این حساب یکی از حسابهای مستقل وجوه دولتی می باشد .
برای نگهداری حساب منابع مالی خاصی که برای تامین هزینه های مشخصی استفاده می شود در اغلب موارد مشابه حساب مستقل وجوه اعتبارات جاری ( اعتبارات هزینه ای ) است .
در این فصل :
موارد تشابه
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای و وجوه اختصاصی بحث و
موارد افتراق بررسی قرار می گیرد
ماموریت حساب مستقل وجوه اختصاصی :
این حساب برای اجرای برنامه ها و فعالیتهای دولتی ، مسئولیت نگهداری حسابهای منابع مالی را به عهده دارد .
و برای تامین هزینه های خاص برنامه ها و فعالیتهای دستگاههای اجرایی مورد استفاده قرار می گیرد .
پس ماموریت این حساب مستقل به عنوان یک مرکز هزینه و در آمد مشخص در دستگاه
نگهداری حساب
اجرایی ارایه گزارشهای مالی جداگانه برای تحصیل و مصرف در آمدهای خاصی است
که برای اجرای فعالیتها و برنامه های مخصی تخصیص می یابد .
منابع مالی و ویژگی های حساب مستقل وجوه در آمد اختصاصی :
پس منابع مالی حساب مستقل وجوه اختصاصی دستگاههای اجرایی را در امدهای اختصاصی تشکیل می دهد .
در آمدهای اختصاصی به در آمدهایی اطلاق می شود که :
اجازه قانون تحصیل
و در بودجه سالانه کل کشور تحت
عنوان در آمد اختصاصی پیش بینی می شود .
که برای تامین هزینه های خاصی که برای اجرای فعالیتها و برنامه های دستگاههای اجرایی ضروری است مصرف می شود
شرایط ایجاد حساب مستقل وجوه در آمد اختصاصی در دستگاه های دولتی
تحصیل در آمد اختصاصی توسط وزارتخانه و موسسات دولتی مستلزم مجوز قانونی است که از طریق تصویب قانون توسط قوه مفننه تحقق می یابد .
نوع و میزان در آمدها و همچنین نوع و میزان هزینه ها تخت عنوان " در آمد اختصاصی " و " اعتبارات اختصاصی " باید در بودجه سالانه کشور پیش بینی شود
در آمدهای اختصاصی باید منحصراً به مصرف هزینه های خاص و معین برسد . پس تحقق 3 شرط فوق مجوزی برای افتتاح این حساب می باشد .
اگر مجوز جهت تحصیل در آمد نداشته باشیم ، ایجاد حسان مستقل منطقی است
در بعضی مواقع ما به رغم وجود مجوز جهت تحصیل در آمد ، آنها در بودجه سالانه پیش بینی نشده اند در اینصورت نگهداری حساب و ارایه گزارشهای مالی آن از طریق حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای صورت می پذیرد . مثال مثل سازمان سنجش که طبق تبصره 49 قانون بودجه سال 64 به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری اجازه داده می شود که هزینه برگزاری امتحانات ورودی واریز نماید . و خزانه دارای معادل همین وجه جهت مصارف این سازمان در اختیار سازمان قرار می دهد تا به مصرف هزینه های برگزاری آزمون برسد .
در صورتیکه مواد مصرف در امد اختصاصی در قوانین و مقررات تعیین نشود ، خاص بودن مصرف در آمد نیز تحقق نمی یابد .
اولاً در آمد اختصاصی با در آمد عمومی از این نظر تفاوت دارد که در نوع مصرف آن محدودیت وجود دارد .
ثانیاً اگر در آمد اختصاصی محدود به تامین هزینه های خاصی نباشد ویژگی اختصاصی بودن خود را از دست می دهد .
مقررات حاکم بر مصرف در آمد اختصاصی :
در اغلب کشورها مصرفف در آمد اختصاصی تابع قوانین و مقررات خاص خود می باشد .
در صورتیکه قوانین و مقررات خاصی برای مصرف در آمدهای اختصاصی پیش بینی نشده است مصرف این قبیل در آمدها تابع قوانین و مقررات عمومی خواهد بود .
در ایران مصرف در آمد هم تابع قوانین خاص و هم ممکن است تابع قوانین و مقررات عمومی باشد .
بر همین اساس مفاد اصل 53 قانون اساسی چار چوی کلی و محدودیتهای حساب مستقل وجوه در آمدهای اختصاصی دستگاههای اجرایی کشور را به شرح زیر مشخص می کند .
پس از وصول در آمدهای اختصاصی ، این در آمد به حسابهای خزانه داری کل انتقال می یابد
و پرداختهای از محل در آمدهای اختصاصی وصولی فقط تا سقف اعتبارات اختصاصی پیش بینی شده در قانون بودجه سالانه کل کشور مجاز می باشد .
طبق اصل 53 تدوین ضوابط و مقررات مربوط به پرداختهای اختصاصی در قالب قوانین و مقررات خاص و یا قوانین عمومی ، ضروری است .
و در چار چوب اصل 53 توجه به نکات زیر ضروری است.
وجوه دریافتی بایت در آمدهای اختصاصی که به حسابهای خزانه منتقل شده است بایستی مجدداً در اختیار دستگاههای دولتی وصول کننده در آمد قرار بگیرد تا به مصرف هزینه های اختصاصی برسد .
که این منابع از طریق خزانه به حسابهای بانکی دستگاههای دولتی واریز می شود تا از طریق ذی حسابهای سازمانهای مذکور به مصرف برسد .
- ماده 64 قانون محاسبات عمومی کشور : " در مورد مصرف در آمد اختصاصی "
- در امدهای اختصاصی در صورت وصول به میزانی که در بودجه مصو ب سالانه پیش بینی شده قابل مصرف است .
یعنی : اگر در آمدهای وصولی کمتر از پیش بینی باشد فقط تا میزان وصولی قابل مصرف است .
اگر در آمدهای وصولی بیش از پیش بینی باشد فقط تا سقف پیش بینی شده مصرف می شود .
مبنای حسابداری :
در حسابداری در آمد و هزینه حساب مستقل وجوه اختصاصی می توان از مبنای تعهدی تعدیل شده استفاده نمود .
یعنی در آمدهایی که قابل اندازگیری هستند و در طول دوره مالی یا مدت کوتاهی پس از آن قابل وصول هستند بر مبنای تعهدی شناسایی و ثبت کنیم و در آمدهایی که فاقد ویژگی های فوق هستند بر مبنای تقدی شناسایی و ثبت کنیم
در ایران حساب در آمدهای اختصاصی دستگاههی اجرایی بر مبنای نقدی و حساب هزینه بر مبنای نقدی تعدیل شده ( تحویل کالا و یا انجام خدمت و پرداخت وجه آن نگهداری می شود )
و استثنائی که وجود دارد دانشگاه و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی به پیروی از آیین نامه مالی و معاملاتی خاص ، از مبنای نیمه تعهدی استفاده شده است .
تنظیم بودجه متغیر:
همانطور که قبلا گفته شد طبق ماده 53 قانون اساسی سازمانهای دولتی باید به میزان اعتبارات مصوب و محدود به میزان اعتبار پیش بینی شده در بودجه سال کل کشور می توانند در آمدهای اختصاصی را هزینه کنند .
و این محدودیت ، که باید در آمدهای اختصاصی تا سقف بودجه مصوب در بودجه سالانه کل کشور مصرف بشود ، موجب انتقال در آمدهای اختصاصی وصولی مازاد بر در آمد پیش بینی شده به حساب در آمد عمومی می شود .
جهت جلوگیری از انتقال در آمدهای اختصاصی وصولی مازاد به حساب در آمدهای عمومی و استفاده هر چه بهتر از در آمدهای اختصاصی تحصیل شده می آییم و از سیستم بودجه بندی متغییر استفاده می کنیم .