تحقیق مقاله صنعت خودرو سازی

مقدمه

صنعت خودرو، همانطور که پیتر دراکر به آن لقب “صنعت صنعت ها” را داده است، مرکب است از دانش، علم و فن که با خلاقیت و ابداع و هنر در هم آمیخته است.

صنعت خودرو به لحاظ ارتباط نزدیک با زندگی روزمره مردم و حجم بالای سرمایه، اشتغال و گردش مالی زیاد، مورد علاقه و رقابت کشورها، شرکتها و سرمایه‌های بزرگ است.سرمایه گذاریها و پژوهشهایی که در این صنعت انجام می شود نه تنها صنایع وابسته به خود بلکه سایر بخشهای اقتصادی صنعتی را به حرکت در می‌آورد.

خودرو از جمله محصولاتی است که از تعداد نسبتاً زیاد مجموعه های میانی، قطعات و مواد اولیه تشکیل می شود، در نتیجه صنایع مرتبط با ساخت این اجزاء طیف بسیار گسترده ای (از جمله صنایع فلزی، نساجی، مواد شیمیایی و رنگ، برق و الکترونیک و…) را در بر می گیرد.

یک خودرو مجموعه ای از هزاران قطعه کوچک و بزرگ است که تولیدهر یک از آنها نیاز به دانش فنی مهارت و سخت افزار لازم خود را دارد. جمع آوری و مونتاژ این قطعات در زمان لازم با قیمت و کمیت مناسب هنر بزرگی است که علاوه بر نیاز به دانش فنی و توان مدیریتی به یک برنامه بلند مدت و تعیین استراتژی مناسب نیاز دارد. صنعت خودرو در دنیا یک صنعت مونتاژ است که کارخانه خودرو ساز اکثر قطعات مورد نیاز خود را خریداری و محصول نهایی را در کارخانه مونتاژ می نماید. هرچه قطعات خودرو بیشتر و میزان نفر/ ساعت لازم برای مونتاژ بیشتر باشد (مانند خودروهای سنگین) ارزش افزوده بیشتری به بار می آورد.

کیفیت خودرو ارتباط تنگاتنگ و رابطه مستقیمی با سطح کیفیت این مجموعه ها، قطعات و مواد اولیه دارد، که غالباً توسط پیمانکاران فرعی و تامین کنندگان قطعات به تولید کنندگان خودرو عرضه می شود. در نتیجه توان عمکردی تامین کنندگان که شامل تواناییهای فنی، تواناییهای ساخت و تولید، تواناییهای تحویل مواد، تواناییهای کیفیتی و تواناییهای مدیریتی می باشد، به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی کیفیت خودروها تاثیر می گذارد.

در دهه 90 میلادی بخاطر پیشرفتهای تکنولوژی، فرهنگ صنعتی بالاتر، اطلاعات تعریف شده تر و اطلاعات مدرن تر (دانش فنی)، روشهای ساخت و تولید بهبود چشمگیری یافتند.

با آغاز قرن 21، چالش عظیمی که سازمانها با آن مواجه اند، افزایش پیچیدگی در فرایند تولید و کسب و کار می باشد در رقابتهای جهانی توسعه یافته، باید محصولات متنوع رابا توجه به در خواست مشتری در دسترس وی قرار دهیم.

شرکتهای خودرو ساز به منظور رقابت موثر در بازارهای جهانی می بایستی شبکه‌ای از تامین کنندگان لایق و شایسته را برای تهیه مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود ایجاد کنند. اداره‌کردن منابع تهیه مواد اولیه، قطعات و خدمات، امری حیاتی برای شرکت‌های خودروسازی است. راهبردهای تهیه و تدارک مواد، تاثیر بسیار زیادی بر مزیت های رقابتی شرکت ها دارد.

مدیران صنایع خودرو ساز دریافته اند که به منظور عملکرد بهتر، نیازمند سیستم‌های یکپارچه ای هستند که مدیریت و نظارت بر تمامی منابع شامل تدارکات، ساخت، تولید، توزیع، نگهداری و پشتیبانی فنی بصورت سامانمند توسط مدیریت زنجیره تامین (Supply Chain Manaegment) صورت گیرد. در نتیجه بسیاری از شرکت های خودروساز داخلی و خارجی برای پاسخگویی به رقابت فزاینده، کوتاه شدن چرخه عمر محصول و تغییرات تقاضای مشتریان به سوی بهبود و ارتقای تواناییهای کوتاه مدت و بلند مدت تامین کنندگان خود حرکت کرده اند.

در نگرش مدیریت زنجیره تامین، تمامی مسائل مرتبط با مشتریان، تولید/ ساخت و تامین کنندگان مواد اولیه بصورت یکپارچه و موثر بر یکدیگر دیده می شوند. SCM یک دیدگاه مدیریت تولید/ اقتصادی است که در آن برای دست یافتن به نیازهای مشتریان، بر تمامی حلقه های این زنجیره به قسمی مدیریت و نظارت اعمال می گردد که بیشترین مطلوبیت از نظر چگونگی و کیفیت محصول و زمان ارسال آن و سایر موارد با هزینه بهینه برای مشتریان ایجاد شود. در مواردی که تامین مواد اولیه از منابع گوناگون صورت می گیرد و یا برای تولید محصولات شرکای مختلفی وجود دارد، نظارت کلی و یکپارچه وکنترل زمانبندی های مهم در اجرای تعهدات بسیار ضروری خواهد بود.

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییر و تحولات که در بازار عرضه محصولات و خدمات بوجود آمده است، شاهد حرکتی آرام ولی پیوسته در افزایش روز افزون رقابت بین عرضه کنندگان کالاها و خدمات هستیم و از آنجائیکه بخش اعظمی از توان رقابتی یک موسسه در عرضه خدمات و محصولات توسط منابع بیرونی، تامین و گاهاً پشتیبانی می شود، لذا پایه تامین و منابع آن بسته به شرایط رقابتی حاکم بر عملکرد موسسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد. در این راستا موسسات و شرکت‌های فراوانی با مسئله انتخاب، ارزیابی و ارتقای تامین کنندگان خویش روبرو هستند تا بتوانند بخشی از توان رقابتی لازم را کسب نمایند.

اکثر شرکت های تولید کننده، تامین کنندگان را به دقت انتخاب می کنند و در مرحله بعد اقدام به ایجاد روابط طولانی مدت و نزدیک با آنها می نمایند تا به این ترتیب ریسک تامین را کاهش دهند.

شرکت خودروساز برای بهبود درجه کیفیت تامین کنندگان، سیستم عملکرد آنها را با معیارهای مناسب ارزیابی و باز خورهایی را به منظور اصلاح و بهبود به آنها ارائه کند. بدیهی است به منظور قابلیت اطمینان از کیفیت قطعات خودرو تامین کنندگان نیازمند سیستم های تضمین کیفیت می باشند.

در این زمینه، سیستم های کیفی نظیر ISO 9000، چک لیست ارزیابی سال 79 شرکت ساپکو، QS 9000 و هم چنین چک لیست ارزیابی سایر خودروسازها (ایران خودرو دیزل، دسکو، سازه گستر و ایدم و…) تدوین شده که در همه آنها سازمان ملزم به پیاده سازی و اجرای اینگونه سیستم هاست.

ارتقای رتبه تامین کنندگان قطعات خودرو، کاهش قطعات برگشتی، افزایش کیفیت خودروهای داخلی، کاهش هزینه های تولید و کاهش چرخه زمانی تحویل قطعات را می توان از جمله اهداف استقرار سیستم ارزیابی و ارتقاء تامین کنندگان در شرکتهای خودروسازی داخلی دانست.

در کشورمان ایران نیز بنا به ضرورت عدم اتکاء صنایع کشور و بویژه صنعت خودرو به درآمدهای نفتی، صنعت خودرو و بخصوص صنعت قطعه سازی کشور باید صادرات را در کانون توجه و برنامه ریزیهای توسعه ای قرار دهد. صنعت قطعه سازی ایران باید ورود به بازارهای جهانی را از قوه به فعل در آورد و در برابر رقابت سخت و پیچیده جهانی آمادگی لازم با برنامه ریزی های استراتژیک کسب نماید.

در این راستا مقوله مدیریت زنجیره تامین در صنعت خودروسازی در ایران در سال 1375، هنگامیکه سیستم ارزیابی و ارتقاء تامین کنندگان در شرکت ساپکو (تامین کننده قطعات ایران خودرو) شکل گرفت پا به عرصه وجود گذاشت.

از سوی دیگر عمده مشکلات تامین کنندگان داخلی عدم دستیابی به فناوریهای جدید، ناتوانی آنها در ارائه سفارشات در زمان تعیین شده، ناتوانی آنها در ارائه سفارشات بر مبنای مشخصات فنی مورد نظر، ناتواناییهای مالی و هم چنین عدم وجود برنامه های تضمین کیفیت، سیستم های حمل و نقل، سیستم موجودی و انبوهی از این قبیل مشکلات می باشد، که در طرحهای ارتقاء تامین کنندگان باید به آنها توجه نمود.

بخشی از صنعت خودرو به تولید خودرو های سنگین(کامیون، اتوبوس و مینی‌بوس) اختصاص دارد. کشور ما در این بخش از صنعت خودروسازی به علت سرعت رشد کم این بخش از صنعت، هزینه های بالای نصب قطعات در کشورهای پیشرفته به علت نرخ بالای کارگر، زمان بر بودن پروسه مونتاژ در مقایسه با خودروهای سبک و سایر هزینه های مرتبط می تواند جایگاه مناسبی را در جهان کسب نماید، که البته این مهم نیازمند توجه خاص، سرمایه و برنامه ریزی در این بخش از صنعت می باشد.

در میان صنایع مختلف صنعت خودرو با توجه به وسعت عمل و اشتغالزایی که می‌‌تواند ایجاد کند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. صنعت خودروی سنگین با توجه به توان بالقوه کشور برای پیشرفت و حضور در بازارهای جهانی اهمیت بسزایی دارد. این توان بالقوه ناشی از توان سازندگان در ساخت بدنه و به صرفه نبودن صادرات کامل خورو برای تولید کنندگان بزرگ، هم چنین زمان بر بودن فرایند تولید و مونتاژ و در نتیجه هزینه بر بودن آن برای تولید کنندگان اصلی می باشد. از طرف دیگر با توجه به پیچیده شدن روز افزون فعالیت ها، متغیر و متلاطم بودن محیط در جهان امروز کوچکترین غفلت شرکت های بزرگ آنها را دچار مشکلات عدیده ای کرده است ولی متاسفانه تا کنون جایگاه و جهت گیری مشخص، مدرن و علمی برای صنعت خودروی سنگین در کشورمان در نظر گرفته نشده است.

صنایع خودرو سازی سنگین در ایران

از آغاز اختراع خودرو تا پیش از قرن حاضر (هجری شمسی) اتومبیل در کشور ما جایگاهی صرفاً تشریفاتی و برای اعیان و اشراف تلقی می گردید، تا اینکه در سال 1308 اتوبوس حمل و نقل شهری در فرهنگ مردم جایگاه خود را باز کرد. البته تاریخچه ورود کامیون و وسائط نقلیه سنگین برای حمل و نقل کالا سابقه طولانی تری دارد.

سابقه ساخت کامیون در ایران

در سال 1338 اولین شرکت رسمی به منظور تاسیس کارخانه تولید کامیون (شرکت خاور) تشکیل گردید و به دنبال آن دو شرکت ایران کاوه و لیلاند موتورز ایران در سال 1342 و 1344 بر پا شد. با مطالعه آما رکامیون مشخص می گردد که تولید ملی سالهای 1347 لغایت 1356 بیش از شش برابر افزایش داشته است. در سال 1352 واحدهای تولید کننده داخل حدود 93 درصد از کامیونهای مورد نیاز کشور را تولید می‌کرده اند.

سابقه ساخت اتوبوس و مینی‌بوس در ایران

در سال 1341 شرکت ایران ناسیونال ایران خودرو به عنوان اولین شرکت رسمی به منظور تاسیس کارخانه اتوبوس سازی تشکیل شد.

شرکتهای تولید کننده خودروی دیزل

- شرکت ایران خودرو (ایران ناسیونال)

شرکت ایران خودرو با هدف تولید خودروهای سبک (پیکان) و مونتاژ خودروهای سنگین اتوبوس و مینی‌‌بوس تحت لیسانس مرسدس بنز آلمان مجوز ساخت را از وزارت صنایع در تاریخ بهمن 1341 اخذ نمود و با مشارکت فعال مهندسان خارجی اقدام به راه اندازی خطوط تولید نمود.

معرفی اجمالی فعالیتهای ایران خودرو عبارتند از:

تاسیس: 1341

1963: تاسیس خط تولید اتوبوس مرسدس بنز O302

1967: تاسیس خط تولید مینی بوس مرسدس بنز 309

1970: راه اندازی خط تولید مینی‌بوس 409

1986: راه اندازی خط تولید کامیونت سبک

1988: راه اندازی خط تولید مینی‌بوس 508

1989: راه اندازی خط تولید اتوبوس شهری O355

1995: راه اندازی خط تولید مینی‌بوس کاروان

1996: راه اندازی خط تولید اتوبوس درون شهری S360

1997: راه اندازی خط تولید اتوبوس C457 بیابانی

1997: راه اندازی خط تولید مینی‌بوس کروز (هیوندایی)

1999: تولید ده دستگاه اتوبوس دو طبقه نئوپلان

2003: تولید اتوبوس مادیفاید O457

2003: تولید اتوبوس مگاترنس

2003: تولید اتوبوس SC 457

گروه صنعتی خاور (ایران خودرو دیزل)

گروه صنعتی خاور در سال 1338 با هدف تولید انواع کامیون بنز و تحت لیسانس شرکت دایملر بنز آلمان تاسیس گردید. این شرکت فعالیت خود را در کارگاهی بسیار کوچک و به عبارت دیگر در تعمیرگاهی واقع در حوالی خیابان قزوین آغاز نمود. تولید اولین کامیون با ابتدایی ترین روشهای مونتاژ در سال 1339 به انجام رسید. در سال 1343 عملیات احداث کارخانه در منطقه یافت آباد تهران شروع شد و در سال بعد با تولید بسیار محدود بهره برداری آن آغاز شد. کارخانه خاور در زمینی به وسعت 000/120 متر مربع و با داشتن تاسیسات مدرن و توان تولید 15000 دستگاه کامیون در سال به فعالیت خود ادامه داد. این کارخانه علاوه بر مونتاژ انواع کامیون، ساخت انواع اتاق کامیونها را نیز بر عهده دارد. علاوه بر این خاور اعتبار قدیمی ترین تولید کننده کامیون را در منطقه داراست.

در چند سال اخیر خاور با تولید بالغ بر 30 نوع کامیون در تیپ های مختلف سبک، نیمه سنگین و سنگین نقش فوق العاده ای در تامین نیازهای کشور، چه در دوران جنگ تحمیلی و بازسازی و چه در دوران توسعه اقتصادی کشور ایفا نموده است.

با پایان جنگ و تدوین برنامه های توسعه اقتصادی کشور گروه صنعتی خاور نیز با در نظر گرفتن نیازهای جدید کشور و داشتن نیم نگاهی به بازارهای جهانی حرکتهای پر شتابی را آغاز نموده و در سالهای اخیر با برنامه ریزیهای لازم، تمامی سعی خود را جهت ارتقاء کمی و کیفی فعالیتهابه کاربرده است. از جمله این برنامه ها عبارتند از:

- اخذ گواهینامه استاندارد سری ISO 9000

- سرمایه گذاری قابل توجه جهت توسعه و ساخت قطعات منفصله

- مدرنیزه کردن و بالا بردن قدرت و سرعت حرکت کامیونها

توجه به تنوع و توسعه محصولات از جمله تولید کامیونهای نسل جدید خصوصاً کامیونهای کشنده 2635 از اواخر سال 76، کامیونهای کشنده 1935 و هم چنین کامیونهای اکتروس، آتگو

- ساخت کامیون های جدید سبک از جمله 609 و 809 از سال 77 و 612 و 814 از سال 79 و کامیونت مایتی از سال 1380

علاوه بر این در سال 1378 عمده سهام شرکت خاور به شرکت ایران خودرو واگذار گردید و شرکت ایران خودرو دیزل نامیده شد. در مرحله اول خط تولید مینی‌بوس کروس (هیوندایی) به ایران خودرو دیزل منتقل شد و مراحل تاسیس خط تولید اتوبوس آغاز شده و در سال 1381 خط تولید اتوبوس و مینی‌بوس کلاً به ایران خودرو دیزل منتقل شد.