گوش
گوش به‌طور متناسب به سه قسمت تقسیم شده است
۱. گوش خارجى قسمتى است که قابل رؤیت است و شامل مجراى گوش است که به پرده صماخ ختم مى‌شود.
۲. گوش میانى شامل پردهٔ صماخ، سه ستخوان کوچک گوش و حفره‌هاى هوائى اطراف است حفره‌هاى زایده پستانى استخوان گیجگاهى.
۳. گوش داخلى شامل عضو شنوائى است که حلزون خوانده مى‌شود زیرا تا حدودى شبیه پوستهٔ خارجى حلزون است. عصب شنوائى نیز در این قسمت قرار دارد.
صدا را مى‌توان هواى در حال ارتعاش در نظر گرفت که دو خاصیت اصلى آن شدت و بسامد فرکانس است. این دو مفهوم به‌ترتیب به‌شکل بلندى و زیر و بمى صدا توسط ما درک مى‌شود. امواج صوتى از مجراى گوش مى‌گذرد و به پرده صماخ برخورد و آن را مرتعش مى‌کند. ارتعاشات توسط استخوانچه‌هاى گوش به بخش حلزونى منتقل مى‌شود. در بخش حلزونى ارتعاشات به محرک‌هاى عصبى تبدیل مى‌شود و به‌وسیلهٔ عصب شنوائى به مغز هدایت مى‌گردد.
گوش نوجوانان مى‌تواند بسامدهاى صوتى را از حدود ۲۰ سیکل در ثانیه هرتز صوتى که توسط بزرگ‌ترین و بم‌ترین لولهٔ ارگ ایجاد مى‌شود تا حدود ۲۰ هزار سیکل در ثانیه صوتى که بسامد آن نزدیک بسامد صداى زیرِ سوت مخصوص سگ‌ها است بشنود. هیچ‌کدام از این دو حد توسط اکثر بالغان شنیده نمى‌شود.
گوش بیرونى
لاله‌گوش
در اغلب حیوانات متحرک است و به طرف منبع صوتى متمایل مى‌شود ولى در انسان ثابت است و با حرکت سر به طرف منبع صوتى متوجه مى‌گردد. لاله گوش انسان در حقیقت سه نقش عمده بر عهده دارد که عبارتند از: جمع‌آورى امواج صوتی، هدایت آنها به مجراى شنوایی، تشخیص جهت آنها، به‌گونه‌اى که اگر چین‌خوردگى‌هاى لاله گوش را از موم پر کنند میزان شنوایى و همچنین قدرت تشخیص جهت صوت در انسان کاهش مى‌یابد. دو لاله گوش در انسان طورى قرار گرفته‌اند که از برگشت صداى خود انسان جلوگیرى مى‌کنند. ضمناً چون گوش‌ها در دو طرف سر واقع شده‌اند، اختلاف زمانى که در درک صدا به‌وسیله دو گوش به‌وجود مى‌آید منجر به تشخیص جهت آن مى‌گردد. بنابر این امواج صوتى به‌وسیلهٔ لاله گوش و چین‌خوردگى‌هاى آن جمع‌آورى مى‌شوند و از طریق مجراى شنوایى پردهٔ صماخ را متأثر مى‌سازند.
مجراى شنوایى
این مجرا لوله‌اى شکل و به‌طول ۲ تا ۳ سانتى‌متر است و ارتعاشات صوتى از طریق آن به پردهٔ صماخ، که در انتهاى آن قرار دارد مى‌رسند.
پردهٔ صماخ
طبل گوش یا پردهٔ صماخ غشایى است که به‌وسیله اصوات با فرکانس‌هاى متفاوت صداهاى قابل شنیدن مرتعش مى‌شود و چون میزان کشش آن در مرکز و کناره‌هاى آن فرق مى‌کند، قسمت‌هاى مختلف آن به‌وسیله فرکانس‌هاى معین ولى متفاوت مرتعش مى‌گردند. اصوات زیر قسمت‌هاى مرکزى و اصوات بم کناره‌هاى پردهٔ صماخ را به ارتعاش در مى‌آورند.
گوش میانى
این قسمت از گوش، محفظه‌اى استخوانى است که به‌وسیلهٔ دو دریچهٔ بیضى و گرد از گوش داخلی، و به‌وسیلهٔ پردهٔ صماخ از گوش خارجى جدا مى‌شود و نیز از طریق مجرایى به نام شیپور اوستاش این است که فشار دو طرف پرده صماخ را متعادل مى‌سازد. ارتعاشات صوتى از طریق گوش خارجى به گوش میانى مى‌رسد و از آنجا به گوش داخلى منتقل مى‌شود. گوش میانى ضمن عمل انتقال صوت، عمل تخفیف‌کنندهٔ ارتعاشات شدید صوتى را نیز انجام مى‌دهد ولى هرگاه شدت صوت از حد معینى تجاوز کند گوش داخلى صدمه خواهد دید.
گوش داخلى
گوش داخلى به علت داشتن پیچ و خم‌هاى آن به لابیرنت موسوم شده است و عمل آن از نظر شنوایى این است که ارتعاشات صوتى را به یاخته‌هاى شنوایى برساند و آنها را به تکانه‌هاى عصبى تبدیل کند. گوش داخلى شامل سه بخش دهلیز، مجارى نیم‌دایره، حلزون مى‌باشد. دهلیز و مجارى نیم‌دایره مخصوص عمل تعادل و حلزون ویژه عمل شنوایى است.
مراقبت‌هاى بهداشتى از گوش
با شناخت مختصر از ساختمان گوش و مکانیزم شنوایى و با توجه به این امر که گوش انسان به‌طور طبیعى قادر است اصواتى با شدت معین را درک کند معلوم مى‌گردد که قرار گرفته در معرض سر و صداى زیاد باعث کم شدن قدرت شنوایى و بروز اختلالاتى در اعضاى مختلف بدن مى‌گردد.
بر اساس مطالعات انجام شده دربارهٔ اثر سر و صدا روى بدن انسان، ناراحتى و عوارض متعدد در افراد مورد مطالعه گزارش شده است که لاغرى تدریجی، کم‌خونی، احساس خستگی، تند شدن تنفس و ضربان قلب، ضعف جنسی، افزایش فشار خون، اختلال در خواب، کند شدن کار دستگاه گوارش، تحریک‌پذیرى و عصبانیت، سردرد، کاهش دقت، ضعف عمومی، سرگیجه، درد معده، اختلالات حافظه، کاهش قدرت شنوایی، تهوع، استفراغ، اختلالات کبدی، تزلزل در راه رفتن و حرکت غیرعادى آرواره‌ها از آن جمله هستند.
قرار گرفتن در معرض سر و صداى شدید در مدت طولانى به‌تدریج قدرت شنوایى را از بین برده و کرى دائم ایجاد مى‌کند. در میان تمام عوامل معلولیت که باعث از کار افتادن انسان مى‌شود کرى از بزرگ‌ترین علت‌ها شناخته شده است. امروزه مسؤولین تعلیم و تربیت کودکان کر، تلاش مى‌کنند تا طرز ارتباط مبتلایان کرى را با محیط آنان بهبودى بخشند نا طفل مجبور نباشد در یک دنیاى منفرد غیربهداشتى زندگى کند.
نقص کرى کودک بایستى هر چه زودتر تشخیص داده شود، نوزادان سالم در چند ماه اول زندگى به‌وسیله خوددارى از حرکت و آرام ماندن در برابر صدا عکس‌العمل نشان مى‌دهند و یا سر خود را به‌طرفى که صدا از آن طرف شنیده مى‌شود بر مى‌گردانند. در صورتى که نوزاد تا سن هشت‌ماهگى در برابر صدا هیچ‌گونه عکس‌العملى نشان ندهد والدین او مى‌بایستى نسبت به قوهٔ شنوایى وى مشکوک شوند. اگر طفل تا سن دو سالگى حرف زدن را شروع نکند ممکن است علت آن را در ضعف قوهٔ شنوایى وى جستجو نمود. بسیارى از کرها اگر زود تشخیص داده شوند و تحت درمان قرار گیرند معالجه خواهند شد.
عدم تشخیص نقایص شنوایى ممکن است باعث ناراحتى‌هاى عصبی، نقص شخصیت، عدم پیشرفت در تحصیل و یا ناهنجارى‌هاى رفتار کودکان بشوند. ناراحتى‌هاى گوش ممکن است مادرزادى یا در اثر بیمارى‌هاى عفونى و یا انتقال عفونت به‌وسیله لوله استاش از دهان و حلق و بینى باشد. اگر در بینى و گلو عفونتى وجود داشته باشد، باید آنها را زود برطرف ساخت. مادران باید در دوران باردارى احتیاطات لازم را بنمایند تا به بیمارى‌هاى عفونتى مبتلا نشوند. کودکان خود را به‌موقع بر علیه بیمارى‌ها واکسینه کنند، هنگام ابتلاء به بیمارى‌هاى عفونى از گوش‌هاى آنها مراقبت نمایند. مراقب بینى و حلق کودکان خود باشند و به‌مجرد احساس ناراحتى گوش، آنان را به پزشک برسانند.
نوزادان در موقع گوش درد یا گردانیدن غیرعادى سر خود، کوشش به خاراندن گوشى که او را آزار مى‌دهد، تب شدید، گریه کردن و یا ناشکیبائى نمودن، ناراحتى خود را نشان مى‌دهند و در صورت بروز این عوارض بایستى به گوش درد نوزاد مشکوک بوده و براى معالجه به پزشک کودکان مراجعه نمود.
شخصى که به سرماخوردگى مبتلا شده است بایستى احتیاط‌هاى مخصوصى را رعایت نماید. هنگام خالى کردن بینى بایستى هر دو سوراخ بینى را باز نگه‌دارد و به آرامى بینى را تخلیه کند. دمیدن شدید ممکن است عفونت بینى را از طریق شیپوراستاش به گوش میانى براند. تراکم چرک گوش در گوش خارجى مى‌تواند باعث محدودیت شنوایى شود این ترشحات اضافى بایستى به‌وسیلهٔ پزشک به آرامى از گوش خارج شود. بیرون آوردن ناشیانه چرک گوش ممکن است باعث ایجاد جوش و کورک در مجراى گوش خارجى و حتى باعث سوراخ شدن پرده ظریف گوش بشود. مى‌توان گوشه حوله یا لیف را لوله نمود و به‌وسیلهٔ آن چرک‌هاى اضافى را بدون آنکه به پرده گوش آسیبى وارد آید بیرون آورد. هیچ‌گاه گوش را با چوب کبریت، خلال دندان، سنجاق سر و یا اشیایى شبیه آنها نباید پاک نمود. همچنین از وارد نمودن صابون زیاد در مجراى گوش نیز بایستى خوددارى شود. زیرا صابون، چرک گوش را سخت نموده بیرون آوردن آن را مشکل مى‌سازد. گوش خارجى بایستى در برابر تغییرات جوى محافظت شود زیرا ممکن است گوش دچار سوختگى آفتاب و یا سرمازدگى بشود. در صورتى‌که گوش براى مدت طولانى در معرض صداهاى شدید و مداوم قرار گیرد ممکن است باعث بروز نقص شنوایى بشود.
در میان کسانى که در صنایع یا مشاغلى که همراه با صداى زیاد است کار مى‌کنند اتفاق کر شدن بسیار زیادتر است. براى مثال کارگرانى که با ماشین‌هاى پر سر و صدا کار مى‌کنند، مسگر‌ها، کسانى که دیگ بخار مى‌سازند و کسانى که با ارکسترهاى جاز و غیره کار مى‌کنند را مى‌توان نام برد. همچنین موتورهاى جت هواپیما در روى زمین صداى خیلى زیاد تولید مى‌کنند، که به‌کار بستن روش‌هاى کنترل و کاهش سر و صدا در این مورد الزامى است. لازم است در جریان اشتغال به کار معاینات دوره‌اى مرتب به‌منظور اطلاع از کیفیت تحمل گوش نسبت به سر و صدا به‌عمل آید، به‌ویژه اولین معاینه بعد از دو ماه اشتغال به کار ضرورى است و اگر در ظرف این مدت نقصان شنوایى در فرد دیده شود لازم است او را از کار در محیط پر سر و صدا منع کرد.