در بسیاری از کتابهای قدیمی، خروج گاز از داخل زمین ثبت شده است. امروزه نیز در بعضی جاها چنین پدیده ای را گزارش می کنند. گاهی این گاز بر اثر رعد و برق و یا عوامل دیگر، شعله ور می شود. آتش جاویدان باکو در دریای خزر و یا چشمه سوزان در نزدیکی کارستون، در ایالت ویرجینیای غربی واقع در آمریکا نیر به همین شکل پدید آمده است. این حوادث که در گذشته معمولاً با ترس وبروزخرافات توأم بود، وجود گاز طبیعی را در آن منطقه مشخص می کرد. اما خرافات ناشی از ناآگاهی به قدری شدید بود که حتی تا سال 1659 میلادی همه فکر می کردند که ویکان در انگلستان (به دلیل این که گاز متصاعد شده از حباب های سطح آب باعث می شود تا آب مانند نفت بسوزد حاوی آب جادویی است.
اعتقاد بر این است که نخستین بارؤ چینی ها درسه هزار سال قبل برای تبخیر آب نمک، از گاز استفاده کردند. تاریخ نویسان درباره استفاده گاز توسط ایرانیان نوشته اند: «ایرانیان در استفاده از گاز بر دیگر اقوام جهان پشی داشته اند. برای مثال، وجود بقایای آتشکده ها و معابدی نظیر آتش جاویدتن در نزدیکی کرکوک که به مشعل بخت النصر معروف بود، در نزدیکی کی مخزن گاز طبیعی قرار داشت.
همچنین بقایای معابد زرتشتیان در نزدیکی مسجد سلیمان و روایات تاریخی از آتش جاویدان آتشکده آذر گشتاسب در آذربایجام، همگی گواه این مدعی است که: «ایرانیان باستان بنا بر اقتضای محیط مذهبی خویش، آتش را گرامی می داشتند.»
درفلات مرکزی و جنوبی ایران، درمناطقی که جنگل های انبوه وجود نداشت، برای روشن نگه داشتن آتش مقدس، از امکانات دیگری به جز چوب های جنگلی سود می بردند؛ زیرا طبیعت این مناطق به خاطر وجود ذخایر فراوان زیرزمینی، دستیابی به سوخت را برای آن ها آسان می کرد. مناطق غرب، جنوب وجنوب غربی ایران از دیرباز روی دریابی از نفت و مشتقات آن قرار داشتهاندودارند. درایران باستان هم بعضی از این منابع به دلیل عمق بسیار کمی که داشتند ودارند. در ایران باستان هم بعضی از این منابع به دلیل عمق بسیار کمی که داشتند، براثر فرسایش خاک، یا حرکت گسل ها ویا سایر عوامل طبیعی دیگر به صورت قطراتی ناچیز از آن دریای زیرزمینی خود به بیرون تراوش می کردند و انسان متفکر را به بهره برداری از آن وادار می ساختند.
در بعضی از اسناد تاریخی آمده است: «ایرانیان قبل از فلسطینی ها، سومری ها و حتی چینی ها از نفت و گاز به گونه بسیار ابتدایی، تصادفی وبدون برنامه ریزی استفاده می کردند و بیش ترین بهره ای که از آن می گرفتند، برای پایدار نگه داشتن آتش های مقدس بود. با این همه، درباره پیدایش نفت و گاز درایران چندان نمی توان سخن گفت، زیرا آنچه که از این صنعت با امکانات ابتدایی آن در روزگار کهن ایران خبر می دهد، بسیار اندک است.
در هر حال، استفاده صنعتی و اقتصادی ازگاز در جهان، از سال 1792 میلادی شروع شد. دراین سال ، شخصی به نام ویلیام مورداک از اهالی انگلستان برا نخستین بار توانست ب حرارت دادن زغال سنگ در ظرف سر بسته ای، گاز حاصل از آ“ را به وسیله لوله ای به یکی از اتاق های منزل مسکونی خود منتقل کند و آنرا بسوزاند.
با اینکه منابع عظیم گاز تا اوائل قرن 20 کشف شده بود، ولی به علت عدم امکان انتقال آن از چاه ها، عملاً از آن استفاده عمومی و صنعتی نمی شد. تا این که در سال 1930 م. استفاده از گاز با توجه به انتقال آن، جنبه عمومی پیدا کرد.
در ایران نیزر با این که درسال. 1280 ه.ش اولین چاه نفت در قصر شیرین زده شد، اما استفاده از منابع گازی از سال 1344 ه.ش در پوشش شرکتی به نام «شرکت ملی گاز» ایران آغاز شد.
ازمنابع گاز در ایران می توان به خانگیران، سرخون، نار، قشم و …اشاره کرد. برمبنای یک برنامه 20 ساله، قرار است گاز توسط خط لوله به تمامی ایران انتقال یابد که طبق این برنامه 1600 کیلومتر خطوط لوله اصلی و 2700 کیلومتر لوله داخل شهری احداث خواهد شد.
گاز طبیعی و همچنین نفت از تجزیه بقایای لاشه ها و اجساد جانوران و گیاهان تحت دما و فشار زیاد به وسیله باکتری های عمل کننده به مرور زمان به وجود آمده اند. گاز طبیعی معمولاً به صورت محلول در نفت خام در لایه های بالایی نفت خام و یا در سفره های مستقل زیرزمینی وجود دارد. 80 الی 85 درصد از گاز طبیعی را گاز متان (CH4) و حدود 10 الی 15 درصد آن بار گاز اتان (C2H5) و حدود 5 در صد آن را هیدروکربن های سنگین تر نظیر پروپان، بوتان، پنتان، آب، دی اکسیدکربن و سولفید هیدوژن و… تشکیل می دهد. گاز تولید شده از چاه پس از جمع آوری به واحد مرکزی پالایش توسط خطوط لوله انتقال داده می‌شود.
پالایشگاه گاز
گاز طبیعی پس از ورود به پالایشگاه، مراحل زیر را طی می کند.
الف) جمع آوری
ب) فرآیند شیرین کردن گاز ترش،
پ) نم زدایی،
ت) اندازه گیریؤ کنترل و ارسال گاز.
الف) جمع آوری
همانطور که گفته شد، گاز طبیعی به دست آمده حاوی هیدروکربن های سنگین از قبیل پروپان و بوتان و… می‌باشد که در بخشی از پالایشگاه از گاز طبیعی جدا می شود. پس از این مرحله، فشار گاز توسط کمپرسورها تقویت و جهت مراحل بعد ارسال می شود.
ب) فرآیند شیرین کردن گاز ترش
گاهی اصطلاح «گاز شیرین» و «گاز ترش» را شنیده ایم . ابتدا این اصطلاح را تعریف، سپس به توضیح این فرایند می پردازیم.
گاز ترش: اصطلاح گاز ترش به گازیاطلاق می شود که حاوی ترکیبات گوگرد و دی اکسید کربن باشد که به علت ایجاد پوسیدگی در لوله های حامل گاز و همچنین پایین آوردن ارزش حرارتی باید از گاز طبیعی جدا شوند.
درصورتی که این ترکیبات از گاز طبیعی جدا شوند، اصطلاحاً به این گاز، گاز شیرین گفته می شود. اگر گاز استخراج شده ترش باشد، با استفاده از یک برج، این ترکیبات از گاز جدا می شود که به آن برج تماس است. گاز از پایین برج به طرف بالای برج و مایع منو و مایع منو اتانول آمین از بالای برج به طرف پایین جریان می یابند. گاز و مایع به طور کامل روی سینی ها یا در توده ای از استوانه مشبک که در داخل برج تماس نصب شده است، با یکدیگر تماس برقرار می کنند.
محلول منو اتانول آمین پس از جذب گازهای طبیعی و سولفید هیدوژن ودی اکسید کربن به صورت منو اتانول آمین غنی شده از گازهای اسیدی از پایین برج خارج شده و از بالا وارد برج دیگری به نام احیا می شود تا پس از دفع گاز های اسیدی دوباره وارد برج تماس شود. در پایین برج احیا. جوشاننده های آب وجود دارند که محلول آمین توسط بخار آب حرارت می بیند و از گازهای اسیدی در دمای 110 تا 116 از آن جدا می شوند. گازهای اسیدی که از محلول آمین خارج می شوند، همراه با بخار آب وارد مایع کننده هوایی می گردند. در این جا، بخار آب متراکم وبه آب تبدیل می شود. آب و گازهای اسیدی در جدا کننده از هم جدا می شوند. آب حاصل به بالای برج احیا به عنوان مایع برگشتی فرستاده می شود و گازهای اسیدی به مشعل می روند و می سوزند.
پ) نم زدائی
نام ماده نم زدا آلومینا واز جنس اکسید آلومینیوم است. گاز از بالا به طرف پایین برج خنک کننده جریان می یابد وآلومینا، آب همراه گاز را جذب می کند. اگر مقدار جزئی از منو اتانول آمین نیز همراه گاز باشد،آن نیز توسط آلومینا جذب خواهد شد. ممکن است ذرات ریز معلق که حاصل برخورد گاز با آلومینا است، همراه گاز وجود داشته باشد. با تعبیه یک دستگاه فیلتر، این ذرات از گاز جدا می شوند و گاز شیرین خشک از برج نم زدا خارج می شود.