تحقیق مقاله سازماندهی خدمات مشاوره درسازمان هلال احمر

« مقدمه »

کشور ما از نظر حادثه خیزی چه در مورد بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله و چه حوادث بشری مثل تصادفات رانندگی و سقوط هواپیما،‌متأسفانه در بین کشورهای جهان رتبه دهم را داراست و به این لحاظ سالانه متحمل خسارات سنگین اقتصادی و مهم تر از آن ضایعات و تلفات انسانی چه از ظر مرگ و میر و چه از نظر معلولیت های جسمی و روانی ناشی از حوادث و بلایا می گردد.

که این مورد اخیر خود در دراز مدت به دلیل از بین بردن عملکرد نیروی انسانی ، از نظر فیزیکی و روانی مجدداً خسارات اقتصادی هنگفتی را به جامعه ما تحمیل می نماید. متأسفانه چرخش در این دایره بسته روز به روز بر مشکلات اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و بهداشتی جامعه می افزاید.

جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ، به عنوان عمده ترین نهاد امدادی ، در زمان وقوع حوادث و بلایا، وظیفه امداد رسانی و نجات افراد حادثه دیده را چه در داخل کشور و چه در اقصی نقاط جهان که مورد نیاز باشد به عهده دارد . طبعاً در چنین شرایطی ، افراد زیادی دچار صدمات جسمی ، روانی حاد می شوند که لزوم رسیدگی سریع را جهت حفظ جان آنان و پیشگیری  از تشدید عوارض مرا ایجاب می‌نماید، دربعد امداد رسانی فیزیکی و جسمی توسط هلال اهمر اقدامات مؤثری صورت گرفته ، لیکن بعد بسیار مهم امداد رسانی روانی و به عبارت دیگر مداخله در بحران های روانی ناشی از حوادث و بلایا،‌کمتر مورد توجه قرار گرفته است. و لازم است به این وجهه نیز پرداخته شود.

این طرح پیشنهادی ، در واقع زمینه ای را مهیا می کند، تا در کنار امداد فیزیکی به امداد روانی  حادثه دیدگان ناشی از حوادث یا بلایای طبیعی نیز توجه ویژه به عمل آید و با اقدامات تخصصی و رسیدگی های به موقع از ایجاد یا تشدید اختلالات و بیماریهای روانی در دراز مدت پیشگیری شود.

بدیهی است که این امر بسیار حیاتی کاملاً در راستای وظایف و اهداف اصلی جمعیت هلال احمر که همانا تسکین آلام بشری و تأمین سلامت انسان ها است می باشد.

(مبانی نظری ارائه خدمات مشاوره ای)

هدف اصلی مشاوره فراهم آوردن موقعیتی مناسب برای مراجع است تا بتواند راحت تر و رضایتبخش تر به زندگی اش ادامه دهد. مشاوره با تسهیل فرایند رشد، شناسایی و حل مشکلات ،‌آموزش شیوه های تصمیم گیری درست و نحوه مواجهه با بحرانهای زندگی همراه است و به گسترش بینش و حل تعارضهای درونی و رشد روابط سازنده با دیگران انجامد وظیفه مشاور آن است که رشد مراجع را تسهیل و تسریع کند. برای ارزشهای او احترام قائل شود و توان تصمیم گیری را در مراجع تقویت کند (هاوارد ،‌1996)          

به نظر رابینسون مشاوره عبارت از کمک به افراد عادی برای کسب سازش بهتر با خود و دیگران افزایش بلوغ عاطفی ، استقلال و قبول مسئولیت است. بنابراین با افراد عادی و حتی با کسانی که مشکل روانی خاصی ندارند نیز می توان مشاوره کرد از این رو مشاوره به افزایش کارآمدی و سازش بهتر با خود و محیط پیرامون منجر گردد.

با توجه به تعاریف زیبای مشاوره که در سازماندهی خدمات مشاوره در هلال احمر به خوبی می توان از آنها استفاده کرد می توان گفت قسمت مهمی از خدمات پیشگیرانه است (آموزش کنترل استرس و مقابله با بحرانها) و قسمتی از خدمات هم درمانی و در هنگام بروز حوادث ضروری می باشد اما به جرأت می توان گفت خدمات رشدی جزء اساسی مشاوره در هلال احمر می باشد و با اطلاع رسانی صحیح هم برای پرسنل و کارکنان و امدادگران و هم برای افراد مراجعه کننده زمینه های افزایش بلوغ عاطفی ، استقلال و قبول مسئولیت و شیوه های تصمیم گیری درست را فراهم نمود و به افزایش کارآمدی و توانمندی افراد کمک نمود.

(سوابق ارائه خدمات مشاوره ای در داخل سازمان هلال احمر)

طبق ماده 2و3 اساسنامه جمعیت هلال احمر مصوب مجلس محترم شورای اسلامی در سال 1382 جمعیت هلال احمر وظیفه دارد تا برای تسکین آلام بشری تلاش نموده و از زندگی و سلامت انسان ها خصوصاً در هنگام حوادث حمایت نماید به منظور تحقق اصول فوق، سازمان داوطلبان با بهره گیری از توان و تخصص کادر مددکار و روانشناس شاغل در ستاد و مراکز استانها ،‌در کنار کمک ها و خدمات مادی و مالی ، نسبت به ارائه انواع خدمات مشاوره ای با هدف راهنمایی و هدایت مددجویان به سوی زندگی بهتر اقدام می نماید. خدمات مشاوره ای فوق با رعایت کلیه اصول مددکاری و روانشناختی ارائه می گردد. و تلاش می شود تا با توانمند سازی روحی و روانی و تقویت ابعاد مثبت زندگی و شخصیتی مددجویان مهارتهای زندگی آنان ارتقاء یابد.

در هنگام بروز حوادث و سوانح غیر مترقبه نیز به دلیل شیوع بالای اختلالات روحی و روانی میان آسیب دیدگان و باقی ماندگان حادثه روانشناسان و مددکاران با حضور در محل حادثه و تشکیل تیم های حمایت روانی ، خدمات مشاوره ای به حادثه دیدگان ارائه می نمایند.

همانطور که از مواد اساسنامه جمعیت هلال احمر برداشت می شود ارائه خدمات مشاوره ای بسیار محدود و تنها می توان در ستاد و مراکز استانها از توان و تخصص مددکاران استفاده نمود و هنگام بازدید و تحقیق در سازمان هلال احمر خلأ ارائه خدمات مشاوره ای توسط مشاوران متخصص و باتجربه کاملاً به چشم می خورد امیدوارم در آینده شاهد ارائه انواع خدمات مشاوره ای اعم از خانواده تحصیلی، شغلی در سازمان هلال احمر باشیم که این امر به تحقق اهداف سازمان هلال احمر کمک شایانی خواهد کرد.

«اهداف سازمان»

امروزه در تمامی کشورهای جهان حوادث و بلایای اتفاق می افتد که منجر به مرگ و معلولیت جسمی و روانی زیادی می گردد که این صدمات و آسیب ها در کشورهای در حال توسعه به مراتب بیش از کشورهای توسعه یافته است.

در گذشته اقدامات جهانی در ارتباط با حوادث غیرمترقبه عمدتاً بر نیازهای اساسی افراد آسیب دیده، همچون چادرهای امدادی ،‌غذا،‌آب سالم و ایمن سازی در مقابل بیماریهای واگیردار استوار بوده و کمتر به نیازهای روانی و اجتماعی آنها توجه می‌شده است . اما در چند سال اخیر این نگرش تغییر یافته و این واقعیت پذیرفته شده است که می بایست به نیازهای روانی اجتماعی آسیب دیدگان توجه بیشتری مبذول گردد. زیرا مشکلات روانی    ناشی از حوادث و سوانح از نظر جایگاه و حجم اختلال قاعده هرم عوارض پزشکی ناشی از سوانح را تشکیل می دهد.

یکی از پیامدهای نامطلوب حوادث و بلایا شیوع نسبتاً بالای اختلالات روانی در بازماندگان است که در بررسی ها،‌حدود 40-50% را گزارش نموده اند که این میزان به مراتب بیش از شیوع اختلالات روانی در افراد ساکن در مناطق آسیب دیده بوده است. از این رو باید از طرفی در پی مهار حوادث و کاهش اثر آن و تعدیل آسیب های آن بود و از دیگر سو با آموزش صحیح برای رویارویی با حادثه مهیا شود.

در بررسی های علمی، تأکید شده است که سازماندهی مناسب در مقابله با بلایای طبیعی موجب کاهش شیوع اختلال های روانی در کشور می شود.

از جمله این اقدامات پیشگیرانه سازماندهی مناسب آموزش افراد جامعه قبل از وقوع هر گونه بلایا و همچنین آموزش و درمان به موقع اختلالات روانی آسیب دیدگان است که زمینه را برای کاهش پیامدهای جسمی ،‌روانی و اجتماعی ناشی از بلایا فراهم می نمایند.

در واقع اهداف سازمان هلال احمر و صلیب سرخ در تمام دنیا مشترک است.

1- بشر دوستی  2- بیغرضی  3- بی طرفی   4- عدم وابستگی  5 –خدمات داوطلبانه    6-وحدت و یگانگی 7-جهانشمولی

در سازمانی مانند جمعیت هلال احمر که تلاش برای تسکین آلام بشری، تأمین احترام انسانها و حمایت زندگی و سلامت انسانها را تعهدی جدی و مستمر برای خود می داند ، علاوه بر سازماندهی در راستای کاهش آسیب احتمالی ، باید تلاش بی شائبه ای را برای بالا بردن سطح آگاهی روانشناختی افراد جامعه قبل، حین و بعد از وقوع بلا یا و حوادث غیرمترقبه آغاز نماید و اهداف سازمان هلال احمر که خدماتی انگیزه بخش ،‌تسهیل کننده ترویج گر ارائه می دهد و وضعیت آسیب پذیرترین مردم را ارتقاء می بخشد و هدایت و هماهنگ سازی یاریهای جهانی نهضت به قربانیان سوانح طبیعی را بر عهده دارد. رابطه ای نزدیک با اهداف کلی و اختصاصی مشاوره  دارد که در ادامه بیان می شود .

حتی نمادهایی چون پرنده، کبوتر، برگ درخت زیتون و پرچم سفید به عنوان مظاهر صلح نشانه دوستی ،‌معاشرت، مصاحبت، ملایمت رفتار وگفتار با یکدیگر و رحمت و شفقت نسبت به یکدیگر است. به عقیده پپینسکی در مشاوره به بررسی ودرمان مشکلات روانی نسبتاً سطحی مبادرت می شود. این مشکلات علل جسمانی دارد و صرفاً بر اثر عوامل محیطی حاصل شده اند . مشاور پس از ایجاد رابطه با مراجع به تشخیص مشکل و سپس درمان آن می پردازد .

دینک مایر که از پیروان روانشناسی فردی است . مشاوره را ایجاد رابطه حسنه بین دو نفر یعنی مراجع ومشاور می داند که از طریق این رابطه مشاور به مراجع یاری می دهد. تا نحوه ارتباط با دیگران را فراگیرد نیازهایش را به طور معقول و مقبول برآورده سازد احساساتش را بشناسد. اطلاعاتی درباره نقاط قوت و ضعف خویش به دست آورد و با تعیین و شناخت اهداف آینده شیوه های حصول به آنها را تعیین کند. می توان گفت مشاوره به تغییر ادراکات ، اعتقادات،‌نگرشها،‌رفتارها و نهایتاً تغییر شیوه زندگی منجر می شود.

(خدماتی که در سازمان هلال احمر به طور معمول ارائه می شود)

الف) خدمات حمایتی شامل

1-خدمات صندوق وام اشتغال و خودکفایی مددجو یان2-خدمات درمانی،‌دارویی، تجهیزات ، پزشکی و فیزیوتراپی 3-کمکهای نقدی و مقطعی و یا موردی 4-جهیزیه 5-پوشاک ، مواد خوراکی 6-هزینه سفر واقامت موقت، مستمری 6- ارائه خدمات امدادی به صورت  شبانه روزی در تمامی طول سال7-ارائه خدمات امدادی به آسیب دیدگان ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی مانند سیل، آتش سوزی. ریزش ساختمان، خشکسالی-8-آموزش امداد ونجات  و آموزش و جذب نیروی انسانی داوطلب، کمک به زنان سرپرست خانوار .

(نقش مشاوه در تسهیل ارائه خدمات سازمان)

البته تمام خدمات فوق با کمک و تشخیص مددکاران سازمان صورت می پذیرد و جای خدمات مؤثر مشاوره در ارائه بهتر خدمات سازمان واقعاً خالی می باشد.

(نقش مشاوره در تسهیل ارائه خدمات سازمان)

پیش از فاجعه می توان با تشکیل سمینارها و برپایی جلساتی در رسانه ها یا در مدارس و یا سایر مجامع عمومی،‌مردم را نسبت به متغیرهای روانشناختی که بر رفتار فاجعه اثر می گذارد، آگاه کرد و رفتارها و پاسخ های سازگار در خلال مراحل فاجعه را برای آنان روشن ساخت . در این دوره آنچه مهم است ایجاد آمادگی در اجتماع برای برخورد احتمالی است.

همچنین توجه به موارد زیر ضروری است.

دقت و توجه در انتخاب  مداخله گران از نظر ویژگی های شخصیتی ، تحصیلی،‌اعتقادی.

تشکیل تیم های حرفه ای و نیمه حرفه ای برای مداخله در بحران .

فعال ساختن ستاد بهداشت روانی در بخش مشاوره و مداخله در بحران و بخش آموزش.

اجرای مانورها از مهمترین راههایی هستند که به مدد آنها می توان جامعه را برای رویارویی با حوادث آماده کرد و توان آنها را بالا برد . چرا که مانور مجموعه ای است از راهکارهای مناسب که قبل از وقوع فاجعه به منظور بالا بردن سطح آگاهی و آموزش مهارت های عملی با تعمیم به کل جامعه طراحی شد ه اند و می توان راههای مقابله با استرس را در مانور آموزش داد.

بدون شک یکی از بهترین راههای کاهش تلفات در حوادث و سوانح قرار دادن مردم در موقعیت حوادث و سوانح است یعنی سازماندهی گروههای مختلف انسانی و قرار دادن آنها در موقعیت حوادث و سوانح فرضی می توان آنها را کم کم برای روزهای حادثه آماده و تجهیز کرد. همچنین برای پیشگیری از اختلالات روانی و آسیبهای ناشی از بحران می توان برای امدادگران و مجریان طرح سلامت روانی و مشاوران هم مانور سلامت روانی و پیشگیری از عوارض بعد از حادثه را اجرا کرد. و آنها با پیش بینی مشکلاتی که ممکن است در حین حوادث و بلایا و پس از آنها ممکن است به وجود آید خود را برای رویارویی با آنها آماده سازند.

در واقع مانور ، شبیه سازی شرایط بحرانی است و مجموعه ای از تمرین ها و ممارست هاست که برای ارزیابی برنامه های تدوین شده جهت مقابله و مواجهه با حوادث و بلایا بکار می رود در این مانورها، فرد در شرایط حادثه قرار می گیرد و همین باعث می شود که شیوه رویارویی با حادثه را در مانور که از پیش با استفاده از روش های علمی،‌ نتیجه بخش ارزیابی شده است بیاموزد.

به عبارتی آموزه ها و آموخته ها یی که در مانورها ارائه و تمرین می شوند می‌توانند گره های به وجود آمده در اوج حادثه را باز کنند و مصدومین و آسیب دیدگان هم با اتکاء به این آموزشها و آموخته ها تا حدی آرامش نسبی روانی خواهند داشت و تا حد زیادی از مشکلات و آسیب روحی و روانی کاسته خواهد شد. جدی گرفتن مانورها و افزایش کمی وکیفی آنها به ویژه در مناطق و نقاط حادثه خیز به عنوان انگاره ای در برنامه های مسئولین مرتبط با حوادث و سوانح پیش بینی شود.