مقدمه
مطالعه و کتابخوانی مانند هر کار فکری دیگری شرایط و اصولی دارد که اگر افراد آنها را مراعات کنند ، بازده کاریشان افزایش می یابد ، یادگیریشان وسیع تر و عمیق تر میگردد : دیرتر خسته می شوند و می توانند زمان بیشتری مطالعه کنند .
اصول حاکم برمطالعه ، بسیار ساده است اما بخاطر ساده بودن توجه چندانی به آنها نمی شود که بهترین راه حل برای این مسئله ، یادآوری آن اصول است . لذا در این کتاب تلاش می شود که به شکل سازماندهی شده به این اصول بپردازیم . البته فقط دانستن آنها کافی نیست ؛ بلکه باید با تمرین و تکرار به آنها عمل کرد تا نتیجه لازم بدست آید .
برای سهولت کار ، اصول و شرایط حاکم بر مطالعه در قالب سه دسته تبیین می گردند:
1 اصول و شرایط مکان مطالعه
2 اصول و شرایط زمان مطالعه
3 اصول و شرایط کیفیت مطالعه
سپس به مباحثی پیرامون تند خوانی ، برنامه ریزی برای مطالعه و امتحان و توصیههایی پیرامون موفقیت در امتحان اشاره می گردد .
اصول و شرایط مکان مطالعه
الف ) مکان مطالعه باید عاری از مزاحمتای محیطی باشد .
هر مطالعه یک جریان ارتباطی است که در آن پیام ( مطالب کتاب ) از متن پیام ( کتاب ) به گیرنده پیام ( خواننده کتاب ) منتقل می شود . هرگاه این جریان بدون هیچ عامل مزاحمی ایجاد گردد ، مطالعه مفید و موثر بوده و بازده خوبی خواهد داشت . اما گاهی این جریان در طی مسیرش ، توسط عومل مزاحم قطع می شود .
عوامل مزاحم محیطی بسیار زیادند . برخی از آنها عبارتند از :
تلویزیون ، صدای گریه بچه ، صدای وسایل نقلیه که بیرون از محیط ما رفت و آمد می کنند ، تصاویر و عکسهایی که به اتاق مطالعه نصب شده و توجه ما را جلب می کنند و ...
به هر حال ، مکان مطالعه باید طوری باشد که کمترین مزاحمتهای محیطی را داشته باشد .
ب ) شرایط فیزیکی بدن در هنگام مطالعه
بهترین شرایط بدن در هنگام مطالعه ، آن است که مطالعه کننده روی صندلی بنشیند و میزی پیش روی خود داشته باشد تا بتواند فاصله مناسب چشم با کتاب که باید 28 تا 30 سانتیمتر باشد را تنظیم کند . در این حالت ستون مهره های مطالعه کننده طوری است که زود خسته نمی شود .
مطالعه به صورت خوابیده یا در حال قدم زدن ، استاندارد و کامل نیست . زیرا موجب خواب آلودگی و خستگی فرد می شود . البته کسانی که میز و صندلی در اختیار ندارند می توانند با استفاده از یک رحل قرآن که بسیار کم حجم و ارزان قیمت است مشکل را حل کنند . بطوریکه به یک پشتی تکیه نموده و کتاب را روی رحل قرار داده و مطالعه کنند .
ج ) نور مکان مطالعه
بهترین نور برای فضای مطالعه ، ترکیبی از نور زرد ( لامپ ) و سفید ( مهتابی ) است چرا که نور سفید وزرد هر یک به تنهایی چشم را خسته کرده و موجب می شود که مطالعه کنندخیلی زود دست از مطالعه بکشد و حتی در مورد برخی افراد ، موجب سردرد نیز می شود .
جهت تابش نور به کتاب باید از سمت چپ باشد و به همین دلیل پنجره کلاسهای درس را سمت چپ قرار می دهند .
همچنین زاویه تابش نور به کتاب و انعکاس آن به چشم باید 45 تا 60 درجه باشد .
د ) دمای مکان مطالعه
مطالعه در برخورد با دمای محیط ویژگیهای مشابه خواب را دارد همانطور که سرما و گرما ، مانع خواب راحت است و حرارتی متعادل لازم است تا انسان به خواب راحت برود . در مطالعه نیز به همین صورت است بطوریکه سرما و گرمای نامناسب محیط ، مانع و مزاحم مطالعه خواهد بود و بهترین و موثرترین مطالعه ، در دمای متعادل صورت می گیرد .
اصول و شرایط زمان مطالعه
در خصوص شرایط زمان مطالعه مباحث عمده زیر را بایستی مدنظر قرار داد :
الف ) زمان مطالعه
مهمترین عامل در تعیین زمان مناسب مطالعه ، عامل فراموشی است . فراموشی بخشی از مطالب ، پس از هر مطالعه امری است طبیعی و علت اصلی آن تداخل مطالب آموخته شده با وقایع ، اتفاقات و خاطرات فرد است . بنابراین باید با انتخاب زمان مناسب برای مطالعه ، فراموشی را به حداقل رساند .
اغلب صاحبنظران معتقدند که مطالعه صبح [1] اول وقت ، مفید ترین مطالعه است .
چرا که فرد استراحت لازم را کرده و ذهن و بدن آمادگی لازم را برای جذب مطالب دارد.
عده ایی نیز با نگاه دقیق تر ، بر این اعتقادند که بهترین زمان برای مطالعه حفظ کردنی ، اول صبح و برای مطالب استدلالی ، وسط روز است .
البته پس از غذا حداقل به مدت نیم ساعت ، هیچ مطالعه ای نباید صورت گیرد . چرا که اولا یادگیری عمیق صورت نمی گیرد . ثانیاً : برای معده و اعصاب زیان آور است .
ب ) مدت مطالعه
مدت مطالعه بایدحداقل 15 و حداکثر 45 دقیقه باشد و بیشتر از 45 دقیقه ، مطالعه پیوسته مفیدنیست . روان شناسان معتقدند که انسان پس از 45 دقیقه مطالعه مستمر به فلات یادگیری ( تکمیل ظرفیت یادگیری ) می رسد . لذا یک استراحت کوتاه (حداکثر 10 دقیقه ) که با تنفس عمیق همراه باشد ، مفید است .
اصول و شرایط کیفیت مطالعه
الف ) مطالعه و شرایط هیجانی :
اکثر روان شناسان معتقدند که مطالعه در شرایط هیجانی شدید ( مثل خشم یا شادی و شعف بیش از حد و یا غم و اندوه ) خیلی مفید و کارآمد نیست . لذا برای مطالعه ، احتیاج به یک حالت آرامش نسبی یا تعادل هیجانی است تا انسان در همه کارهای خود و بویژه مطالعه که یک کار فکری است موفق شود .