز برقرار بود. این وضعیت امپراطوری سیلا را بر آن داشت که خود را به تجهیزات جنگی و هنرهای رزمی مجهز نماید. یکی از مسابقاتی که جوانان حکومت سیلا به آن علاقه مند بودند ، هوارانگ دو بود . هوارانگ ها با فراگیری هنر رزمی سوباک ( که بسیار شبیه تکواندو بود) در این مسابقات شرکت می کردند. هوارانگ ها تمریناتی مانند شمشیر بازی ، سوارکاری و کشتی را انجام می دادند (4و5 ). از نقاشی های موجود در آرامگاههای سلسله کوگوریو نیز نوعی ورزش رزمی دیده می شود . همچنین در معبد سوکورام در شهر کیونگ جو تندیس دو راهب بودایی در حال اجرای تکنیک " کوم گانگ ماکی " دیده می شود که سند محکمی بر وجود هنرهای رزمی در آن زمان است (5 ).
تکواندو در قرون وسطی :
سلسله کوریو از سال 918 تا 1392 بعد از میلاد ،هنر رزمی تکیون را توسعه داد ، به طوری که این ورزش جزو مواد امتحانی برای ورود دانشجویان به دانشکده افسری محسوب می شد (این ورزش احتمالاً از ریشه های رشته تکواندو می باشد). این نظامیان از فنون سوباک هیو نیز آگاهی داشتند. اساتید بزرگ تکیون ، آقایان"سونگ توک کی" و" سین مان سونگ " معتقدند که بین تکیون و تکواندو تفاوتهای زیادی وجود دارد. در این ورزش از دستها و پاهای برهنه استفاده می شد و پشت پا زدن ، سرنگون کردن حریف ، هل دادن و ضربه با دست ، و کشیدن حریف به منظور برهم زدن تعادل حریف ، از جمله حرکات آن به شمار می رفت. مسابقه در زمینی به مساحت 70 متر انجام می گرفت و زمانی که یکی از گروهها ، 12 نفر از افراد مقابل را پشت سر هم بر زمین می انداخت ، برنده محسوب می شد. این ورزش در میان مردم از اعتبار خاصی برخوردار بود و مسابقات آن با حضور پادشاه انجام می گرفت.
تکواندو در عصر جدید :
سرزمین کره تحت فرمانروایی چوسان از سال 1392 تا 1910 همزمان با سلطه امپراطوری ژاپن و قوانین استعماری آن دچار چالشهای زیادی بوده است ، اما علی رغم ممانعت دولت ژاپن از برگزاری بازیهای سنتی" کره" و بازداری مردم از فرهنگ اصیل خود ، فنون رزمی تکیون توسط اساتید کره ای به صورت مخفیانه تعلیم داده می شد (2).
تکواندو مدرن : با استقلال جمهوری کره در سال 1948 ، تکواندو به عنوان یک ورزش مدرن و مستقل توسعه پیدا کرد. در 19 سپتامبر 1961 انجمن تکواندو کره شروع به کار نمود و در اکتبر 1962 برای اولین بار به عنوان یک ورزش رسمی در بازیهای ملی (کره) اجازه فعالیت یافت. در سال 1971 بیش از 200 استاد به کشورهای مختلف جهان اعزام شدند و به معرفی رشته تکواندو به عنوان یک هنر رزمی پرداختند.
سازمان و تشکیلات جهانی تکواندو :
بعد ازجنگ داخلی کره ، انجمن تکواندو نیروهای مسلح کره جنوبی با برگزاری سمینارهای مختلف و دوره های مربیگری و داوری در داخل و خارج کشور ، به ویژه با اعزام اساتید این ورزش رزمی به ارتشهای مختلف جهان ، گامی مهم در معرفی و ترویج تکواندو برداشت. فعالیتهای این انجمن ضمن آموزش به واحدهای نظامی کم کم به باشگاههای آزاد راه یافت و یکی از عوامل مهم در توسعه تکواندو و تشکیل سازمانها و انجمن های مختلف در بیشتر کشورهای جهان شد. با استقبال زیادی که از این هنر رزمی به عمل آمد ، انجمن تکواندوی نیروهای مسلح دیگر توان جوابگویی به نیازهای روزافزون کشورهای مختلف را نداشت ، به همین دلیل در سال 1973 فدراسیون جهانی تاسیس شد. ریاست این فدراسیون را شخصی کارآمد به نام دکتر "اون یونگ کیم" عهده دار شد. اکنون فدراسیون جهانی تکواندو (WTF) دارای 179 عضو از 5 قاره جهان است.
فدراسیون جهانی تکواندو از همان ابتدا مسابقات گوناگونی مانند مسابقات جهانی و آسیایی ( هر دو سال یکبار) مسابقات سیزم ( ارتشهای جهان ) ، مسابقات جام جهانی ، مسابقات نوجوانان ، دانشجویان و مسابقات و تورنمنت های مختلف قاره ای و بین المللی را به اجرا درآورد. همزمان با تاسیس فدراسیون جهانی تکواندو ، ساختمان مرکزی و اداری آن به نام "کوکی وان" در سال 1972 افتتاح گردید و بیشتر مسابقات و سمینارها در آنجا برگزار شد.
ورزش تکواندو با تلاش دست اندرکاران فدراسیون جهانی و همکاری فدراسیونهای منطقه ای در سایر کشورها و با انظباط ویژه ای که خاص این هنر رزمی است ، توانست به بازیهای المپیک راه یابد. در سه المپیک گذشته تیمهای برتر جهان از جمله قهرمانان کشورمان اولین مدالهای با ارزش المپیک را به دست آوردند.