سوهان کاری یکی از روش های برداه برداری از سطوح زاویه دار و موج دار و یا منحنی می باشد که این عمل را می توان بوسیله دست و یا ماشین انجام داد .با عمل سوهان کاری ماده خام فلزی را به فرم دلخواه تبدیل می کنند .
معرفی سوهان :
وسیله‌ای که در سوهان کاری استفاده می شود را سوهان گویند . سوهان قطعه ای است از جنس فولاد ابزار سازی غیر آلیاژی و یا فولاد ابزار سازی کرم دار. که پس از ایجاد دندانه هایی روی آن ، قسمت بدنه را سخت می کنند ولی دنباله آن را برای جلوگیری از شکستن ، نرم می سازند.
دندانه های سوهان مشابه گوه های کوچکی می باشند که در کنار و پشت سر هم قرار گرفته اند . به این دندانه ها آج سوهان گویند .
آج سوهان را مطابق شکل روبرو در دو امتداد مختلف می سازند که یکی از آنها را آج رویی و دیگری را آج زیرین می نامند . زاویه انحراف آج رویی نسبت به محور سوهان 71 درجه و آج زیرین 54 درجه انتخاب می شود .بدین صورت دندانه های سوهان پشت سر هم قرار نمی گیرند و این عمل از ایجاد شیار روی سطح قطعه کار جلوگیری می کند .
وقتی سوهان با فشار روی سطح قطعه کار کشیده می شود ، دندانه های آن براده های کوچکی را از سطح قطعه کار جدا میکنند و در فضای خالی دندانه ها جمع می کنند و در انتهای سطح به خارج هدایت می سازند .
روشهای ایجاد آج سوهان
آج سوهان را با دو روش فرزکاری وضرب زنی روی سطح سوهان ایجاد می کنند . شکل زیر بیانگر دو روش ذکر شده است .
انواع آج سوهان
سوهان ها را ر انواع یک آجه و دو آجه می سازند .
سوهان یک آجه
این سوهان را به روش فرزکاری تولید می کنند و مورد استفاده آن برای براده برداری مواد نرم ، آلومینیوم ، روی، قلع ، مس ، سرب و مواد مصنوعی می باشد .
سوهان دو آجه :
این دو سوهان را به دو روش تولید می نمایند.
الف) سوهان دو آجه که به روش فرزکاری تولید می شود.
و مورد استفاده آن برای برداده برداری با حجم بیشتر از فلزات سخت است .
ب) سوهان دو آجه که به روش ضرب زنی تولید می شود و مورد استفاده آن برای براده برداری با حجم کمتر از مواد سخت (فولاد و چدن ) می باشد .
3- سوهان چوب سای
این سوهان به روش ضرب زنی تولید می شود و همچنان که از نامش پیداست برای برداه برداری از چوب و شاخ مورد استفاده قرار می گیرد .
شماره سوهان :
تعداد آج در یک سانتی متر از طول سوهان مصرف ظرافت سوهان است و آنها را بر حسب ظریف یا خشن بودن سوهان ها استاندارد کرده اند .
شماره مشخصه ظریف یا خشن بودن سوهان ها با شماره های از 0 تا 4 مشخص می‌شوند .
1- خشن 2- متوسط 3- ظریف 4- خیلی ظریف 5- خیلی خشن
اندازه سوهان ها
اندازه سوهان ها عبارت است از اندازه سر سوهان تا شروع دنباله آن .
سوهان ها را با طولهای 375.315.250.200.160.125.100.80 و 450 میلی متر تولید می کنند.
انواع فرم سوهان
سوهان های دستی را برحسب مورد استفاده و فرم محل سوهان کاری با مقاطع مختلف تولید می کنند که می توان فرم های سوهان تخت ، سوهان چهارگوش ، سوهان سه گوش ، سوهان گرد ، سوهان نیمگرد و سوهان کاردی را نام برد .
عملیات سوهان کاری
برای شروع و انجام کارهای سوهان کاری به ترتیب اعمال زیر را انجام می دهیم .
ابتدا نقشه کاررا مطالعه می نماییم و سپس سوهان مناسب را از نظر ، فرم و اندازه و شماره آج انتخاب می نماییم .
قطعه کار را روی گیره ببندید ( حتی المقدور در وسط گیره ) و در صورت لزوم ارتفاع میز و گیره را تنظیم نمایید .
طرز ایستاده صحیح در پای گیره در هنگام سوهان کاری در افزایش راندمان و کاهش خستگی نقش مهمی دارد .
برای استقرار صحیح در پای گیره ، پای چپ را به نحوی قرار دهید که با امتداد خط محور گیره زاویه های در حدود 30 درجه ایجاد کند .
در این حال پای راست را به اندازه‌ای تقریبی طول سوهان مورد استفاده ، عقب تر و تحت زاویه 75 درجه برروی کف کارگاه قرار دهید .
دسته سوها را در قسمت نرم دست قرار دهید و طوری آن را در دست بگیرید که انگشت شست در بالا قرار گیرد . برای هدایت بهتر و تأمین نیروی تعادلی حرکت سوهان از ست چپ استفاده کنید و از دست راست بعنوان هدایت و تأمین نیروی فشار کمک بگیرید.
کار را شروع نمایید و به کمک دست چپ نیروی عمود بر روی سوهان و امتداد حرکت سوهان را کنترل کنید .
با استفاده از دست راست ، علاوه بر اعمال نیروی عمود بر روی سوهان ، نیروی برش را نیز انجام دهید . باید توجه داشته باشید که مقدار نیروی عمودی دست ها را به نحوی تنظیم کنید که سوهان همواره در یک امتداد حرکت کند و حالت نوسانی نداشته باشد ( مانند شکل )
برای آنکه حرکت سوهان در تمام طول آن در یک سطح باقی بماند متناسب با حرکت دست ، از حرکت بدن نیز کمک بگیرید .
نکته : در سوهان کاری خشن چون حجم براده برداری زیاد است و دقت مورد نظر نیست از نیروی وزن بدن از مچ دست به بالا کمک بگیرید .
در سوهان کاری بایستی حرکت برش در امتداد محور سوهان باشد و حرکت جانبی نداشته باشد . در غیر اینصورت سطح کار شیاردار و ناهموار خواهد شد .
اگر سطح کار عریض تر از پهنای سوهان باشد ، فقط هنگام برگشت که نیرویی روی سوهان نمی باشد ، حرکت جانبی سوهان را انجام دهید . مقدار حرکت جانبی سوهان را در هر رفت و برگشت در حدود نصف پهنای سوهان مورد استفاده در نظر بگیرید .
برای سوهان کاری سطوح بزرگ از روش های صلیبی ، طولی و عرضی استفاده‌کنید .
در گردسایی ، حرکت برش را انحناء‌قطعه کار مطابقت نمایید . برای خشن سایی ، قطعه کار را در جهت عرضی و برای پرداخت کاری در جهت طولی سوهان کاری نمایید . در هر دو حالت سوهان ، ضمن حرکت برش ، حرکت نوسانی نیز خواهد داشت .
برای سوهان کاری سطوح زاویه دار « پخ زدن » آن را در گیره کج بسته و مجموعه را در گیره موازی ببندید و عمل سوهان کاری را انجام دهید .