بی شک در ورطه روانشناسی فاکتورها و عوامل مختلفی به چشم می خورند که هر یک به نوعی رفتار یک ورزشکار یا مربی را تحت الشعاع قرار می دهند.
استرس، التهاب، بهت زدگی ، جو گرفتگی یا ترس از تماشاگر، در صد افت یا افزایش انرژی روانی ، نحوه انتقال یافته های تمرین و بروز آن در عملکرد بموقع، خستگی کاذب و ترس از باخت و اعتماد به نفس کاذب از برد و .... از جمله عواملی هستند که می توانند نحوه رفتار یک ورزشکار را از محدوده طبیعی خویش خارج کرده و او را در راه رسیدن به هدف دستخوش تغییر کنند.
از جمله عوامل مهم که بی تردید می توان آن را مهمترین عامل درونی یک ورزشکار یا مربی دانست، عامل انگیزه و انگیزش می باشد.
بدون شک این عوامل نقش به سزایی در توانایی و عدم توانایی، شکوفایی یا عدم شکوفایی و در نهایت عملکرد کلی یک ورزشکار دارند.
در مقوله امروز ما به بحث در مورد انگیزه و انگیزش در ورزشکاران و عوامل مربوطه و نقش آن در فعالیت بین مربی – محیط و ورزشکار خواهیم پرداخت.
انگیزش در ورزشکاران
کلمه انگیزش و انگیزه را ممکن است چندین بار در روز در مکالمات روزمره به کار بریم، ولی اگر با دیدی وسیع و عمیق بخواهیم این کلمه را برای خود معنی کنیم، به راستی چه معنایی را برای این کلمه در نظر می گیریم. آیا تاکنون فکر کرداه اید که انگیزه ----------------------------انگیزه های درونی از درون فرد سرچشمه می گیرند و منشاء انگیزه های بیرونی ، محیط پیرامون فرد است. کسانی که محرکشان نیرونی انگیزشی درونی است، از یک کشش درونی جهت رشد و کسب قابلیتها و از خود سازمانی در راه رسیدن به یک هدف یا تحقق یک امر خارجی و یا نیل به موفقیت برخوردارند.
یعنی چه؟ آیا معنی آن با انگیزش یکی است. اگر تفاوت دارد، تفاوت آن در کجاست.
برای جواب دادن به این سوالها در این فصل ما به تعریف انگیزش و ارتباط آن با روان شناسی ورزشکاران و در کل به حیطه انگیزش در ورزش می پردازیم.
تعریف انگیزه
انگیزه به معنای لغوی یعنی سبب، علت و آنچه که کسی را به کاری وادار می کند.
انگیزه یک عامل درونی است که انسان یا به طور کلی موجود زنده را به حرکت در می آورد.
تفاوت انگیزه با انگیزش
همانطور که می دانیم انگیزش به معنای تحریک و ترغیب است و حالتی است که در اثر دخالت یک انگیزه به ارگانیسم دست می دهد.
بعنوان مثال نیاز به جنس مخالف انگیزه و عاشق شدن و احساس تمایل به جنس مخالف انگیزش است و یا کمبود مواد غذایی بدن یا نیاز به آب انگیزه و حالت گرسنگی یا احساس گرسنگی انگیزش است.
نقش انگیزش در ورزش
نیازی به تاکید بر نقش و اهمیت موضوع انگیزش در ورزش نیست. پیچیدگی این موضوع بر اکثر افراد آشکار است. بغرنجی آن تا حدی است که تعداد زیادی از مربیان اعتقاد دارند که انگیزش موضوعی ناشناختنی است و اگر هم شناختنی باشد، بر انگیختن دیگران غیر ممکن است. افرادی که در مورد انگیزش صحبت کرده و یا مطالبی نوشته اند ، به انگیزه های درونی و بیرونی نیز اشاره نموده اند. آنها می گویند" انگیزه های درونی از درون فرد سرچشمه می گیرند و منشاء انگیزه های بیرونی ، محیط پیرامون فرد است." کسانی که محرکشان نیروی انگیزشی درونی است، از یک کشش درونی جهت رشد و کسب قابلیتها و از خود سازمانی در راه رسیدن به یک هدف یا تحقق یک امر خارجی و یا نیل به موفقیت برخوردارند. کیفیات، میزان توانایی های شخصی، خود سازمانی ، کسب مهارت در کار و نیل به موفقیت اهدافی هستند که به وسیله انسانهای درون انگیخته تعقیب می شوند و دستیابی به این اهداف همانا پاداش آنهاست.
در ورزش نیز افرادی که به خاطر علاقه درونی به فعالیت ورزشی می پردازند، جزو این دسته از افراد هستند. آنها برای ارضاء تمایل و احساس غرور درونی ، ورزش می کنند. این تمایل آنها را به صرف بیشترین میزان تلاش و تکاپو، حتی در شرایط فقدان مشوقین، تماشاچیان و ارزشیابان یا تحلیل گران ورزشی وا می دارد. انگیزش خارجی یا بیرونی همانطور که ذکر شد، در جریان تقویت های مثبت یا منفی که فرد از طرف منابع بیرونی دریافت میکند شکل می گیرد . تقویت استفاده از محرکهایی است که وجود یا عدم وجود آنها امکان وقوع رفتار را افزایش یا کاهش می دهد. تقویت کننده ها یا محسوسند و یا غیر محسوس . وقتی تقویت کننده ها دریافت شوند ، به عنوان پاداشهای خارجی شناخته می شوند . به احتمال زیاد ورزشکاران به منظور دریافت هر دو نوع پاداش درونی و بیرونی به ورزش می پردازند. میزان اهمیتی که هر ورزشکار به یکی از این دو عامل می دهد، متفاوت است. این تفاوتهای فردی را مربی باید به ورزشکاران بشناسد.