مشاغل و حرفهها بخش مهمی از زندگی ما هستند. همراه با ایجاد یک منبع درآمد، مشاغل به ما کمک میکنند تا خواستههای شخصی خود را برآورده کنیم، شبکههای اجتماعی شکل دهیم و به جامعه خدمت نماییم.
استرس در کار:
حتی «شغلهای رویایی» هم دارای لحظههایی پراسترس، انتظارات کاری و سایر مسئولیتها میباشند. برای برخی افراد، استرس محرکی است که انجام بعضی کارها را حتمی میسازد. به هرحال، استرس محیط کاری میتواند براحتی زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. ممکن است بطور مداوم در مورد یک پروژه خاص نگران باشید، از رفتار نادرست یک همکار یا سرپرست (مدیر گروه) احساس ناخوشایندی داشته باشید یا آگاهانه و به امید کسب یک ترفیع، بیش از حد توانتان کاری را بپذیرید. چنانچه شغلتان را در رأس همه امور خود قرار دهید، روابط شخصیتان تحت تأثیر قرار گرفته و با فشارهای کاری ادغام میشود.
از کار برکنار شدن، تغییرات مدیریتی و سازمانی میتواند امنیت شغلی فرد را آشفته سازد. مطالعه یک محقق نروژی نشان داده است که تنها شایعهای در مورد تعطیلی کارخانه باعث افزایش فشارخون و تپش قلب کارگران شد.
تحقیقات انجام گرفته در آمریکا دال براین است که صدمات و آسیب های محیط کاری در سازمانهایی که به سمت خصوصی شدن پیش میروند، افزایش یافته است.
واکنش بدن:
در کنار ضررهای حاصله از استرس کاری برروی احساسات، طولانی شدن این نوع استرس میتواند بر سلامتی جسمانی شما نیز تأثیر بگذارد. مشغولیت ذهنی مداوم با مسائل شغلی غالباً منجر به تغذیه نامناسب و نامرتب و عدم ورزش کافی میشود که نهایتاً مشکلاتی چون اضافه وزن، فشارخون بالا و افزایش مقدار کلسترول را به همراه خواهد داشت. تنشهای شغلی مثل پاداشهای کم، محیط کاری غیردوستانه و ساعات کاری طولانی میتواند موجب بیماری قلبی شود (مثل حملات قلبی).
این مسأله، بویژه برای کسانی که کارهای پورسانتی انجام میدهند بیشتر صدق میکند. مطالعات نشان میدهد، از آنجائیکه این افراد کنترل کمی بر محیطهای کاری خود دارند، بیشتر از افرادی که دارای شغلهای قراردادی ثابت میباشند مبتلا به بیماری قلبی میشوند. سن نیز بعنوان عاملی جهت استرس کاری محسوب میشود. مطالعات دانشگاه اوتاوا مبنی بر این است که کارکنان شاغل پراسترس، زودتر پیر میشوند و فشار خون آنها نسبت به سطوح نرمال، بالاتر است.
عدم وجود انرژی روانی:
فشار کاری باعث فرسودگی روانی میشود، حالتی که با خستگی روحی ونگرشهای منفی و بدبینانه نسبت به خود و دیگران همراه میباشد. فرسودگی روانی منجر به افسردگی میشود و انواع بیماریهای قلبی و سکته، اختلالات غذایی و گوارشی، دیابت و انواع سرطان را به دنبال خواهد داشت. افسردگی مزمن نیز ایمنی شما را در مقابل بیماریهای دیگر کاهش داده و حتی میتواند موجب مرگ زودرس شود.
چه میتوان کرد؟خوشبختانه، راههای زیادی برای کنترل استرس شغلی وجود دارد. یکی از بهترین روشها، ورزش و تغذیه مناسب میباشد. روشهای دیگر بر موضوعات خاصی چون مدیریت زمان (کنترل زمان)، آموزش مداوم مهارتهای اجتماعی مناسب توجه میکنند. یک روانشناس خوب نیز میتواند به شما کمک کند تا علت استرس خود را شناخته و روشهای خاصی را برای غلبه بر آن اعمال کنید.
در پایان نکات دیگری نیز درباره استرس شغلی ارائه میشود:
1- از بیشترین مقدار تنفس (و استراحت) در یک روز کاری بهره ببرید: حتی ده دقیقه استراحت، به دیدگاه ذهنی شما طراوت میبخشد. قدری پیادهروی کنید، با همکارتان پیرامون مسائلی غیر از شغل صحبت کنید. چشمایتان را به آرامی ببندید و چند نفس عمیق بکشید.
2- استانداردهای قابل قبولی برای خود و دیگران در نظر بگیرید: انتظار کمال مطلوب را نداشته باشید. با کارفرما در مورد وضعیت شغلی خود صحبت کنید. مسئولیتها و معیارهای کاری شما، دقیقاً بازتاب آن چیزی است که انجام میدهید. کار گروهی به منظور ایجاد تغییرات لازم نه تنها برای سلامتی جسمی و روانی شما مفید است بلکه روی هم رفته خلاقیت سازمان را نیز بالا میبرد
عوامل مؤثر بر سلامت روانی کارکنان
مقدمه
در بررسی ویژگیهای جسمی و روانی افراد دو عامل اساسی مشخص وراثت و محیط هستند که هر دو از لحاظ تأثیری که بر فرد میگذارند، حائز اهمیت فراوان هستند. انسان زندگی خود را در محیطهای مختلف میگذراند که محیط کاری از مهمترین محیطهایی است که فرد از بزرگسالی بخش اعظمی از وقت خود را در آنجا سپری میکند. بر این اساس روشن است عوامل موجود در محیط کاری عملکرد فرد را در شغل او تحت تأثیر قرار میدهند که این مسأله در نتیجه وساطت عوامل روانی متأثر از شرایط محیطی است.
لزوم بررسی تأثیر محیط کار بر سلامت کارکنان
این دسته از مباحث و تحقیقات از جنبههای مختلفی حائز اهمیت هستند. شاید روشنترین نتیجه بررسی چنین تأثیراتی افزایش بازده و عملکرد کارکنان است. تمام محیطهای کاری ، سازمان ، ادارات ، کارخانجات و مراکز تولیدی و غیره در صدد افزایش کارایی کارکنان خود هستند که ایجاد شرایط محیطی سالم اولین و اساسیترین گام در این راستا میباشد. از سوی دیگر بهداشت و سلامت جسمی و روانی افراد در جنبههای دیگر زندگی فردی ، خانوادگی و اجتماعی تأثیر دارد. بطوری که در جوامع مختلف به تأمین سلامت افراد توجه شایانی میشود و برنامه ریزیها و هزینههای کلانی صرف این امر میشود.
عوامل محیطی مؤثر بر سلامت کارکنان
روشنایی و نور محیط کار
مشاغل مختلف در محیطهای مختلفی انجام میگیرند. برخی از مشاغل در محیطهای باز و برخی در محیطهای بسته انجام میشوند. در محیطهای بسته میزان روشنایی کافی و مناسب بسیار حائز اهمیت است. بطوری که هم نور کم و هم نور زیاد میتوانند تأثیرات منفی روی فرد داشته باشیم. برخی از این تأثیرات جسمی است مثل تأثیر روی دستگاه بینایی و برخی دیگر تأثیرات روانی هستند. کار در محیطهای بسته کم نور و همچنین پر نور اغلب با خستگی و تحریک پذیری فرد همراه هستند. افرادی که در چنین محیطهایی کار میکنند بازده مناسبی ندارند و اغلب ویژگیهای منفی روانی از خود نشان میدهند.
عامل سر و صدایی محیط کار در سلامت کارکنان
دستگاه شنوایی انسان به دامنه محدودی از اصوات حساس است بطوری که اصوات و سر و صداهایی که در طیف بالای این دامنه قرار میگیرند برای فرد آزار دهنده هستند. چنین صداهایی علاوه بر ایجاد مشکلات شنوایی در فرد تغییرات جسمی و روانی دیگری نیز بوجود میآورند. از لحاظ جسمی فشردگی عروق خونی ، تغییرات ضربان قلب ، گشاد شدن مردمک چشم ، بالا رفتن فشار خون ، کشیدگی عضلات و ... را میتوان مشاهده کرد. چنین شرایطی معمولا با علائم اضطراب همراه هستند. پرخاشگری ، بیاعتمادی و تحریک پذیری در افرادی که در محیطهای پر سر و صدا کار میکنند مشاهده میشود.
نقش درجه حرارت و رطوبت محیط کار در سلامت کارکنان
کار در محیطهایی با حرارت نامناسب ، بسیار سرد یا بسیار گرم همراه با مشکلات شناخته شدهای برای افراد است بطوری که مشکلات جسمی از جمله درد مفاصل ، پایین آمدن سطح مقاومت بدن ، سرماخوردگی و ... را میتوان نام برد. ناراحتیهای مربوط به دستگاه تنفسی نیز در کارکنان چنین محیطهایی بیشتر دیده میشود.
نقش سایر عوامل در محیط کاری بر سلامت کارکنان
عوامل متعددی وجود دارند که در محیط کار بر سلامت افراد مؤثر هستند. از جمله رنگها ، با تأثیری که بر روحیه و شرایط روانی فرد میگذارند. به عنوان یک عامل محرک یا کسالت آور عمل میکنند. رنگ محیط کار علاوه بر تناسب آن با نوع کار باید با شرایط روانی افراد نیز سازگاری خوبی داشته باشد. تأثیر آلودگی داخلی محیط کار و بهداشت محیط کار نیز که کاملا روشن و واضح است. تراکم کار ، ساعات کار و زمان کار عوامل مهم دیگری هستند. تراکم زیاد کاری ، انجام کار در ساعات نامناسب که با خستگی و ضعف جسمی و روانی برای فرد همراه هستند، با تداوم در طول زمان سلامت جسمی و روانی فرد را تهدید خواهند کرد.
عوامل مربوط به مسائل ارتباطی از عوامل مهم دیگری هستند که بر روی فرد اعم از سلامت یا عملکرد او در محیط کار تأثیر میگذارند. نوع ارتباطات موجود در محیط کار ، نفوذ و اعمال قدرت مدیر ، شیوه ارتباطی و شخصیت و اهداف او نقش مهمی در بهداشت روانی فرد و میزان خشنودی او از محیط کار دارند.