تحقیق مقاله کاشت برنج عملیات تهیه بذر برای کاشت در خزانه

شالیکاران، بذری را که برای کاشت انتخاب می‌نمایند، عموماً از محصول سال قبل تهیه شده است. کشاورزان بعد از برداشت برنج و خشک کردن آن مقداری بذر را بصورت شلتوک یا بصورت خوشه نگهداری می‌نمایند تا در سال بعد از این بذر جهت کاشت در خزانه استفاده نمایند.

گاهی اوقات بعلت خرابی محصول، کمی بذر و یا تغییر رقم محصول، بذر را از نقاط دیگر تهیه می‌نمایند.

بذری که به این طریق تهیه شده است در جای خشک و مناسبی نگهداری می‌شود. بطوری که حشرات، پرندگان و جوندگان مثل موش به آن دسترسی نداشته باشند. استفاده از این بذر در استانهای شمالی کشور از حدود دوم الی پنجم فروردین ماه آغاز می‌گردد.

عملیات جوانه‌دار نمودن بذر:

بذر ذخیره شده در موقع کاشت باید جهت کاشت آماده شود. بسته به میزان بذر در داخل ظرف یا حوضی که در حیاط منزل معمولاً به این منظور تعبیه شده مقداری آب ریخته و سپس در داخل آن نمک می‌ریزند. معمولاً 3 تا 4 کیلوگرم نمک برای 18 لیتر آب مناسب است.

در بعضی از مناطق شالیکاران از تخم‌مرغ تازه بعنوان معیار نمک استفاده می‌نمایند. بدین ترتیب غلظت نمک به 08/1 تا 11/1 می‌رسد این غلظت در ارقام مختلف برنج متفاوت است و در ارقام ریشکدار کمتر و در ارقام بدون ریشک بیشتر است.

وقتی محلول آب و نمک بدین طریق تهیه شد، شلتوکها را در داخل آن ریخته و خوب بهم می‌زنند. بعلت اختلاف وزنی که بین بذرهای سبک و سنگین بوجود می‌آید بذور سنگین در ته و بذور سبک در روی محلول می‌مانند. این بذور که در سطح می‌مانند بی‌ارزشمند و باید درو ریخته شوند، زیرا دارای ارزش جوانه‌زنی نیستند و به اصطلاح پوک هستند. بذوری که در ته می‌مانند سالم و مناسبند و چنانچه کاشته شوند تولید جوانه می‌نمایند. این بذور را جمع‌آوری نموده و بلافاصله با آب خالص بخوبی می‌شویند تا هیچ اثری از نمک روی آن باقی نماند.

بذور سالمی را که بدین طریق تهیه شده ، در داخل گونی یا کیسه‌هایی می‌ریزند، البته تمامی حجم کیسه را از بذر پر نمی‌نمایند. چون بذور در اثر جذب آب ازدیاد حجم پیدا می‌نمایند و ممکن است کیسه در اثر این عمل پاره شود. پس از اینکه بذور در داخل کیسه ریخته شده این کیسه یا گونی‌ها را در داخل ظرف یا حوض پر از آب می‌اندازند و بسته به درجه حرارت محیط آنرا بمدت 2 تا 3 روز در داخل آب قرار می‌دهند. تا این بذور آب کافی جذب نمایند. در این مدت روزی 2 تا 3 مرتبه به ظرف یا حوض، آب اضافه می‌کنند زیرا آب بوسیله جذب شدن توسط بذور کاهش می‌یابد و یا ممکن است از کنار و یا کف حوض نشت نماید. پس از گذشت این مدت بذور آب داده شده را از داخل آب بیرون می‌کشند و سپس در محیطی مناسب در داخل حیاط روی زمین، گونی، پارچه یا حصیری پهن می‌نمایند و بذور خیس شده را روی آن می‌ریزند. سپس روی آنرا با کیسه یا نمدی می‌پوشانند. این عمل ممکن است بسته به درجه حرارت محیط تا یک هفته نیز طول بکشد. پس از این مدت بذور جوانه‌دار شده و آماده جهت کاشت در خزانه می‌باشند. مدت لازم برای جوانه‌دار شده شدن بذر بسته به دمای محیط از 2 تا 8 روز متفاوت است. هر چه درجه حرارت بیشتر باشد مدتی که بذر می‌تواند جوانه‌دار شود کاهش می‌یابد.

حداقل درجه حرارت لازم برای جوانه‌درا شدن بذر 12 درجه سانتی‌گراد و حداکثر 25 درجه سانتی‌گراد است.

عملیات تهیه خزانه:

در نقاط مختلف کشور کشت برنج به دو روش نشایی و مستقیم انجام می‌شود.

در اکثر مناطق کشور کشت به روش نشایی انجام می‌گیرد. در استانهای گیلان و مازندران نیز کشت برنج به طریق نشایی انجام می‌شود. بعلت طیف گسترده علفهای هرز بخصوص در استان گیلان، کشت برنج به طریق مستقیم به هیچ وجه توصیه نمی‌گردد. بدین جهت همزمان و یا قبل از جوانه‌دار نمودن بذر اقدام به تهیه خزانه می‌نمایند.

خزانه برنج که در استان گیلان به آن «تمبیجار» می‌گویند‏، قطعه زمین کوچک و محصوری است که در داخل زمین اصلی یا در قطعه‌ای از زمین در خارج مزرعه اصلی تعبیه می‌گردد. زمینی که برای خزانه انتخاب می‌گردد باید در اواخر پاییز به عمق 15 تا 20 سانتی‌متر شخم زده شود و در اواخر زمستان قبل از شروع فصل کشت روی آن مقداری کود دامی کاملاً پوسیده بریزند، سپس آنرا کاملاً با خاک مخلوط نمایند.

پس از این عمل در خزانه آب ریخته و با ادوات کشاورزی از قبیل تیلر و یا گاوآهن‌هایی که بوسیله حیواناتی مانند گاو کشیده می‌شود. زمین را شخم می‌زنند و سنگ و کلوخ‌های موجود در سطح زمین را جمع‌آوری یا خورد می‌کنند.

سپس مقداری کود ازته (شکری) و مقداری کود فسفره (فسفات آمونیم) به زمین می‌دهند، پس از انجام این عمل بوسیله ماله یا وسایل دیگر که کاملاً صاف است سطح زمین را هموار و یکنواخت می‌نمایند، بعداً زمین را به عرض 5/2 تا 3 متر و به طول 5 تا 10 متر مرزبندی می‌نمایند. بدین ترتیب خزانه برنج آماده برای کاشت بذر جوانه‌دار شده می‌باشد. سه روز قبل از بذرپاسی می‌توان خاک را با سموم بوتاکلر و یا بنتیوکارپ برای کنترل سوروف سمپاشی نمود.

در این موقع باید سطح خزانه حداقل 3 سانتی‌متر آب داشته باشد. میزان مصرف این سموم به مقدار 4 تا 6 سانتی‌متر مکعب سم در 10 متر مربع خزانه می‌باشد.

یک روش دیگر که برای تهیه خزانه انجام می‌شود. لگدکوبی زمین پس از شخم است. این بدان دلیل است که اولاً: زمین سفت شود تا ریشه گیاه به عمق زیاد خاک نفوذ نکند و کندن آن برای انتقال به زمین اصلی راحت‌تر باشد.

ثانیاً: گیاه از مواد غذایی موجود در سطح خاک بهتر استفاده نماید.

خزانه‌های ژاپنی برنج:

بهترین نوع خزانه تهیه خزانه به روش جوی پشته‌ای یا ژاپنی می‌باشد. در این روش میزان بذر مصرفی حداکثر 30 کیلوگرم برای 100 متر مربع از خزانه است. در حالی که در خزانه‌های سنتی 100 کیلوگرم بذر در این سطح مصرف می‌شود. هر چند در این خزانه‌ها کاهش مقدار مصرف بذر باعث رقابت علفهای هرز می‌گردد. ولی در این صورت بذور از غذا، فضا و نور بیشتری بهره‌مند می‌گردد و در نتیجه ریشه‌های سالم و قوی و با قدرت ریشه‌زایی کافی بدست می‌آید. بعلاوه در صورت ضرورت می‌توان مدت بیشتری آنها را در خزانه نگهداری و حفظ نمود. در این نوع از خزانه شخم زمین در دو نوبت یکی در پاییز و دیگری در بهار به عمق 8 سانتی‌متر انجام می‌شود. سپس زمین ماله‌کشی شده و تسطیح می‌گردد.

پس از این عمل زمین را مرزبندی می‌نمایند و در اطراف مرزها جوی‌هایی ایجاد می‌نمایند. آب از این جوی‌ها عبور می‌نمایند و در داخل کرتها نشت می‌یابد. وقتی خزانه به این صورت آماده شد 3 تا 6 سانتی‌متر آب در داخل خزانه نگه داشته و بذر را روی سطح آب می‌پاشند که با ته‌نشین شدن، بذرها به زمین می‌چسبند، یا اینکه ابتدا در زمین آب وارد می‌کنند و پس از خیس شدن زمین، آب را خارج کرده و سپس بذرپاشی می‌کنند و آنگاه بذرها را به سطح خاک می‌فشانند.

عملیات کاشت بذر در خزانه :

بعد از اینکه خزانه آماده شد، داخل هر یک از کرتهای آماده شده تا ارتفاع 3 سانتی‌متر آب نگه می‌دارند. سپس بذور جوانه‌دار شده را بصورت دستپاش و متراکم در سطح خزانه می‌پاشند.

در استان گیلان بعد از سه روز آب داخل خزانه را خارج کرده و روی بذرها کلش سوخته می‌ریزند زیرا اولاً: سبب تقویت زمین می‌شود. ثانیاً: از برخورد مستقیم نور خورشید به بذور تازه جوانه‌دار شده جلوگیری می‌نماید. ثالثاً: از تبخیر سطح خزانه جلوگیری می‌شود. رابعاً: از حمله آفات نظیر گنجشک به بذرهای جوانه‌دار شده جلوگیری بعمل می‌آورد.