نظر عمومی:
مجموعه اجزای مختلف ماستر پلان طوری ترتیب گردیده که 6 فیصد آهنگ رشد عمومی را در سکتور زراعت فراهم نماید. بدان اساس عواید زراعت طی 12 سال دو برابر خواهد شد. این آهنگ رشد بدلیل رونما شدن افزایش بزرگ در عاید و استخدام بخش غیر زراعت پیشه دهات، کدام تغیر قوی را در توزیع عواید دهات همراه نداشته و یا مقدار بهبودی حقیقی را درآن بوجود خواهد آورد. بدین معنی که مجموع عواید روستا از آن طریق نیز دو برابر میگردد. هرگاه سکتور شهری تمام رشد نفوس دهات را جذب نماید، طی این مدت عواید سرانه اهالی روستا دو چند میگردد. با در نظرداشت وضع کنونی رشد بسیار سریع جمعیت، مطابق معیارهای جهانی رسیدن به این هدف را مشکل مینماید. این ارقام بر استنتاج تخمینی از فصل های جداگانه این پلان متکی بوده و از این لحاظ بدست آمده است تا حدی یک تخمین معقول میباشد.
احتمالأ کمتر از مناصفه مجموع سرمایه گذاری پلان مستقیماً به هدف رشد معطوف میباشد. زیرا سرمایه گذاری های عمده در بازسازی فزیکی زیرساخت ها و انکشاف سرمایه بشری بیرون از این اهداف ماستر پلان قرار میگیرد. معقول خواهد بود گفته شود که مناصفه مبلغ مجموع سرمایه گذاری با اولویت بندی محتاطانه و تخصیص به اجزای در برآورده شدن این رشد ستراتیژی، ضروری خواهد بود.
ناگفته هویداست که سرمایه گذاری های دیگر پلان را نیز نمیتوان فاقد اولویت دانست. بطور مثال سرمایه بزرگی برای احداث جنگلات بکار برده می شود که نه فقط برای زراعت، بلکه برای کشور حایز اهمیت میباشد. چه این تضمین یک رشد زراعت پایداری را بوجود آورده میتواند. بهمین گو نه سرمایه گذاری قابل ملاحظه ای برای ذخایر اضطراری غذا، تخصیصیه های معطوف به مقابله با ناداری و فقر ارائه گردیده که فواید اینها با رشدیکه بوسیله اعداد فوق ارائه شده، کاملاً کم میباشد.
2. پیشینه:
ماستر پلان طی یک فرایند طولانی، مغلق و بسیار فراگیر که جلسات بزرگ و کوچکی را به سطح ملی و ولایات احتوا می نمود، انکشاف داده شده است. کمیته های بزرگی از افغانها و متخصصین خارجی فصل های جداگانه آنرا تهیه نموده اند. آن کمیته ها و دیعه خود را که بازتاب دهنده محصول مساعدت های اساسی خارجی میباشد، درآن طور شایسته بجا گذاشته اند. نیرومندی ماستر پلان وابسته به آن فصل ها میباشد که شرح مبسوط دورنما و نقطه آغاز کار مشرح به تطبیق گذاری پروژه های آماده شده را در بر می گیرند.
این فرایند به عدم تجانس زیاد در ارائه موضوع منجر شده که چاشنی این طعم در متن و این خلاصه عمومی بر جای مانده است. معهذا یک عده اولویت ها درین ضمن تصریح گردیده اند. اینها شامل مصئونیت غذایی، باغداری و مالداری می شوند که از طرف وزارت زراعت، مالداری و مواد غدایی قبلاً نیز مورد تأکید قرار گرفته بودند.
پلان سرمایه گذاری برای یک دوره بعدی پنج ساله مجموعاً به 1768.32 ملیون دالر بالغ می شود. این مقدار سرمایه گذاری، سرمایه ضروری برای سکتور ثانوی آبیاری را در بر نمی گیرد، زیرا فصل مربوط به آن هنوز توسط گروپی از کارشناسان تحت کار قرار دارد. تخمین های اولیه آنها اینست که سکتور ثانوی آبیاری طی پنجسال در حدود 688 ملیون دالر ضرورت خواهد داشت. اما البته در اینجا احتمال یک مقدار تداخل حسابی را نیز نمیتوان از نظر دور داشت. این رقم دست آوردهای سریع را بسوی اهداف مهمی را که درباره آنها توافق عمومی وجود داشت، احتوا مینماید. این پلان همچنان مبالغ هنگفتی برای آن وظایف را در بر می گیرد که از مسئولیت حکومت است (مثل ذخایر مواد غذایی اضطراری) و اخیراً توسط موسسات بین الملل ( از جمله پروگرام غذایی جهان) فراهم میشود. بناً در صورت ضیقی بودجه اینگونه سرمایه گذاری ها را میتوان بدست تعویق سپرد. به گونه یک مثال دیگر، حجم سرمایه گذاری برای باغداری گرچه بسیار بزرگ معلوم میشود، اما گستردگی آنچه که باید به دست آید و حجم خالص رشد سکتوری آن این فکر را تقویه مینماید که نمی شود از آن انصراف نمود. تصمیم گیری در باره این موضوعات در حیطه صلاحیت تهیه کننده گان ماستر پلان نبود. در موارد دیگر وقتی که مساعی برای کارآغاز میگردد. تفصیل موضوع به تحلیل پروژه گذاشته شده است، بالاخره، انکشاف دادن یک پلان فراگیر برای وزارت زراعت، مالداری و مواد غذائی به خودی خود باید این سند را پیگیری نماید. انکشاف اقلام بودجوی وزارت عمدتأ در فصل های جداگانه جای داده شده است. با وصف این، برای یک پلان فراگیر سرمایه گذاری به وزارت زراعت، و مواد غذائی لازم است تا همه آنها را با هم مدغم و توحید کرده بتواند. در هرحال، بخش زیاد بودجه انکشافی وزارت زراعت و مواد غذائی محتملأ مربوط به پروژه هائی میشود که در انطباق با اولویت های کالائی و وظیفوی تنظیم شده اند، تا به تمایل وزارت.
ماسترپلان، چهارچوب پلان و ستراتیژی 2004 را برای احیاء و انکشاف سکتور زراعت تفویض مینماید. در اقتصاد پرتحرک افغان با موازات توسعه دانش و مهارت ها، خیلی چیزها تغیر کرده است و اینها به دگرگونی های قابل ملاحظه ای در ارتباط به بسیاری موضوعات منجر شده اند. به خصوص آگاهی از نقش وزارت و اولویت های آن به اندازه زیاد تکمیل شده است.
3- نقش چندین جانبه زراعت:
زراعت بر اقتصاد و جامعه افغانی استیلا دارد. انکشاف اقتصادی فرایندی است که طی آن همچو اقتصاد از غلبه زراعت به غلبه ماشینی ساختن و خدمات تغیر شکل میدهد. اما در افغانستان بنابر طبیعت اساس منابع و اثرات آن بالای مزیت مقایسوی، ماشینی ساختن و خدمات شدیدأ به زراعت متکی خواهد بود. مهمتر از آن، حتی وقتی به موازات رشد اقتصادی اهمیت نسبی زراعت کاهش یابد، حجم مطلق آن وسیعأ افزایش یافته و به نیروی محرکه تغیر اقتصاد و حتی بیشتر از آن به وسیله کاهش فقر و محو کشت تریاک مبدل خواهد شد. ماستر پلان نقشه ای راه را برای تسریع این قوه محرکه و تغیرات بعدی در اقتصاد فراهم میسازد.
3 -1 : مصئونیت غذائی:
در کشوری با عاید نازل ، مصئونیت غذائی در مغز توده های مردم و حکومت آن جای مقدم را احراز میکند. زراعت در وهله اول با تولید احتیاجات اساسی غذائی هر خانواده مصئونیت غذائی را تضمین میکند. وقتی انکشاف صورت میگیرد، عاید برای خریداری غذا، هم برای کشور و هم برای خانواده های جداگانه بوجود میآید و این امر زمینه را برای اختصاص یافتن به تولیدیکه با بنیاد منابع طبیعی بهترین سازگاری را نشان بدهد، فراهم میسازد. برای افغانستان، ضروری آنست که محصولات عمده غذائی در ساحات رو به کاهش به شکل تشدیدی تولید شوند، تا ساحات مرتبأ جدید برای تولید محصولات با ارزش تر که اهداف دیگری را پیگیری میکنند، آزاد شوند.
ماسترپلان نیاز های تولیدی را در فصل مربوط به مصئونیت غذائی بیان میکند. در فصل مذکور همچو پالیسی های مربوط به حالت اضطرار که از اقلیم و دیگر موانع در برابر میلان صعودی تولید بوجود میآید، نیز تشریح شده اند. در دراز مدت، ماسترپلان به چنان افزایش زیاد در عواید زراعت و مزد مردمان روستائی و اشتغال آنها نیل دارد که مصئونیت غذائی بوسیله عاید مکفی حتی درسال های دشوار تضمین شده میتواند.
مصئونیت غذائی تنها به مفهوم کالوری مکفی نیست. سؤ تغذی و کمبودی های عناصر مغذی قلیل در افغانستان به خصوص در میان اطفال انتشار وسیع دارد. طوریکه احصائیه های بلندی قد در برابر وزن، واضح میسازد که 45 الی 55 فیصد اطفال پائین سن 5 سالگی از سؤ تغذی مزمن رنج میبرند. فصل مربوط به مصئونیت غذائی به این موضوع میپردازد. این موضوع نیز در خور توجه است که در ممالک دارای عاید نازل، وقتی تولیدات باغداری توسعه مییابند، اخذ مواد مغذی از مدرک محصولات این تشبث به اندازه زیاد افزایش پیدا میکند. زیرا سبزی ها و میوه های کیفیت نازلتر داشته و برای فروش و صادرات مساعد نیستند به قیمت ارزان قابل دسترسی میگردند. بناء اولویت باغداری دارای اثرات مساعد بالای وضع تغذی نفوس دهات بوده میتواند.
3-2 : بدست آوردن اسعار خارجی:
زراعت همیشه در صادرات افغانستان نقش مسلط داشته و در آینده های نزدیک نیز این نقش را حفظ خواهد کرد. این بدلیل آنست که طبیعت خداداد این سرزمین برای تولید میوه جات خشک و مغزباب کیفیت عالی، سازگار میباشد.
بازار این محصولات در حال گسترش است و افغانستان در این مارکیت ها موقف نیرومند تاریخی را دارا است. ماسترپلان در باره سرمایه گذاری عظیم و اعمار موسسات ضروری برای بهره گیری از این امکانات باالقوه شرح مبسوط را احتوا میکند. انتظار میرود که افزایش صادرات میوه خشک و مغزباب به تنهائی طی ده سال آینده به یک ملیارد دالر در سال بالغ شود.
3-3 : تقلیل ناداری:
روستا، جایگاه عمده مردمان فقیر است. نصف اهالی دهات با داشتن کمتر از یک دالر عاید روزانه در خط فقر قرار دارند و این علی الرغم سرازیر شدن پول هنگفت از بابت کشت کوکنار میباشد. تهی دستان دهات، آنهائی نیستند که بخش عمده محصولات زراعتی را تولید میکنند. تهی دستان عمدتأ بخش غیرزراعتی اهالی ده میباشند. اما برخلاف زمیندارانی که بخش عمده محصولات زراعتی را تولید میکنند، مطابق به معیارهای محل فقیر دانسته نمی شوند . آنها از بابت کار خود و زمین خود عاید بدست می آورند , د رحالیکه تهی دستان اغلباً تنها متکی به کار خود میباشند .
مردمان زیادی در ده دارای آنقدر ساحه زمینداری کم هستند که نه منبع عاید عمده و نه منبع اشتغال آنها قرار گرفته می تواند . اینگونه اشخاص که معمولاً دهقان تصنیف میشوند، بخشی از نفوس غیر روستائی را تشکیل میدهد . ضروری است تا اشتغال درین بخش غیر زراعت کار به صورت کتلوی افزایش پیدا نماید .
اجناس و خدمات ایکه این بخش غیر زراعتی تولید میکند با آنکه تقریباً بصورت کامل مورد تقاضای بازار های محلی است ولی آنها بدلیل کیفیت و مخارج انتقالات نمی توانند د رلندن , پاریس یا توکیو بفروش رسانده شوند . بناً وقتی آنها رشد میکنند , باید همزمان عاید زراعت نیز آنقدر بالا رفته باشد تا پیشرفت و جذب آنها را تامین کرده بتواند .
در جائیکه عواید زراعت سریعأ رشد میکند، بازار شهرها جای ارزانی اند. وقتی رشد شهری نباشد، آنها جای افسرده و توأم با فقر و بیکاری میباشند. صعود عواید فارم بخش غیر زراعتی ده را به پیش میراند و مساعی برای رشد آن بدون افزایش تقاضا در زراعت یابه ناکامی می انجامد و یا طور ساده سبب انتقال عاید در بین تهی دستان میگردد. بناء ماسترپلان روی فعالیت هائی تأکید دارد که سبب تزئید سریع عاید زراعت میشود و بدینگونه اشتغال و افزایش اندازه دستمزدها را تشویق مینماید. در این ارتباط مساعی برای توسعه سهمگیری در این فعالیت ها موثر بوده و بخش مهم ماسترپلان را میسازد. در حالیکه این فرایندها موثر میباشند، ماسترپلان به جوانب مختلف مصئونیت غذائی برای تهی دستان و پروگرام عملی مستقیم جهت بالابردن عائد تهی دستان و ساحات دارای منابع کم توجه را جلب مینماید.
3-6 : بهبود عاید و وضعیت زنان:
وضعیت زنان روستائی با مسئله فقر مناسبت نزدیک دارد. ماسترپلان به انکشاف مالداری تکثیفی که از جانب تولیدی از پیش متعلق به زنان بوده است، اولویت زیاد قائل میگردد. اینجا امکاناتی بوجود میآید تا زنان در بازار یابی محصولات حیوانی، به خصوص محصولات لبنی به کار گرفته شده و بدین ترتیب کنترول بر عواید خود را ببیشتر نمایند. اولویت باغداری نیز امکان تأمین سهم گیری فعال زنان را در تولید و بازاریابی فراهم میسازد. اما مساعی خدمات برای تأمین کار به گرایشات ماضی جهت دورنگهداشتن زنان از سهمگیری و بدین گونه دور نگهداشتن آنان از امکانات باالقوه تکنالوژی برای ازدیاد عاید شان مورد توجه قرارمیگیرد. یقینأ باید عده زیاد زنان منحیث ماموران پروگرام های توسعه، بخصوص در ساحه مالداری و باغداری تربیه شوند.
3-5 : بدیل برای کوکنار:
کوکنار به دهقانان سالانه به اندازه 600 ملیون دالر عاید فراهم می آورد. زارعان کوکنار از این مبلغ، 300 ملیون آنرا به بخش غیرزراعتی بمصرف میرسانند. باغداری چندین ساله ( میوه جات، مغزباب و تاکستان) تقریبأ مناصفه عاید خالص کوکنار را در فی هکتار زمین تولید کرده میتواند. ساحه این محصولات با ارزش میتواند وسیعأ توسعه داده شده و حاصل ساحات موجوده به اندازه زیاد بالابرده شود.
تأکید برای توسعه کریدت برای روستا که در ذیل و در فصل مربوط به کریدت برای روستا تذکر یافته از لحاظ محو نقش تریاک منحیث منبع عمده تمویل برای بقیه فعالیت های زراعتی بسیار مهم میباشد.
پلان عظیم باغداری به صورت خاص و در ترکیب با دیگر اجزای ماسترپلان نه فقط امکانات بالقوه را برای تفویض عاید کوکنار فراهم میسازد، بلکه فراتر از آن رفته، به موضوع کاهش دادن فقر میپردازد.
دهقانان فقط با بزرگ شدن تدریجی درختان و غرس تاکستان احساس ثروتمندی میکنند. اما اهالی غیرزراعتکار دهات دیر تر از مزیت بالارفتن عایدات نقدی مستفید خواهند شد. بناء، ضروری پنداشته میشود تا مخارج بزرگ روی زیرساختارهای کارزا در دهات آغاز شود. اینکار البته شامل بازسازی راههای دهات و سیستم های آبیاری خواهد بود که برای دوام رشد آنها ضروری است.
3-4 : در زراعت بخش سکتور خصوصی غلبه دارد:
اکثریت متشبثین بخش خصوصی در افغانستان را مردم زراعت کار تشکیل میدهند. عده آنانیکه دارای زمین های کافی هستند نه فقط برای معیشت خود بلکه برای فروش محصولات شان کار میکنند که نفوس آنها تقریبأ به یک ملیون میرسد. بخش غالب سکتور صنایع مربوط به عوامل تولید زراعتی و معطوف به تولید جهت فراهم آوری خدمات به دهقانان و تشبثات غیرزراعتی مربوط به زراعت میباشد. این متشبثین خصوصی مردم قویأ توافق پذیر هستند.
ماسترپلان، به خدمات عمومی ضروری که بسیج مکمل این امکانات وسیع باالقوه را میسر سازد اولویت داده و آنرا در برابر یارانه ها (سبسایدیها) برای تهیه هرگونه جنس و خدماتیکه در بخش خصوصی تولید شده بتواند، حمایت مینماید. ماسترپلان به قوانین و مقرراتیکه میتواند رشد سکتورخصوصی باالخصوص صادرات را تشویق نماید، توجه میکند. اما، زارعین بخش خصوصی و متشبثین، باالخصوص در افغانستان در این مرحله از بازسازی و انکشاف برای آنکه بتوانند در بازار های بین المللی قابلیت رقابتی داشته باشند، به خدمات جدی حکومت نیاز دارند.بعضی ازین خدمات کاملاً موقتی اند، چه بسیاری توسط کمکهای خارجی و بیرون از موسسات دولتی فراهم گردیده و ازبین میروند . اما بسیاری شان برای مدت طولانی ضروری میباشند .
بنآ ماستر پلان، ایجاد موسسات و سرمایه گذاری های وسیع جهت فراهم آوری خدمات را برای مساعدت به سکتور خصوصی مطالبه می نماید . از آنجائیکه منابع مالی و حتی بیشتر از آن پرسونل ورزیده و دارای قابلیت کاری موسسوی کم یاب اند , ماستر پلان اولویت دادن به این خدمات را معقول میداند .