بیماری های ریوی از جمله آسم، برونشیت و پنوموکونیوز
بیماریهای پوستی از جمله درماتیتها، سرطانهای پوستی و واکنشهای حساسیت نوری
بیماری عضلانی- اسکلتی از جمله کمردرد و سندرم تونل کارپال
در این مقاله سعی می‌شود با ذکر علل، فیزیوپاتولوژی، علائم و درمان بیماری های شغلی در صنعت سیمان به اهمیت، چگونگی و پیشگیری از این بیماریها با نگرشی ویژه بپردازیم.
بیماریهای شغلی دستگاه شنوایی
بطور کلی سروصدا شایعترین عامل زیان‌آور فیزیکی در محیط کار می‌باشد.
تقریباً در تمام صنایع سروصدا را می‌توان یافت و کاهش شنوائی شغلی ناشی از صدا جزو قدیمی‌ترین بیماریهای شغلی می‌باشد چنانچه در قرن 18 میلادی رامازینی این بیماری شغلی را شناخته و به جامعه معرفی نمود.
امروزه با پیشروی سریع تکنولوژی و صنعت در جوامع مختلف و توسعه شهرها شاهد:
تراکم وسایل نقلیه، افزایش و ازدحام جمعیت، نزدیکی فرودگاهها و ایستگاههای راه‌آهن و کارخانجات به شهرها و در مواردی احداث اماکن فوق‌الذکر در دل شهرها می‌باشیم البته اینگونه تماسهای محیطی معمولاً به اندازه تماس های شغلی شدید نیستند ولی می‌توانند بر روی سیستم شنوائی و دیگر سیستمهای بدن اثر بگذارند.
بطور کلی اثرات صدا بر روی سلامتی به 3 دسته تقسیم می‌شود.
1- آثار حاد شنوائی مانند انفجارها یا سروصداهای ضربه ای که می‌تواند به نقص شنوائی و سرگیجه (Vertigo) بیانجامد.
2- آثار مزمن شنوائی که با تماس مداوم و مزمن با صدای بالاتر از حد مجاز ظاهر می‌شود و شامل کاهش شنوائی حسی- عصبی و وزوز گوش می‌باشد.
3- آثار غیرشنوائی که عبارتند از افزایش فشار خون hypertension و تشدید هیپرلیپیدی و تشدید بیماری دیابت.
بر طبق آمار Occupateonul Safty and OSHA Health Adsministrationدر کشور آمریکا 30 میلیون نفر با سر و صدای بالاتر از حد مجاز یعنی 85 دسی بل کار می کنند و 17 درصد کارگران بخش تولید دچار اختلال شنوائی حداقل می‌باشند.
در کشور ما به دلیل عدم وجود آمارهای دقیق و معتبر نمی‌توان آمار دقیقی ارائه نمود ولی مسلماً در کشور ما تعداد بیشتری از کارگران صنایع در معرض خطرات ناشی از سر و صدا هستند. از نظر مقررات بین‌المللی OSHA حداکثر سر و صد ای مجاز در محیط کار در یک شیفت کاری 8 ساعت روزانه و 40 ساعت کار هفتگی را 90 دسی‌بل تعیین نموده است.
همچنین به ازای هر 5 دسی بل افزایش شدت صوت باید زمان مواجهه روزانه نصف شود.
نمونه‌هایی از سر و صدای محیط کار
صدا و کاهش شنوائی
سر و صدا به روی اندام کورتی گوش داخلی اثر گذاشته و کاهش شنوائی ناشی از سر و صدا noise Induced Hearing Loss (NIHL) به علت صدمه به اپیتلیوم حسی حلزون گوش داخلی می‌باشد.
برای اندازه‌گیری آستانه شنوائی از صد سال پیش تاکنون از شنوائی سنجی با صدای خالص با Pure Tone Audiometry PTA استفاده می‌شود. از شنوائی سنجی یا صدای خالص یا PTA برای تعیین وضعیت شنوائی کارگران، شناخت افراد حساس به سروصدا، سنجش کاهش شنوائی در طول کار و تنظیم برنامه حفاظت شنوائی با HCP استفاده می‌شود.
کاهش شنوائی ناشی از سر و صدا در مراحل اولیه در فرکانس حدود 4000 هرتز ظاهر می‌شود و آستانه شنوائی در این فرکانس افت می‌کنند. در مراحل بعد فرکانسهای بالاتر و پائین‌تر را نیز فرا می‌گیرد.
ترکیبات سیمان: مواجهه شغلی با ترکیبات سیمان منجر به بیماریهای شغلی ریوی و پوستی می‌گردد در ابتدا ترکیبات سیمان را بررسی می‌نمایم.
فراوان‌ترین نوع سیمان، سیمان پرتلند است. این نوع سیمان از ترکیبات زیر درست شده است:
ترکیبات سیمان
بیماریهای ریوی در صنعت سیمان
این بیماریها طیف وسیعی از بیماریها را شامل می‌شوند از جمله آسم، آمفیزم، آسبستوز و دیگر پنوموکونیوزها که دسته اخیر را شرح می‌دهیم.
پنوموکونیزوزیس Pneumoconiosis
این اصطلاح به فیبروز ریوی ناشی از استنشاق گرد و غبار اطلاق می‌شود و بر حسب نوع گردو و غباری که استنشاق شده است، بیماریهای مختلف، با پیش آگهی و سیر متفاوت، در ریه ها ایجاد می‌شود.
سر دسته پنوموکونیوزها بیماری سیلیکوز است که در اثر استنشاق ذرات سیلیس یا ایجاد می‌شود. سیلیکوز، سیر تکاملی آهسته و شروع تدریجی دارد. تنگی نفس و سرفه‌های خشک، اغلب در سنین بالا پیدا می‌شود و کمتر جلب توجه می‌کند. طوری که به مرور زمان صداهای تنفسی رو به کاهش می‌گذارد و کم کم، تنگی نفس افزایش می‌یابد و ضعف، بی‌اشتهایی، بی‌خواهی، آنمی و درد قفسه سینه و گرفتگی صدا نیز، ظاهر می‌شود.
عوارض شایع سیلیکوز عبارتند از: افزایش استعداد ابتلا به بیماری سل یا توبوکلوز، آمفیزم ریوی و عوارض قلبی- ریوی، در مراحل اولیه‌ی بیماری که شخص علایم بالینی چندانی ندارد. رادیوگرافی ریه، به خوبی علایم فیبروز ریه را نشان می‌دهد.
برای این منظور از سیستم طبقه‌بندی IL.O در طبقه‌بندی و شناخت بیماری، از روی علایم رادیوگرافی سینه، استفاده می‌شود و بیماران مبتلا به پنوموکونیوز هر ساله با انجام رادیوگرافی سینه از نظر پیشرفت بیماری کنترل می‌شود.
کمردرد شغلی
شایعترین بیماریها و آسیبهای شغلی اختلالات عضلانی- اسکلتی می‌باشند. این اختلالات علت اصلی از کارافتادگی کارگران را تشکیل می‌دهد تا 60 درصد مبتلایان به بیماریهای عضلانی- اسکلتی دچار محدودیت حرکت می‌باشند.
سردسته اختلالات عضلانی- اسکلتی کمردرد می‌باشد.
انواع اختلالات عضلانی- اسکلتی
کمردرد از شایعترین مشکلات کارگران است بطوری که تقریباً 80 درصد کارگران حداقل یکبار کمردرد را تجربه می‌کند . متوسط زمان غیبت از کار ناشی از کمر درد در کارگران بعد از بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
ریسک فاکتورها و عوامل خطر
بطور کلی رابطه میان عوامل شغلی و کمردرد کار آسانی نیست چون کمردرد به راحتی مشخص و طبقه‌بندی نمی‌شود. از طرف دیگر غیبت ناشی از کمردرد تنها از درد تأثیر نمی‌پذیرد بلکه عوامل جسمی، روحی، روانی، اجتماعی و سیستمهای بیمه نیز بر آن اثر می‌گذارد.
انگیزه کارگر برای انجام کارش از دیگر عواملی است که غیب از کار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
میزان مواجهه کارگر با عوامل خطر در مورد اختلالات اسکلتی- عضلانی به آسانی دیگر عوامل خطر تعیین نمی‌گردد.