مقدمه:
دنیایی که ما امروزه در آن زندگی می‌کنیم بدون شک دنیایی متفاوت با دنیایی است که نیاکان ما در آن می‌زیستند، دنیای امروز دنیای فن و تکنولوژی است، امروزه دیگر نیروی انسانی کم کم ازصحنه بیرون می‌رود و جای خود را به رباطها و کامپیوترهای هوشمند می‌سپارد. آری در این عصرتکنولوژی که دیگر بازوهای نیرومند انسانی در عرصه تولید چندان سودمند نیستند باید ما هم‌این حقیقت را بدانیم و باور کنیم که دیگر دنیا عوض شده است و مردمان آن برای زنده بودن وبهتر زندگی کردن مدام سعی دارند که برتری خود را به یکدیگر نشان دهند، پس باید تلاش کرد وسعی کرد که از مردمان دنیا عقب نماند، آری برای بودن و با افتخار زیستن باید سعی کرد تا از این‌قافله علم و دانش عقب نماند و باید علم آموخت و دانش تجربه کرد، بله تنها آموختن علم‌سودمند نیست. بلکه علم و دانش زمانی می‌تواند جای بازوهایی را که از کار افتاده‌اند را بگیرد که‌به پشتوانه تجربه مجهز باشد حال در هر حرفه و فنی که می‌خواهد باشد.
فولاد و سیمان در ساختمان سازی یاری گرفت و در اثر دسترسی به این مصالح و امکانات‌دیگر گسترش شهرها از افقی به عمودی تبدیل شد و امر آپارتمان سازی در ساختمانها چندین‌طبقه متداول گردید.
به هر حال واحد کارآموزی فرصتی خوب بود برای آشنا شدن با محیط کار و همچنین درک‌عمیق مطالبی که بطور تئوری فرا گرفته‌ایم.
در پایان جا دارد اولا از استاد ارجمند جناب آقای مهندس صالحی تشکر نمایم نه تنها به خاطر اینکه در این درس استاد بنده بودند بلکه به دلیل اینکه در طول چند سال دانشجویی بنده چندین بار سعادت شاگردی ایشان را در درسهای مختلف داشته‌ام و ایشان حق بسیاری بر گردن بنده دارد، به هر حال، حالا که به امید خداوند درسهایم در حال تمام شدن است این کار آموزی بهانه‌ای شده تا از این استاد ارجمند نیز تشکر و قدردانی نمایم بپاس زحمات بی‌دریغی که ایشان برای ما کشیدند.
با توجه به اینکه ساختمانهای مورد نظر در پروژه از نوع ساختمان های فلزی می‌باشد لذا لازم‌است تا در ابتدا به ساختمانهای فلزی توضیحات مختصری داده شود:
در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده می‌شود که درایران معمولا ستونها را از تیرآهن های I دوبل و یابال پهن‌های تکی استفاده می‌نمایند و همچنین‌برای اتصالات نبشی تسمه و برای زیر ستونها از صفحه فولادی استفاده می‌شود و معمولا دوقطعه را بوسیله جوش یا پیچ و مهره و یا پرچ به هم متصل می‌نمایند که البته امروزه کاربرد پیچ ومهره و پرچ برای اتصال قطعات به یکدیگر بسیار کم است و این امر بدلیل مزایای جوش واتصالات جوشی بر سایر انواع اتصالات است.
سقف این نوع ساختمانها ممکن است تیرآهن و طاق ضربی و یا از نوع سقفهای دیگر مانندتیرچه بلوک که باز هم امروزه سقفهای تیرچه بلوک برای پروژه‌های بزرگ معمولا بیشتر استفاده‌می‌شود و به ندرت در پروژه‌های بزرگ از سقفهای طاق ضربی استفاده می‌شود.
برای پارتیشنها می‌توان مانند ساختمان های بتونی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا سفالهای تیغه‌ای استفاده نمود که در این مورد هم باز بیشتر از سفالهای تیغه‌ای استفاده می‌کنند.
در هر حال جدا کننده‌ها بایستی از مصالح سبک استفاده شوند. بعد از اینکه مختصری درمورد ساختمانهای فلزی گفته شد لازم است تا در ساخت یک ساختمان مراحل بطور مختصرگفته شود.
مراحل مختلف ساختن یک ساختمان
1 بازدید زمین و ریشه کنی
قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدیده شده و وضعیت وفاصله آن نسبت به خیابانها و جاده‌های اطراف مورد بازرسی قرار گیرد و همچنین پستی و بلندی‌زمین با توجه به نقشه ساختمان مورد بازدید قرار گرفته در صورت آنکه ساختمان بزرگ باشدپستی و بلندی و سایر عوارض زمین می‌باید بوسیله مهندسین نقشه بردار تعیین گردد و همچنین‌باید محل چاههای فاضلاب و چاه آبهای قدیمی تعیین شده و محل آن نسبت به پی سازی‌مشخص گردد و در صورت لزوم می‌باید این چاه با بتن یا شفته پر شود و محل احداث ساختمان‌نسبت به زمین تعیین شده و نسبت به ریشه کنی (کندن ریشه‌های نباتی که در زمین روئیده است)آن محل اقدام شود و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین وزاویای آن کاملا معلوم شده باشد و با نقشه ساختمان مطابقت کند.
2 پیاده کردن نقشه
پس از بازدید محل و ریشه کنی اولین قدم در ساختمان پیاده کردن نقشه می‌باشد. منظور ازپیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه از روی کاغذ بروی زمین با ابعاد اصلی بطوریکه محل دقیق‌پی‌ها و ستونها و دیوارها و زیر زمینها و عرض پی‌ها روی زمین به خوبی مشخص باشد. ضمنا بایدحتما در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده گردد. برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای‌مهم معمولا از دوربین‌های نقشه برداری استفاده می‌شود. ولی برای پیاده کردن ساختمانهای‌معمولی از متر و ریسمان بنائی که به آن ریسمان کار هم می‌گویند استفاده می‌گردد.
رپر:
با توجه به اینکه هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می‌باشد که‌باید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد. برای جلوگیری از اشتباه قطعه بتنی با ابعاددلخواه (مثلا 40 × 40 با ارتفاع 20 سانتی متر) در نقطه‌ای دورتر از محل ساختمان می‌سازندبطوریکه در موقع گود برداری و یا پی کنی به آن آسیب نرسد و در طول مدت ساختمان تمام‌ارتفاعات را با آن می‌سنجند به این قطعه بتنی اصطلاحا رپر می‌گویند. البته در ساختمانهای‌کوچک روی اولین قسمتی که ساخته می‌شود علامت می‌گذارند و ارتفاعات را نسبت به آن‌می‌سنجند.
گود برداری:
بعد از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گودبرداری می‌نمایند. گود برداری‌برای آن قسمت از ساختمان انجام می‌شود که در طبقات پائین‌تر از کف طبیعی زمین ساخته‌می‌شود، مانند موتورخانه‌ها، انبارها و پارکنیگ‌ها و غیره، در موقع گود برداری چنانچه محل گودبرداری بزرگ نباشد از وسایل معمولی مانند بیل و کلنگ و فرغون استفاده می‌کنند ولی در پروژه‌های بزرگ از ماشین آلات راهسازی مانند لودر و بعضی از مواقع که گود برداری روی تپه یا زمینها سفت باشد از بولدرز استفاده می‌شود و برای حمل مواد کنده شده از کامیون استفاده‌می‌گردد.
البته برای خارج کردن خاک از محل گودبرداری و حمل آن به خارج کارگاه از سطح شیبداری استفاده می‌شود که این سطح ضمن گودبرداری برای عبور کامیون ایجاد می‌گردد و بعد از اتمام کار به وسیله کارگر برداشته می‌شود.
حداکثر عمق مورد نیاز برای گود برداری تا روی پی می‌باشد. به اضافه چند سانتی متر بیشتربرای فرش کف و عبور لوله‌ها (در حدود 20 سانتی متر که 6 سانتی متر برای فرش کف و 14سانتی متر برای عبور لوله‌ها می‌باشد) که در این صورت باید محل پی‌های نقطه‌ای یا پی‌های‌نواری و شناژ را با دست خاکبردای نمود. ولی بهتر است که گود برداری را تا سطح زیر پی ادامه‌بدهیم، زیرا در این صورت اولا برای قالب بندی پی‌ها آزادی عمل بیشتری داریم.
در نتیجه پی‌های ما تمیزتر و درست‌تر خواهد بود و در ثانی می‌توانیم خاک حاصل از چاه کنی‌و همچنین نخاله‌های ساختمان را در فضای ایجاد شده بین پی‌ها بریزیم که این مسئله از لحاظ‌اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد. زیرا معمولا در موقع گود برداری کار با ماشین صورت می‌گیرددر صورتیکه برای خارج نمودن نخاله‌ها و خاک حاصل از چاه فاضلاب از محیط کارگاه باید ازوسایل دستی استفاده نمائیم که این امر هزینه را افزایش می‌دهد.
برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های محل گودبرداری به داخل گود معمولا دیواره اطراف بایددارای شیب ملایم مانند باشد که با خط عمود زاویه‌ای به اندازه a می‌سازد، اندازه این زاویه‌بستگی به نوع خاک محل گود برداری دارد. که هر اندازه خاک سستتر و ریزشی‌تر باشد به خارج وانتقال مجدد آن بعد از ساختن دیوار مورد لزوم به پشت دیوار است لذا برای جلوگیری ازپرداخت هزینه بیشتر در زمینهای سست بعضی مواقع در صورت امکان اقدام به ایجاد دیوارهای‌مانع می‌نمایند.
دیوارهای مانع ممکن است چوبی یا فلزی باشد، که معمولا از دیوارهای فلزی استفاده‌می‌گردد که هم دارای مقاومت بیشتری است و هم در زمین بهتر فرود می‌رود. البته در صورتی که‌در موقع گودبرداری در بعضی از زمینهای سطح آبهای زیرزمینی بالا باشد در محل گود برداری‌آب جمع می‌شود که باید به خارج هدایت شود.
پی کنی
اصولا پی کنی به دو دلیل انجام می‌شود:
1 دسترسی به زمین بکر: با توجه به اینکه کلیه بار ساختمان بوسیله دیوارها یا ستونها به زمین منتقل می‌شود در نتیجه ساختمان باید روی زمینی که قابل اعتماد بوده و قابلیت تحمل بار ساختمانها را داشته باشد بنا گردد. که برای دسترسی به چنین زمینی ناچار به ایجاد پی برای‌ساختمان می‌باشیم.
2 برای محافظت پایه ساختمان: برای محافظت پایه ساختمان و جلوگیری از تاثیر عوامل جوی‌در پایه ساختمان باید پی سازی نمائیم. در این صورت حتی در بهترین زمینها باید حداقل پی‌های‌به عمق 40 تا 10 سانتی متر حفر کنیم.
ابعاد پی یعنی عرض و طول و عمق پی‌ها کاملاً بستگی به وزن ساختمان و قدرت تحمل خاک محل ساختمان دارد در ساختمانهای بزرگ قبل از شروع کار به وسیله آزمایشات مکانیک خاک قدرت مجاز تحملی زمین را تعیین می‌نمایند. ولی در ساختمانهای کوچک که آزمایشات مکانیک خاک در دسترس نیست باید از مقاومت زمین در مقابل بار ساختمان مطمئن شویم.
پی‌ها از لحاظ نوع ساختمان و مقاومت زمین ساختمان دارای انواع مختلفی هستند.
اول و دوم پی‌های نقطه‌ای و پی‌های نواری است. اما پی‌های عمومی که به آنها پی‌های زاویه‌ژنرال هم می‌گویند از بتن مسلح ساخته می‌شود و دارای محاسبات فنی مفصل است و دقت‌اجرائی زیادی را می‌طلبد و برای ساختمانهایی که دارای وزن فوق العاده زیاد بوده زیاد درزمینهای سست ساخته می‌شود ایجاد می‌گردد.
برای ساختن پی‌های سراسری باید صفحه‌ای از بتون به طول و عرض تمام زیربنای ساختمان‌به ضخامت محاسبه شده در حدود 80 تا 100 سانتی متر ریخته شود. میلگردهای این صفحه‌طبق محاسبه بدست می‌آید. این صفحه بتنی مانند سینی بزرگی است که ساختمان روی آن قرارمی‌گیرد.
در ساختمانهای فلزی بیشتر از پی نقطه‌ای استفاده می‌نمایند و در زمینهای سست و یاساختمانهای بسیار سنگین از پی‌های سراسری (رادیه ژنرال) هم استفاده می‌کنند.
پی‌های نقطه‌ای:
پی‌های نقطه‌ای برای ساختمانهایی که بار آن به طور متمرکز به زمین منتقل می‌شود ساخته‌می‌گردد مانند ساختمانهای فلزی یا بتنی، لایه‌های پی‌های تکی یا نقطه‌ای به شرح زیر است:
1 زمین مناسب
2 بتن مگر
3 میلگردهای کف پی
4 بتون اصلی
5 صفحه زیر ستون یا میلگردها ریشه
اما زمینی برای پی سازی مناسب است که قدرت مجاز آن تاب تحمل وزن ساختمانها را داشته باشد که قبلاً هم ذکر شد.
اما بتن مگر که به آن بتن لاغر یا کم سیمان هم می‌گویند اولین قشر پی سازی در پی‌های‌نقطه‌ای است. مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100 الی 150 کیلوگرم در متر مکعب است. درپی‌های نقطه‌ای بتن مگر به دو دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
1 برای جلوگیری از تماس بین بتن اصلی و پی با خاک.
2 برای ریگلاژ کف پی و ایجاد سطح صاف برای ادامه پی سازی.
ضخامت بتن مگر در حدود 10 سانتی متر است و معمولاً قالب‌بندی از روی بتن مگر شروع می‌شود.
میلگردهای کف پی به این دلیل استفاده می‌شوند که چون بتن در مقابل نیروهای کششی‌ضعیف بوده و در محل تارهای کششی ترکهایی در آن ایجاد می‌شود لذا برای جلوگیری از ترکیدن‌بتن در محل تارهای کششی میله‌گردهای فولادی قرار می‌دهند.
در بتن فولاد بصورت میلگردهای ساده به علامت (F) و یا میله گردهای آجدار با علامت Fمصرف می‌شود میله‌گرد را با قطر آن می‌خوانند.
تارهای کششی در پی‌های نقطه‌ای در کف پی بوده و میله گردها را در دو جهت بصورت‌مشبک و حدود 5 سانتی متر بالاتر از کف روی بتن مگر قرار می‌گیرد. این آرموتورهای شبکه‌ای راکه از قبل به اندازه متناسب و حدود 5 سانتیمتر کوچکتر از ابعاد پی (5/2 سانتی متر از هر طرف)بافته شده است در کف پی قرار داده و زیر آن را با تکه‌های کوچک شن و یا تکه‌های بتن قدری‌بالاتر از کف پی قرار می‌دهند بطوری که در موقع بتن ریزی این شبکه کاملاً غرق بتن شود و یامی‌توان در ابتدا به اندازه 5 سانتی متر در کف پی بتن ریخت و بعد این آرماتورها را روی آن قرارداد و بتن ریزی را تا ضخامت تعیین شده در نقشه ادامه داد ولی این کار همیشه عملی نیست زیرااغلب مواقع وجود شبکه‌های شناژ مانع این کار می‌گردد.
محل برخورد آرماتورهای چپ و راست را باید با مفتولهای غیرفنری 3 یا 4 به هم متصل‌نموده و همچنین توجه داشته باشیم که سر کلیه آرماتور به صورت چنگک خم شده و یا به‌صورت گونیا برگردانده شده باشد.
باید توجه داشت که میلگردهایی که داخل بتن قرار می‌گیرد آغشته به روغن نباشد و یا رنگ،زیرا در این صورت رنگ روی میلگرد مانع چسبیدن بتن و فولاد به هم می‌شود و همچنین‌میلگردهای مصرفی صاف و بدون انحناء موضعی باشد.
همچنین فاصله بین میله‌گردها باید یکنواخت باشد بطوریکه بزرگترین دانه بتن براحتی ازداخل آن رد شود. در موقع بتن ریزی باید دقت نمائیم که بتن پی یا ستون و یا دال بتنی کاملاًیکپارچه و توپر و متراکم باشد و حفره‌های خالی نداشته باشد یا به عبارتی کرمو نباشد که برای‌این کار بایستی حتماً از ویبراتور استفاده نمائیم.
ولی باید دقت نماییم که بتنی را بیش از اندازه ویبره نمائیم که در اینصورت دانه‌های درشت درزیر قرار گرفته و همچنین دانه‌های ریزتر و دوغاب سیمان در رو قرار می‌گیرد و این امر باعث‌غیریکنواختی بتن می‌شود که ضعف است.
بهتر است در صورت امکان همزمان با بتن ریزی با تکه‌ای میله‌گرد و یا سر تیر باریکی از جنس‌چوب بتن کوبیده شود و یا با زدن ضربه‌های ملایم به پشت قالب چوبی بتن را ویبره نمائیم.
بتن اصلی
مهمترین اجزاء تشکیل دهنده بتن شن و ماسه و سیمان و آب می‌باشد که به ترتیب در مورد هرکدام مختصری توضیح خواهم داد:
شن و ماسه
در موقع انتخاب مصالح سنگی باید توجه داشت که دانه‌های عاری از کلوخه و مواد آلی بوده‌و در مجاورت یکدیگر فعل و انفعال شیمیایی نداشته باشد. شن و ماسه مورد مصرف برای‌بتن‌ریزی می‌تواند شن و ماسه شکسته و یا شن و ماسه رودخانه باشد. شن و ماسه رودخانه‌ای‌گرد گوشه بوده و قبل از مصرف باید حتماً شسته شود تا خاک و دانه‌های بسیار ریز آن جدا شود.اما شن و ماسه شکسته تیز گوشه بوده و ابعاد آن مطابق دلخواه تهیه می‌گردد و فاقد خاک بیش ازاندازه است. البته شن و ماسه‌ای که ما در کارگاه از آن استفاده می‌کردیم برای تهیه بتن از نوع شن وماسه شکسته بود و تعیین درصدهای شن و ماسه بصورت تجربی بود و باید این کار از آزمایش‌تهیه نمونه مکعبی استفاده نمی‌کردیم. که البته اکثراً امروزه در کارهای ساختمانی درصد شن وماسه را بصورت تجربی بکار می‌برند.
سیمان
برای مصارف مختلف سیمان انواع مختلفی دارد اما در شرایط معمولی برای بتن ریزی ازسیمان پرتلند استفاده می‌کنند.
بتن را از لحاظ سیمان مصرفی به شش طبقه زیر تقسیم می‌کنند:
بتن طبقه 1 با 350 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
بتن طبقه 2 با 300 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
بتن طبقه 3 با 250 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
بتن طبقه 4 با 200 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
بتن طبقه 5 با 150 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
بتن طبقه 6 با 100 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه.
البته ما در کارگاه معمولاً 400 کیلوگرم سیمان در مترمکعب و گاهی 350 کیلوگرم استفاده‌می‌کردیم و بتن مورد نیاز برای مصرف را توسط دستگاهی بنام بتونیر تهیه می‌کردیم. بتونیردستگاهی است که در آن اجزاء تشکیل دهنده بتن با هم بخوبی مخلوط می‌شوند