مقدمه:
مهمترین هدف در علم دندانپزشکی پیشگیری است. پیشگیری اساسی ترین روش مبارزه با مشکل بیماری های پریودنتال می باشد و سعی بر این است که با ارائه برنامه‌های بهداشتی مناسب و ارتقاء آگاهی مردم شیوع بیماری های پریودنتال را به حداقل برسانیم.
جهت برنامه ریزی های صحیح بهداشتی لازم است تا اطلاعاتی جامع و مطابق استانداردهای جهانی در اختیار داشت و با ارزیابی دقیق اطلاعات و راه های عملی مناسب مبتنی بر تحقیق راههایی جهت روش های کنترل بهداشت دهان ارائه نمود.
آموزش مستمر بهداشت دهان و دندان از ایجاد و پیشرفت این بیماری جلوگیری می‌کند و می تواند آن را کنترل نماید. در این مورد تحقیقات اپیدمیولوژیکی مهمی انجام شده است.
بیماری های پریودنتال همچنان با صفت شایعترین همراه می باشند و مهمترین علت از دست رفتن دندانهای افراد بالغ به شمار می آیند.
با ارائه برنامه های عملی برای ارتقاء سطح آگاهی مردم سعی بر آن است که بتوان ایجاد این بیماریها را به حداقل رساند.
بیماری های پریودنتال از مهمترین بیماری هایی است که از دیرباز گریبانگیر بشر بوده است و از عوامل از دست دادن دندانها بعداز سنین میانسالی می باشد.
طبق آمارهای گرفته شده بیش از 95% افراد بالای سنین 30 تا 40 سال به نوعی از این بیماری رنج می برند و متاثر گشته اند.
امروزه چنین برآورد می شود که 67 میلیون بزرگسال آمریکا مبتلا به این گونه بیماری می باشند و بیش از 20 میلیون به دلیل ابتلا به این بیماری تمامی داندانهای طبیعی خود را از دست داده اند.
از افراد جوان، 80% از افراد میانسال و 90% اشخاص که بالای 65 سال به این بیماری مبتلا هستند.
اگرچه به صورت تقریب تا سنین 35 سالگی اکثر جراحی های دندانی مربوط به کشیدن دندانهایی است که بر اثر پوسیدگی از بین رفته اند لیکن بعد از آن بیماری لثه اعظم ترین و بیشترین دلیل برای از دست دادن دندانها می باشد. زیرا این بیماری جزء شایعترین بیماری های عفونی در دنیا می باشد و تقریباً 70-60% ضایعات دندانی در کشور آمریکا بعد از سنین 20 سالگی و در کشورهایی مثل هندوستان از این جد فراتر رفته و به چیزی حدود 80% رسیده است.
درصد بیماری های لثه در کشورمان نیز بالا بوده و چیزی شبیه ارقام فوق می باشد. در این میان ژنریویت به عنوان شایعترین شکل پریودنتال اهمیت مخصوصی دارد.
از آنجایی که پلاک میکروبی عامل اصلی بیماری پریو است از این شاخص در این تحقیق استفاده شده است. کاملاً روشن است که پلاک دندانی در بروز پوسیدگی و بیماریهای پریو نقش مهمی دارد.
عامل ایتولوژی این بیماری را می توان به 2 گروه عمومی و موضعی تقسیم کرد. که از عوامل موضعی موثر در ایجاد ژنژیویت می توان به پلاک میکروبی، جرم دندانی، ماترآلبا اشاره کرد.
که بیش از همه عوامل باکتریال و علی الخصوص پلاک میکروبی (پلاک باکتریال) بوده است.
پلاک میکروبی به عنوان یکی از مهمترین عوامل بروز بیماری پریودنتال اعم از التهاب لثه و سایر حالات پیشرفته پریودنتیت فوق العاده مورد توجه می باشد.
مدارک موجود حاکی از این است که حذف یا کاهش پلاک برای کنترل بیماری های لثه و پوسیدگی دندان ضرورت دارد.
لذا در درمان بیماری های پریودنتال باید به کنترل پلاک میکروبی که اصلی ترین و مهمترین عامل ایجاد کننده بیماری است توجه خاصی مبذول داشت.
بنابراین به جرات می توان گفت که تاکید نهایی در درمان بیماری های پریودنتال و همچنین پیشگیری از بروز آنها بر پایه زدایش و حذف پلاک میکروبی یا تغییر ماهیت آن استوار است.
اکثر بیماری های لثه قابل پیشگیری و قابل اصلاح و کنترل است در حقیقت بیماری لثه بیماری غفلت ورزی و قصور و اهمال و سستی بوده و در اثر مسامحه مراحل اولیه بیماری را ایجاد کرده و در ادامه آن شکل پیشرفته متظاهر و نمایان می گردد.
عدم آگاهی و نبود آموزش بهداشت دهان و غفلت افراد باعث سیر صعودی بیماریهای لثه و دندان گردیده.
پلاک میکروبی همان طوری که گفته شد مهمترین عامل ایتولوژی بیماری ژنژیویت و پریودنیت است. پلاک میکروبی دارای ماتریکس چسبنده شامل اسیدها، آنزیم ها، prهای بزاقی، سلولهای کنده شده اپی تلیالی و لوکولیت ها است که اضافه شدن میکروب ها به این محیط سبب بیماری زایی و تحریک این مجموعه برای لثه و انساج پریو می گردد.
مطالعات متعددی در ارتباط با پلاک فوق لثه ای و زیر لثه ای در بروز ژنژیویت و این که کنترل کدامیک از آنها در درمان ژنژیویت موثرتر است انجام شده است اما آنچه واضح است این است که برای کنترل ژنژیویت باید با هر 2 نوع پلاک مقابله کرد.
در صورت عدم کنترل پلاک میکروبی عوارضی از قبیل تغییر رنگ طبیعی شفاف دندان، بیماریهای لثه و پریودنتیت و پوسیدگی دندانی و نیز تبدیل شدن پلاک میکروبی به جرم دندان را شاهده خواهیم بود.
امروزه برای کنترل پلاک میکروبی از روش های مکانیکی و شیمیایی استفاده می گردد. روش های مکانیکی از شایعترین و بهترین روش های مورد استفاده جهت کنترل پلاک میکروبی است و از بین روش های مکانیکی مسواک نمودن جزء شایعترین و مهمترین روش های مورد استفاده می باشد.
از جمله روش های مکانیکی که در کنترل بهداشت دهان و حذف پلاک میکروبی قابل استفاده است به عوامل زیر می توان اشاره کرد.
1- مسواک، مهمترین وسیله برای تمیز کردن دهان است. البته در صورتی که به طور صحیح بکار برده شود و همچنین شرایط مناسب را داشته باشد.
2- نخ دندان، دو نوع است موم دار و بدون موم. در حال حاضر نخ دندان بدون موم استفاده بیشتری دارد زیرا گفته می شود که در موقع استفاده از آن رشته های نخ باز شدته و پلاک و دبری ها در آن گیر می کند. از اینرو فضاهای بین دندانی بهتر تمیز می شوند.
برخی مطالعات حاکی از آن است که تنها 30 درصد بالغین بیش از یکبار در روز مسواک می زنند و حدود 13-7% هر روز از نخ دندان استفاده می کنند.
با توجه به این مهمترین راه مکانیکی در برداشت پلاک میکروبی مسواک است و کنترل بهداشت دهان از طریق مسواک انجام می شود.
برخی بر این عقده اند که افزایش تعداد دفعات مسواک نمودن (حتی بیش از 3 بار در روز) باعث تمیزی بیشتر دهان می گردد.
برطبق تحقیق loe درسال 1971 مسواک نمودن به صورت یک روز در میان توصیه شده است.
Greene نیز معتقد است که تعداد دفعات مسواک زدن در صورتی که یکروز در میان باشد کافی می باشد. هرچند که برای آموزش بهداشت به بیماران دو مرتبه مسواک نمودن بعد از صرف صبحانه و شام را همراه با استفاده از مواد آشکار کننده پلاک میکروبی توصیه نموده است.
بنا به تحقیقات Schimid و Perry برای حفظ سلامت لثه دوبار مسواک زدن در شبانه روز کافی می باشد.
حتی برخی از محققین تا 4 بار مسواک زدن در روز را لازم می دانند.دسته دوم در کنترل بهداشت دهان و زدودن پلاک باکتریال روش های شیمیایی است. به دلیل مشکلاتی که استفاده از روش های مکانیکی به همراه دارد و نیز عدم کارایی آن در بعضی شرایط و بعضی افراد… امروزه توجه به روش های شیمیایی و میزان تاثیر و کارایی این روش ها اهمیت و جایگاه ویژه ای پیدا کرده است.
که تحقیقات متعددی در ارزیابی میزان تاثیر و کارایی این داروها بر روی پلاک میکروبی و ژنژیویت انجام شده است که در اکثر این تحقیقات کلرهگزیدین اثر بیشتری بر روی پلاک میکروبی و ژنژیویت در مقایسه با سایر داروهای ذکر شده برداشته است.