چکیده
زمینه و هدف: پژوهش¬های زیادی به بررسی ارتباط بین لکنت و عوامل زبان شناختی گوناگون پرداخته‌اند. نتایج به¬دست¬آمده می‌توانند جهت شناخت بیشتر ماهیت لکنت و نیز یافتن شیوه‌های مناسب‌تر برای درمان آن به¬کار روند. هدف از این پژوهش، تعیین و مقایسۀ تأثیر طول گفته بر میزان ناروانی گفتار در کودکان لکنتی و غیرلکنتی فارسی زبان است.
روش بررسی: در این مطالعۀ مقطعی دو گروه شامل ده کودک لکنتی و ده کودک غیرلکنتی تک¬زبانه و فارسی¬زبان 6-4 ساله مورد بررسی قرار گرفتند. افراد مورد مطالعه از لحاظ سن و جنس با یکدیگر مشابه بودند. برای بررسی ناروانی، ده دسته جمله در دو گروه ساده و پیچیده در نظر گرفته شد که به¬ترتیب بر طول جملات هر دسته، یک تکواژ افزوده می‌شد. تکلیف تقلید جملات در دو گروه انجام شد و نتایج با استفاده از نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته¬های حاصل از تحقیق حاکی از آن بود که بین ده دسته جمله، میزان ناروانی گفتار در کودکان لکنتی و غیرلکنتی با افزایش طول گفته افزایش معنی¬داری نشان می¬دهد(001/0=p). همچنین در هر یک از دو گروه جملات ساده و پیچیده برحسب طول، در میزان ناروانی گفتار در کودکان لکنتی و غیرلکنتی، افزایش معنی¬داری مشاهده شد(05/0>p). مقایسۀ کودکان لکنتی و غیرلکنتی نیز تفاوت معنی¬داری را بین این دو گروه نشان داد(001/0=p).
نتیجه¬گیری: نتایج این پژوهش نشان می¬دهد که افزایش طول گفته منجر به افزایش میزان ناروانی کودکان لکنتی و غیرلکنتی در هر یک از دو گروه جملات ساده و پیچیده می‌شود. کودکان لکنتی نیز با افزایش طول گفته، میزان ناروانی بیشتری نسبت به کودکان غیرلکنتی نشان می‌دهند.
واژگان کلیدی: لکنت، کودکان، طول گفته، پیچیدگی نحوی
(دریافت مقاله: 11/10/87، پذیرش: 29/5/88)
مقدمه
یکی از کارآمدترین و مؤثرترین ابزارها برای بیان افکار انسان، زبان است. زبان به¬عنوان یکی از عملکردهای عالی ذهن انسان، موضوع بسیاری از پژوهش‌های علمی بوده است.
رشد و تحول مهارت‌های زبانی، شامل دانش‌های واجی، واژگانی، نحوی، معنایی و کاربردی، برای دستیابی به گفتار روان لازم و ضروری است. گاهی توانایی‌های زبانی در انسان به¬علل شناخته یا ناشناخته دچار اختلال و آسیب می¬گردد. یکی از اختلالات مهم و شناخته¬شده در زمینۀ توانایی های زبانی و گفتاری، لکنت است(1). لکنت، پدیده‌ای است که در آن فرد گسیختگی یا گیر‌هایی را در جریان گفتار نشان می‌دهد که معمولاً به¬صورت تکرار قسمتی از کلمه یا کشیده¬گویی صدا است(2).
علم در بررسی هر موضوعی علاوه بر توصیف ویژگیهای آن، به¬علل ایجاد¬کنندۀ آن نیز می‌پردازد. در مورد لکنت نیز مطالعات گسترده‌ای توسط متخصصانی مانند آسیب¬شناس گفتار و زبان، زبان¬شناس، عصب¬شناس و روان¬شناس انجام شده است(3). معلوم شده است که نسبت بروز لکنت، 5 درصد و نسبت شیوع آن، حدود 1 درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهد(4). بنابراین، اگر‌چه لکنت پدیده¬ای نسبتاً نادر است، اما به¬دلیل اسرارآمیز بودن، توجه محققان را به خود جلب کرده است. علی¬رغم چندین دهه تحقیق روی این موضوع، هنوز علت آن معلوم نشده است و همچنین محققان، در مورد روش‌های درمانی مؤثر برای آن نیز به توافق نرسیده‌اند(5).
اخیراً، پژوهش‌های زیادی به بررسی ارتباط لکنت با ساختارهای زبانی پرداخته‌اند. نتایج به¬دست آمده از این پژوهش‌ها، نحوۀ ارتباط عوامل زبانی مانند ساخت نحوی، پیچیدگی‌های نحوی، موقعیت و نوع واژه‌ها و بار اطلاعاتی واژه‌ها را با وقوع لکنت نشان می¬دهند. در طی 30 سال گذشته، تحقیقات زیادی با هدف بررسی نقش ویژگیهای نحوی بر روانی گفتار افراد لکنتی صورت گرفته است. بیشتر این مطالعات روی کودکان انجام شده است و در آنها، درک بهتر ماهیت لکنت و شناخت عواملی بوده است که به بهبود علائم لکنت کمک می‌کنند(1و3).
Robb و همکاران (2009) طی پ‍‍ژوهشی به این نتیجه رسیدند که گفته‌های ناروان اغلب نسبت به گفته‌های روان طولانی‌تر هستند(6). همچنین Sawver و همکاران (2008) و Blomqren و Goberman (2008) به نتایجی مشابه با این پژوهش دست یافتند(7و8).
Zackheim و Conture (2003) نشان دادند که در گفته‌های بالاتر از میانگین طول گفته کودکان، ناروانی و لکنت بیشتر اتفاق می¬افتد و همچنین ناروانی‌های مشابه و غیرمشابه لکنت، بیشتر در گفته‌هایی رخ می¬دهد که پیچیده و طولانی هستند(9).
تنها مطالعۀ مرتبط با این موضوع را خانم مهرنوش کلاشی (1383) با عنوان «بررسی اثر افزایش پیچیدگی نحوی و طول گفته بر روانی گفتار کودکان لکنتی و طبیعی12-6 ساله شهر تهران» انجام داده است. بنابراین، پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع و ناکافی بودن پژوهش‌های انجام شده در این زمینه در زبان فارسی، از اولین پژوهش¬ها محسوب می¬شود. نتایج این پژوهش امکان مقایسۀ توانایی کودکان لکنتی با کودکان غیرلکنتی را در انجام تکالیف زبانی فراهم می¬سازد و همچنین می¬تواند در یافتن شیوه¬های مناسب¬تر برای درمان لکنت کاربرد داشته باشد و زمینه را برای انجام پژوهش¬های بعدی فراهم کند.