آئین نامه آموزشی دوره های
کاردانی ، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی پیوسته
مقدمه:
بیش از 6 سال از اجرای آئین نامه آموزشی دوره های کاردانی و کارشناسی مصوب اسفند ماه 1369 شورای عالی برنامه ریزی (نشریه 101) می گذرد و این مدت، فرصت کافی بود تا نقاط ضعف و قوت آن بررسی و مورد توجه قرار گیرد.
براین اساس کمیسیون تدوین آئین نامه ها مأموریت یافت، تا با استفاده از نظرات دانشگاهها و کارشناسان مسایل آموزشی خصوصاً معاونین آموزشی دانشگاهها، آئین نامه مزبور را بررسی نموده و برخی از موارد را اصلاح و تجدیدنظر و اشکالات آنرا برطرف نماید.
این کار صورت گرفت و آئین نامه جدید تدوین و جهت تصویب نهایی به شورای عالی برنامه ریزی پیشنهاد شد و شورای عالی برنامه ریزی نیز طی جلسات 316 الی 339 خود آنرا بررسی و اصلاح و سپس در جلسه 339 به تصویب نهایی رسانید که بصورت متن پیوست جهت اجرا ابلاغ می شود.
این آئین نامه ، مجموعه ضوابط و مقررات آموزشی مصوب حاکم بر آموزش عالی در مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی پیوسته است که با هدف ایجاد هماهنگی در فعالیت های آموزشی دانشگاهها و به منظور ارتقای کیفیت آموزشی تدوین یافته است.
لکن آنچه در نیل به این هدفها اهمیت بسیار دارد، نحوه اجرا و بکار بستن دقیق ضوابطی است که در آئین نامه پیش بینی شده است و این مقصود فقط با هماهنگی مسئولان اجرایی و دانشگاهها، و همکاری استادان و دانشجویان متعهد حاصل نخواهد شد.
با امید تحقق این همکاری و هماهنگی وتوجیه و تبیین این موضوع ، تذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد.
1- در این آئین نامه ، تنها به ذکر اصول اکتفا شده است. آنجا که ساکت است تصمیم گیری برعهده شورای آموزشی دانشگاه مربوط است لکن تغییر اصول و یا تفسیری مغایر با اصول آئین نامه ، مجاز نیست و اگر ابهامی در عبارات مشاهده شود و رفع آن برعهده کمیسیون تدوین آئین نامه های شورای عالی برنامه ریزی است.
2- مسئولیت اجرای این آئین نامه برعهده دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی اعم از دانشگاهها، مجتمع های دانشگاهی، مراکز آموزش عالی، دانشکده ها و دیگر انواع واحدهای آموزش عالی وابسته و تابعه وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
3- مسئولان اجرایی ، اساتید راهنما، مدرسان و دانشجویان، ملزم به رعایت و اجرای این آئین نامه هستند. هرعملی که خلاف این آئین نامه در جایی صورت گیرد از درجه اعتبار ساقط است و آن عمل به هیچ وجه در جای دیگر قابل استناد نخواهد بود.
4- لازم است دانشگاهها، دانشجویان را از آغاز تحصیل با مواد این آئین نامه آشنا سازند و به هنگام نام نویسی در نخستین نیمسال تحصیلی و ابتدای هر سال تحصیلی ، اهم مواد آن را در اختیار دانشجویان قرار دهند.
5- دانشگاهها موظفند با تعیین استاد راهنما، دانشجویان را در انتخاب واحدهای درسی و آشنایی کامل با اصول این آئین نامه یاری دهند. و ترتیبی برقرار سازند که انتخاب درس دانشجویان با مشورت و تائید استاد راهنما صورت گیرد. و استادان راهنما موظف باشند هر نکته ای را که در بهبود وضع تحصیلی و کشف ذوق علمی دانشجویان مؤثر است به آنان یادآوری نمایند.
6- استادان و دانشگاهها باید نهایت دقت و توجه را در تصحیح اوراق امتحانی دانشجویان مبذول دارند و در مهلت مقرر در آئین نامه ، نمرات نهایی امتحانات دانشجویان را به آموزش تحویل نمایند. چه بی توجهی به این مهم، بخش قابل توجهی از آئین نامه آموزشی را معطل گذاشته احتمالاً موجب تضییع حقوق دانشجویان خواهد شد.
7- چنانچه استادان محترم و مسئولان آموزشی آگاهند در برنامه های آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی ، ریز مواد و محتوای بسیاری از دروس پایه و بعضی از دروس اصلی برای چندین رشته یا گرایش تحصیلی هم خانواده از یک یا چند گروه آموزشی مشترک است. مثل محتوای ریاضی1 و2 که برای تمام رشته های فنی و مهندسی ، ریاضی، فیزیک، کامپیوتر و آمار یکسان است، لازم است مسئولان آموزشی دانشگاهها با مشورت بخش کامپیوتر به این دروس مشترک کد واحد اختصاص دهند و دانشجویان را به طور مساوی در کلاسها تقسیم نمایند تا از امکانات آموزشی به نحو بهتر ، بیشتر و به طور بهینه استفاده شود.
8- کلیه دانشگاهها ملزم به اجرای دقیق و کامل برنامه های آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی می باشند و هیچ تغییری در عنوانها، تعداد و محتوای دروس و تغییر رشته پیشنیاز مجاز نیست. چنانچه استادان و گروههای آموزشی در این گونه موارد نظری داشته باشند می توانند نظر خود را در این زمینه به شورای عالی برنامه ریزی پیشنهاد دهند.
9- در حالیکه نیاز کشور به نیروی انسانی متخصص و آزموده بسیار زیاد ولی امکانات آموزش عالی در کشور محدود است، برعهده دانشگاهها است که از امکانات آموزشی حداکثر استفاده را به عمل آورند تا بیاری خداوند متعال در آینده شاهد شکوفایی فرهنگ و رشد کیفی آموزش عالی در سطح کشور اسلامی خود باشیم.
در پایان وزارت فرهنگ و آموزش عالی امیدوار است با تصویب و ابلاغ این آئین نامه بسیاری از مشکلات دانشگاهها از لحاظ مقررات آموزشی برطرف شود. با این امید نظرات مجریان، استادان و دست اندرکاران آموزش عالی در خصوص نتایج حاصل از اجرای این آئین نامه ، می تواند در جریان تجدیدنظرهای بعدی مورد استفاده و استناد قرار گیرد.
تعاریف
«در این آئین نامه تعاریف زیر پذیرفته شده است»
1- دانشگاه :
به همه دانشگاهها، مؤسسات آموزش عالی اعم از آموزشی و پژوهشی ، روزانه و شبانه دولتی و غیر دولتی، «دانشگاه» گفته می شود.
2-دانشکده :
دانشکده واحدی کوچکتر از یک دانشگاه است که در رده خاصی از علوم فعالیت دارد. مانند دانشکده علوم، دانشکده برق، دانشکده الهیات و نظایر آن.
3-گروه آموزشی :
گروه آموزشی واحدی از یک دانشکده و یا یک دانشگاه است که در یک رشته خاص یا چند رشته متجانس فعالیت دارد. مانند: گروه ریاضی، گروه معارف اسلامی و نظایر آن.
4- گروه برنامه ریزی :
منظور از گروه برنامه ریزی یکی از گروههای نه گانه شورای عالی برنامه ریزی است که در وزارت فرهنگ و آموزش عالی استقرار دارند.
5-گروه آزمایشی :
منظوراز گروه آزمایشی یکی از گروههای آزمایشی سازمان سنجش کشور در امتحانات سراسری دانشگاهها است، که داوطلبان را بر حسب رشته های انتخابی به گروههای خاص تقسیم می کند.
6- دوره:
منظور از دوره در نظام آموزش عالی ، مدت زمانی است که دانشجو وارد دانشگاه شده و در یک رشته خاص تحصیل می کند و در آن رشته فارغ التحصیل می شود. مانند دوره کاردانی، دوره کارشناسی و...
7- اداره آموزش:
منظور از اداره آموزش ، یک واحد اداری در یک دانشکده یا دانشگاه است که همه امور آموزشی مربوط به دانشجویان از قبیل نام نویسی، انتخاب واحد، انجام امتحانات، جمع آوری نمرات و اعلام نتایج را بر عهده دارد.
8- استاد :
هرعضوهیأت علمی که مسئولیت تدریس دروس نظری یاعملی را دردانشگاه برعهده دارد استاد نامیده میشود.
9- رشته :
رشته یکی از شعب فرعی از گروههای علمی(علوم پزشکی ، علوم انسانی ، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی ، هنر، تربیت معلم و علمی- کاربردی) است که از لحاظ موضوع کاملاً مشخص و از دیگر موضوعات متمایز بوده و حداقل به یک کارآیی مشخص می انجامد. دروس مشترک در دو رشته متفاوت نباید از 30 درصد کل واحدها در هر دو رشته تجاوز کند.
10- گرایش :
هر یک از شعب یک رشته که ناظر بر یک تخصص باشد، گرایش نامیده می شود. اختلاف دروس در دو گرایش از یک رشته نباید از 7 درصد کل واحدهای رشته کمتر و از 30 درصد کل واحدها بیشتر باشد.
فصل اول
شرایط ورود و نام نویسی
شرایط ورود
ماده1 :
شرایط ورود در دوره های کاردانی، کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته)، کارشناسی ارشد پیوسته و دوره های دکتری عمومی پزشکی ، داروسازی، دندانپزشکی و دامپزشکی ، اعم از دوره های روزانه و شبانه به شرح زیر است:
1: مجاز بودن به تحصیل از نظر قوانین و مقررات جاری کشور و داشتن شرایط عمومی ورود به آموزش عالی، برابر مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی.
2: داشتن گواهینامه پایان دوره متوسطه از داخل یا خارج کشور ، مورد تائید وزارت آموزش و پرورش( با توجه به نظام جدید آموزش متوسطه) یا برابر آن برای آموزشهای حوزوی(مطابق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی) و یا داشتن گواهینامه دوره کاردانی برای ورود به دوره کارشناسی ناپیوسته که حسب مورد به تائید وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد.
3: پذیرفته شدن در آزمون ورودی.
4: سپردن تعهد خدمت براساس ضوابط و قانون آموزش رایگان یا پرداخت شهریه مطابق تعرفه و مقرراتی که از طریق مراجع ذی ربط صادر می شود.
نام نویسی
ماده2:
پذیرفته شدگان آزمون ورودی ، موظفند در مهلت هایی که توسط دانشگاه اعلام می شود، برای نام نویسی و انتخاب واحد مراجعه نمایند. عدم مراجعه برای نام نویسی در نخستین نیمسال تحصیلی پس از اعلام نتایج آزمون، انصراف از تحصیل تلقی خواهد شد.
ماده3:
دانشجو موظف است در هر نیمسال ، در زمانی که دانشگاه اعلام می کند، برای ادامه تحصیل و انتخاب واحد به اداره آموزش مراجعه کند. عدم مراجعه دانشجو برای نام نویسی بدون اطلاع و عذر موجه، در یک نیمسال ، بمنزله انصراف از تحصیل است. در صورت تاخیر و یا عذر موجه، حق انتخاب واحد و ادامه تحصیل را در آن نیمسال ندارد. ولی آن نیمسال جزو مدت مجاز تحصیل وی محسوب می شود.
تبصره :
دانشجو موظف است عذر موجه خود را در خودداری از نام نویسی ، با دلایل مستند، بطور مکتوب در اولین ماه بعد از آغاز هر نیمسال تحصیلی، به اداره آموزش دانشگاه اطلاع دهد.
منع تحصیل همزمان:
ماده4:
دانشجو در یک زمان حق نام نویسی و ادامه تحصیل در بیش از یک رشته و در هر رشته بیش از یک گرایش در یک یا چند دانشگاه را نخواهد داشت. در صورت تخلف، ازادامه تحصیل در یکی از رشته های انتخابی به تشخیص کمیسیون بررسی موارد خاص وزارتخانه محروم و سوابق تحصیلی وی باطل اعلام می شود و دانشجو در این حال موظف است کلیه هزینه های مربوط به رشته حذف شده را مطابق تعرفه های تعیین شده به دانشگاه ذی ربط بپردازد.
تبصره :
دانشجویان ممتاز (استعدادهای درخشان) ، از شمول این ماده مستثنی هستند.
تعریف دانشجوی ممتاز، و ضوابط اجرایی این تبصره، توسط شورای هدایت استعدادهای درخشان در آموزش عالی تعیین و ابلاغ می شود.
فصل دوم
نظام آموزشی
تعریف واحد درسی
ماده 5:
آموزش در تمام دانشگاههای کشور مبنی بر نظام واحدی است.
در نظام واحدی ، ارزش هر درس با تعداد واحدهای آن درس سنجیده می شود و قبولی یا عدم قبولی دانشجو در یک درس ، به همان درس محدود است.
هر واحد درس، مقدار یا میزان درسی است که مفاد آن به صورت نظری 17 ساعت ، عملی (یا آزمایشگاهی) 34 ساعت، کارگاهی (یا عملیات میدانی) 51 ساعت، کارآموزی و کارورزی (یا کار در عرصه) 68 ساعت، در طول یک نیمسال تحصیلی(یا دوره تابستانی) و طبق برنامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی تدریس می شود. در مورد رشته هایی که دارای پروژه هستند مدت اجرای پروژه متناسب با واحد آن ، توسط استاد مربوط تعیین می شود.
سال تحصیلی
ماده6 :
هر سال تحصیلی مرکب از دو نیمسال تحصیلی و عنداللزوم که دوره تابستانی است و هر نیمسال تحصیلی شامل تحصیلی شامل 17 هفته و هر دوره تابستانی شامل 6 هفته آموزش است.
تبصره:
مدت امتحانات پایانی نیمسال یا پایان دوره تابستانی جزو مدت آموزش محسوب نمی شود.
حدود اختیارات دانشگاه در مورد برنامه درسی
ماده7:
تمام دانشگاهها موظفند برنامه های درسی مصوب شورای عالی برنامه ریزی را اجرا نمایند.
ترتیب دروس با رعایت پیشنیازها، روش تدریس، و جا به جا کردن ریز مواد و طرح مطالب جدید در یک درس و انتخاب منابع برعهده دانشگاهها است.
دروس انتخابی
ماده8:
دانشگاهها می توانند در هر رشته به تشخیص گروه مربوط تعدادی از دروس مرتبط با رشته را تعیین و به عنوان دروس انتخابی به دانشجویان ارائه دهند. مشروط بر آنکه تعداد واحدها از سقف مجاز در هر رشته تجاوز نکند.
ساعات حل تمرین
ماده9:
دانشگاهها می توانند ، در صورت لزوم ، به تشخیص گروه آموزشی، در هر رشته از دوره های کارشناسی ، تا 20 ساعت، در دوره های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته تا 10 ساعت به عنوان حل تمرین به ساعات تدریس رشته، در طول دوره بیفزایند.
فصل سوم
واحدهای درسی و طول مدت تحصیل
تعداد واحدها
ماده 10:
تعداد واحدهای درسی لازم برای گذراندن هر یک از دوره های تحصیلی به شرح زیر است :
دوره های کاردانی : بین 68 تا 72 واحد
دوره های کارشناسی پیوسته غیر از رشته های فنی مهندسی : 130 تا 135 واحد
دوره های کارشناسی ناپیوسته: 67 تا 70 واحد
دوره های کارشناسی ارشد پیوسته: 172 تا 182 واحد
ماده11 :
هر دانشجو می تواند در هر نیمسال تحصیلی حداقل 12 و حداکثر 20 واحد درسی را انتخاب کند.
تبصره 1:
در آخرین نیمسال تحصیلی ، دانشجو از رعایت شرط انتخاب حداقل 12 واحد معاف است.
تبصره 2:
در صورتیکه دانشجو برای فراغت از تحصیل تنها یک درس باقیمانده داشته باشد، با نظر دانشگاه و تائید استاد مربوط ، می تواند امتحان آن درس را در طول نیمسال از طریق معرفی به استاد بگذراند.
تبصره 3:
اگر دانشجویی در یک نیمسال میانگین کل نمراتش حداقل 17 باشد می تواند با نظر دانشگاه در نیمسال بعد حداکثر تا 24 واحد درسی را انتخاب کند.
تبصره 4:
در مواردی که دانشجو برای فراغت از تحصیل حداکثر 24 واحد باقی داشته باشد. حتی اگر مشروط باشد، با نظر دانشگاه، می تواند تمامی واحدهای باقی مانده را در یک نیمسال انتخاب کند.
تبصره5:
تعداد واحدهای انتخابی در دوره تابستانی حداکثر 6 واحد درسی است.