مقدمه :
گیاهان ناشناخته بسیار زیادی در ایران وجود دارد که هنوز به اثرات مفید و کاربری آنها توجه نشده است . این گیاهان علاوه بر اینکه بومی منطقه می باشند ، توانایی رشد و سازگاری با این محیط را دارا می باشند . لرا در صورتی که به آنها توجه شود می توان باپتانسیلهای فراوان آنها از آنها بهره برداری نمود . گرچه ایران به عنون کشوری که در حال تویعه است برای رسیدن به کشورهای توسعه یافته راه درازی را در پیش رو دارد اما بایستی فعالیت ها و تحقیقات را از یک نقطه شروع نمود تا این روش کار الگو محققین و دانش پژوهان ما قرار گیرد . کرامب از آن دسته گیاهانی است که در کشورهای پیشرفته جدیدا به آن توجه شده است و با تحقیقات انجام یافته برروی آن در دانشگاه داکوتای شمالی ، دانشگاه نبرسکا در آمریکا به توانایی های آن برای مصارف صنعتی پی بردهاند و در حال بهره برداری از آن می باشند . این گیاه به شرایط اقلیمی ایران نیز به خوبی سازگاری دارد و می طلبد تا مراکز تحقیقاتی کشور با سرمایه گذاری بر روی شناسایی توامندیهای این گیاه نسبت به تولید و صادرات محصولات آن به خارج از کشود زمینه ایجاد اشتغال و ارز آوری را برای کشور فراهم آورند . در این مقاله سعی شده است تا علاوه بر خصوصیات گیاه شناسایی و مورفولوژی کرامب ، آخرین اطلاعات تحقیقاتی در خصوص فنولوژی کاشت و برداشت ، انبار داری و نیز بازاریابی آن را که از اینترنت استخراج شده است را به بحث بگذاریم .
تاریخچه و خاستگاه
کرامب، Cramba byssinica (Hochst) ، از جنس Cramb ، عضو خانواده چلیپاییان و از تیره براسیکا است و با شلغمها و خردل قرابت نزدیک دارد. این جنس شامل 3 گونه است، که هر چند تعداد کمی از آنها بوته ای ویک ساله هستند، اما اکثراً چند ساله اند و عمدهً در ناحیه مدیترانه،منطقه اروپا- سیبری و ترکیه- ایران پراکنده اند .گونه های یک ساله عمدهًدر منطقه مدیترانه و اتیوپی تا تانزانیا می رویند، در حالی که بوته ها ظاهراً به جزایر قناری تا ناحیه مادیرا[1] محدودند. گونه ای از این گیاه در شیلی یافت می شود (شکل 1-10). در جنس کرامب، بویژه در میان Cramb hispanica , Cramb abyssinica تعدادی قابل ملاحظه از گیاهان بدرستی شناسایی نشده اند و از این رو بسیاری از اشاره ها در تالیفات و نقشه های پراکندگی آنها، گمراه کننده اند. هر گاه اعتبار مراجع مورد شک بود- بجز آنهایی که دارای ماهیت یا فایده ای کلی بودند- آنها را حذف کرده ایم. تنها عضو اهلی این جنس Cramb abyssinica است که به کلم پیچ حبشی نیز موسوم است و اشاره هایی که در یک کتاب به کرامب می شود، محدود به این گونه است.)
کرامب گیاهی روغنی و از خانواده خردل است که منشاء آن ناحیه مدیترانه است . این گیاه در آسیا ، اروپای غربی نیز رایج است . نتایج آزمایشات انجام شده در سال 1932 روی کرامب در شوروی سابق ، کانادا ، سوئد ،آلمان و لهستان در قالب USDA برای اولین بار به جهانیان در سال 1950 معرفی شد . در نبراسکا در سال 1953 تا 1954 برای اولین بار أزمایشی روی کرامب انجام گرفت . طی سالهای 1950 – 1960 آزمایشات انجام شده به منظور تعیین مشخصات کرامب برای استفاده در تناوب زراعی بوده است . در سال 1992 در ایالت متحده دانشگاه داکوتای شمالی 20000 ایکر ( معادل 8000 هکتار ) زیر کشت کرامب رفت ، چون بازاری برای مصرف آن در نبراسکا نیافتند در سال 1986 USDA به این نتیجه رسید که ائتلاف HEA ( اروسیک اسید بالا ) خود را توسعه داده و مرکز تحقیقات امریکا ، ARS ، و دانشگاه های ایداهر ، ایلی نویز ، لووا ، کانزاس ، سی سوری ، نبراسکا ، مکزیک جدید و دانشگاه داکوتای شمالی را به مجموعه اضافه نماید . هدف از این تشکیلات توسعه و ترویج منابع محلی برای شناسایی کرامب و کلزا بود . با توجه به ارزش کم روغن کرامب و وضعیت توسعه و ترویج منابع محلی برای نتوانستند در ترویج و آشنا سازی این گیاه موفق باشند . گونه تحقیق شده در آنجا به نام Crambe abyssinica بود . بذر کرامب در صنعت بدلیل اسید اروسیک بالا کاربرد فراوان دارد تولید تجارتی برای تهیه روغن آن در سطح 4500 ایکر در سال 1991 و 20000 ایکر در سال 1992 برای تولید 1000 ایکر در دانشگاه داکوتای شمالی و 200 ایکر در نبراسکا و کانزاس آزمایش شد ، بدست آوردن بذر کوچک آن و مدیریتش ساده بود و همچنان مشخص شد که این گیاه برای مصارف غذایی کاربرد ندارد .
-گیاه شناسی :
کرامب با نام علمی
crambe1 .
نام انگلیسی : E.cole – wort,sea cabbage
نام فرانسوی : F.chou marin ; crambe
نام آلمانی : d. Meerkohl;seekohl;strandkohl
نام فارسی : سپیده
که از لحاظ طبقه بندی سیستماتیک به شکل زیر است .
Classis : Dicotyledones
Sou.cl. : Dialypetales
ORDO : Parietales
Familia : Cruciferae
Genus : crambe
گونه های موجود در ایران :
براساس فلورایرانیکا سه گونه به ایران اختصاص دارد که عبارتند از
1.Crambe L.
(C.aculeolata)
(C.cordifolia
(C. edentula )
(C. gracillima)
-C . hispanica)
(C.juncea)
-C. kotschyana
-C.orientalis
C. Orientalis L.var . sulphurea
(C.persica)
(C.cephalanthe)
(C.umbellata)
مشخصات گیاهشناسی C.kotshyana
گیاهی پایا (چند ساله ). بسیار بزرگ (علف غول آسا ) با ارتفاع 2-1 متر ، دارای شاخه های زیاد . بدون پرز یا با پرزهای منفرد .ساقه ایستاده ، ضخیم ، متعدد و منتهی به انشعابات گل آذین . برگ بسیار بزرگ ( تقریبا با طول و عرض 50 ) برگهای قاده قلبی شکل یا تقریبا کلیوی شکل تا 50 سانتی متر عرض . دمبرگ با پهنک تقریبا هم اندازه ، پهنک دارای لبه های دندانه ای نا منظم است . برگهای ساقه تخم مرغی شکل و نوک تیز . گل آذین پخش یا خوشه (پانیکولی ). گلبرگها ( 10 – 6 طول و 6-4 عرض (m) ) سفید ،دم میوه 40-10 میلی متر طول ، تقریبا راست . بند پائینی میوه (3-5/1 طول و 1- 5/0 ) عرض (m) ) تحلیل رفته ، بند بالایی ( 5/6 – 4 طول و 6-4 عرض (m) ) گردو کروی ، دارای رگه های مشبک بدون نوک . موسم گل دهی در این گونه اردیبهشت – خردا است .