مقدمه
مطالعه محیطهایی که سنگها در آن شکل می گیرند ، راهی با خلاقیت بیشتربرای آموزش سنگها را به راحتی شرح دهیم . دانش آموزان باید قادر باشند که میطهای مختلف شکل گیری سنگها را تصور کنند برای مثال اگر دانش آموزی یک گرانیت برداشت ، باید فکر کند که این سنگ به آرامی درون پوسته زمین سرد شده بود .
تصاویر زیر می تواند به نشان دادن محیطهای مختلف کمک کند . آذرین مذاب و داغ است ، رسوبی سرد و مرطوب است و دگرگونی پر فشار و دما است .
(تصاویر در فایل اصلی موجود است)
خصوصیات مجزایی که سنگهای آذرین ، دگرگونی و رسوبی را از هم جدا می کند به راحتی قابل مشاهده نیست . هدف این تمرین کمک به تشخیص خصوصیات حتی عمومی سنگهای متعلق به یک گروه توسط دانش آموزان است . برخی خصوصیاتی که دانش آموزان شما ممکن است مشاهده کنند شامل موارد زیر است :
1_ سنگ های آذرین غالبا متشکل از کانی هایی هستند که قابل مشاهده اند ، بخصوص سنگهایی که به آرامی سرد شده اند .
2 _ سنگهای دگرگونی بسیار چگال و گاهی اوقات در خشان به نظر می رسد .
3_ سنگهای رسوبی معمولا از قطعات سنگی به هم سیمان شده که منجر به بافت دانه ای می شود ، تشکیل شده اند .
روش
1 - سه راه تشکیل سنگ ها را توضیح دهید
2 - سه نوع محیط تشکیل سنگ را روی مقوا نقاشی کنید . هر نمودار را با نام مناسب بر چسب گذاری کنید ( آذرین ، دگرگونی یا رسوبی )
3- به دانش آموزان تعلیم دهید که از میکروسکوپ یا عدسی های دستی برای نگاه کردن به جزئیات انواع مختلف سنگ ها استفاده کنند . موارد زیر پاسخهای پیشنهاد شده هستند ، اما به خاطر داشته باشید که دانش آموزان می توانند در توصیف خود خلاق تر باشند .
سنگهای آذرین ( ابسیدین ، گرانیت ، اسکوری ، بازالت ) تمام نمونه ها به نظر سخت و غیر قابل شکستن به نظر می رسند .
گرانیت : سنگ آذرینی که بسیار آرام سرد شده است . ما این مطلب را از کانی های گرانیت که بسیار بزرگ هستند می فهمیم . زمان زیادی طول می کشد ( صدها هزار سال ) تا سنگها در حد رسیدن به اندازه قابل دیدن رشد کنند .
گرانیت
بازالت : بازالت بسیار سریعتر از گرانیت سرد می شود . زمین شناسان این مطلب را از کانی هایی که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود ، اما با میکروسکوپ ویژه دیده می شوند ، می فهمند . هرچه یک سنگ آذرین سریعتر سرد شود ، بلورهای کوچکتری خواهد داشت .
بازالت
ابسیدین : ابسیدین یا شیشه آتشفشانی ، بسیار سریع سرد شده و هیچ زمانی برای تشکیل کانی ندارد . ابسیدین سریعتر از گرانیت و بازالت سرد می شود . ترکیب شیمیایی ابسیدین اکسید سیلیکات ( مانند کوارتز و شیشه ) است .
اسکوریا : اسکوریا بصورت بخشی از سنگی که قبلا وجو داشته و گدازه تازه در حال سرد شدن تشکیل شده است . این سنگ معمولا قرمز و قهوه ای و همراه با بسته های گازی فراوان در سنگ است . اسکوریا چگالتر از پومیس است اما همچنان به نسبت سبک وزن است .
سنگهای رسوبی ( شیل ، ماسه سنگ ، کنگلومرا ، دیاتو میت ) . این نمونه ها نرم وقابل شکست تر از سنگهای آذرین و دگرگونی هستند . دانش آموزان این سنگها را به عنوان« خرده سنگها » یا « سنگها » تشخیص خواهند داد . ترکیب شیمیایی این ذرات بین نمونه های مختلف بسیار متفاوت است .
سنگ های رسوبی
ماسه سنگ : لمس زیر سطح ماسه سنگ نشان می دهد که این سنگ زمانی ماسه بوده که به یکدیگر سیمانی شده است . بسته به نمونه ، دانه های ماسه مجزا ممکن است قابل مشاهده باشد . ماسه سنگ ها دارای ترکیبات کاملا متفاوتی هستند . برخی کاملا از کوارتز و سایر سنگها ترکیبی از سنگها ، بلورها و فسیل ها ساخته شده اند . تقریبا هر ترکیبی امکان پذیر است . از اینرو ماسه سنگ دارای تنوع رنگی بالایی هستند .
ماسه سنگ
شیل : شیل از ذرات بسیار ریز گل به هم فشرده و سیمانی شده اند تشکیل شده است . دانه های گلی مجزا بسیار کوچک هستند و به ندرت قابل مشاهده اند . شیل ها دارای تنوع رنگی بالایی هستند .
دیاتو میت ها : دانه های دیاتومیت بسیار ریز و کوچکتر از ماسه است . در مورد شیل دیاتومی ، تعداد زیادی از دانه ها اسکلت های نوعی گیاه به نام دیاتوم ، و ما بقی دانه های رس است . ذرات آنقدر کوچک است که به راحتی ساییده می شوند . دیاتومیت می تواند که به عنوان گچ برای نوشتن روی تخته استفاده شود .
شیل دیاتومی ( گاهی اوقات دیاتومیت نامیده می شود ) به خاطر اینکه دارای ماهیت بسیار دانه ریزی است برای بسیاری اهداف به کار گرفته می شود . آنها در صافی ها ، تصفیه کننده ها و بسیاری از اقلام تولیدی – صنعتی به کار گرفته می شود .
سنگهای دگرگونی : ( مرمر ، شیست ، شیل ، گینس ) این نمونه ها چگال هستند ، اما تمامی دارای خصوصیات متفاوتی هستند .
سنگ های دگرگونی
شیست : شیست حاوی کانیهای قابل مشاهده و اغلب میکاها هستند . شیست ها در شریط فشار نسبتا بالا تشکیل می شوند . این امر باعث جهت یافتگی طبیعی بلورهای صفحه ای میکا شده و به حالت صفحه های به سنگ می دهد . این امر مثال خوبی برای نشان دادن خصوصیت ظاهر خمیری مانند سنگهای دگرگونی به دانش آموزان است . این امر بافت جهت یافته نامیده می شود که واژه ای تازه برای اغلب دانش آموزان است . بنابراین این امر مهم است که وقتی درباره شیست توضیح می دهید ، نمونه ای از آنرا داشته باشید .
مرمر : مرمر از بلورهای عموما بسیار قابل مشاهده و درشت کلسیت ساخته شده است . نوارهای خاکستری – سفید در برخی نمونه ها به علت نا خالصی های درون کلسیت است
مرمر در حقیقت دارای تنوع رنگی ، شامل سیاه خاکستری ، سفید و صورتی است مرمر مانند تمام سنگهایی که دارای کلسیت هستند ، وقتی با اسید ضعیف تماس پیدا کند ( معمولا محلول 10% هیدرو کریک ) ، می جوشد . مرمر هنگامی که سنگ کلسیت را درون آن ( مانند سنگ آهک ) تحت شرایط دما و فشار بالا قرار گیرد ، تشکیل می شود .
گینس : گینس از کانی های قابل مشاهده ای که ظاهر لا یه ای دارند تشکیل شده است . این کانیها معمولا تحت فشارهای بالا شکل گرفته اند . کانیها بصورت لا یه های مختلف تفکیک می شوند .
اسلیت : اسلیت قبل از اینکه تحت فشار و دمای زیاد قرار گیرد ، شیل یا گلسنگ بوده است ، اسلیت چگال تر گلسنگ یا شیل است و خاصیت داشتن صدای زیر ( تینگ ...) در هنگام برخورد با سطح سخت است . گلسنگ و شیل صدای بمی دارد ( تانگ ...) . این امر نشان می دهد که زمین شناسان چگونه از حس های خود برای تشخیص سنگ ها استفاده می کنند .