مقدمه
شاید بدانید که سیستمهای مختلف چاپ از مدلهای رنگ متنوعی بعنوان پایه استفاده میکنند. بر پایه این مدلهای رنگ تعداد رنگهای موجود در این سیستم تعیین میشوند . یک مثال میزنم : در "سیستم چاپ افست چهار رنگ استاندارد" از مدل سایان (آبی فیروزه ای) - ماژنتا (سرخابی) - یلو (زرد خنثی) و مشکی استفاده میشود . هریک از این چهار رنگ را میتوان با نسبت ۱۰۰-۰ با دیگران مخلوط نمود. از ترکیب درصدهای متفاوت از این چهار رنگ رنگهای مورد نیاز بدست می آیند. پس برای چاپ یک عکس یا منظره از طبیعت به ترکیبی از چهار رنگ بالا احتیاج است تا مثلا آبی دریا و آسمان یا تونالیته های سبزی برای جنگل و یا رنگهای گلهای مختلف در چاپ تولید شوند. این مدلهای رنگ متعدد بوده و هریک کاربرد خاص خود را دارند . بسته به مدل رنگ تعداد رنگهای استفاده شده برای تولید تصاویر طبیعی از ۳ رنگ تا ۶ رنگ تغییر میکند . البته چندی پیش یک -به اصطلاح مخترع - ایرانی روش جدید چاپ ۷ رنگی را نیز اختراع نموده بود و مدعی بود با آن میتوان حتی رنگهای فسفری را نیز میتوان در چاپ تولید نمود. اگر منظور از تعداد رنگ در چاپ٬ تولید مناظر حقیقی باشد، پاسخ شما همان موارد فوق است که برای تولید یک رنگ در سیستمهای مختلف از تعداد رنگهای متفاوت میتوان استفاده نمود. گاهی در چاپ از رنگهای خاص برای قسمتهای خاص از طرح استفاده میکنند، مثل رنگ قرمز خاص در تبلیغات سیگار وینستون یا رنگ سرمه ای خاص در آرم بانک تجارت. این رنگها برای صاحبان این موسسات بسیار با اهمیت و حساس است و بایستی همیشه و در همه جا با همان رنگ اصلی مشابهت داشته باشد تا از تقلب محصولات و اوراق بهادار آن موسسه جلوگیری نماید (البته این تنها یکی از دلایل استفاده از رنگهای خاص در صنعت چاپ است). برای چاپ چنین مواردی کافیست تعداد رنگهای خاص در طرح کل را بشمرید . هرچه تعداد رنگهای خاص در طرح شما بیشتر باشد به تعداد چاپ بیشتری احتیاج دارید . در این بخش برخلاف مدلهای رنگ محدوده ای برای تعداد رنگ وجود ندارد . مثلا برای چاپ صفحات قرآن های نفیس گاه تا ۱۱ رنگ چاپ نیز استفاده میشود .
بحث چاپ مانند یک زنجیر است که از دانه های متععدی تشکیل شده است . برای رسیدن به تخصص در مورد چاپ (افست) لازم است در موارد متعددی مطالعه، تحقیق و تحصیل نمود. هنرها و صنایع مختلفی دست بدست هم داده اند تا آثار چاپی با کیفیت و با کاربردهای مختلف تولید شوند.
نقاشی و گرافیک
برای بصری نمودن ایده ها و تفکرات احتیاج به هنر آموزی در این دو زمینه را دارید. تا وقتی نتوانید بخوبی ذهنیات خود را پیاده سازی نمایید ٬ اولین حلقه زنجیر را شل بسته اید ...
برای یادگیری این هنر میتوانید در رشته های نقاشی و گرافیک که در سطوح مختلف و در مراکز خصوصی و دولتی به تحصیل بپردازید.
کامپیوتر
با ورود کامپیوتر به دنیای گرافیک و چاپ٬ مراحل متعددی از پروسه چاپ٬ بطریقه کامپیوتری صورت میگیرد.
در مرحله طراحی٬ اسکن٬ رتوش و اصلاح اوریژینالها٬ نمونه گیری٬ خروجی فیلم یا زینک و بالاخره جدیداً در خود دستگاههای چاپ برای تنظیم رنگها و کنترل فرآیند چاپ.
امروزه شما در هربخش از صنعت چاپ که مایل به فعالیت باشید٬ دانش و مهارت کار باکامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه٬ جزئی لاینفک از تخصص شما خواهد بود و کسانی که به این ابزار مهم آشنایی نداشته باشند مانند افرادی بیسواد در میدان عمل خواهند بود.
برای یادگیری این مورد نیز میتوانید در دوره های تخصصی گرافیک کامپیوتری که در سطوح مختلف و در مراکز خصوصی و دولتی ارائه میشوند به تحصیل بپردازید.
رنگ شناسی
رنگ وسیله خوبی برای بیان حالات و جزئیات طرح میباشد. رنگ شناسی هم در مرحله طراحی و هم در مرحله چاپ از تخصص های مهم میباشد. شما چه در مقام یک طراح٬ چه با عنوان ناظر چاپ و چه بعنوان یک چاپچی در این صنعت مشغول بکار باشید٬ تقریبا محال است که بتوانید بدون آشنایی با تجزیه و ترکیب رنگها و همنشینی آنها موفق باشید.
رنگ شناسی هم در مباحث آموزشی رشته نقاشی و گرافیک و هم در مباحث آموزشی نرم افزارهای گرافیکی آموزش داده میشوند ولی برای کسب مهارت در این زمینه احتیاج به تمرین و کارآموزی زیر نظر یک گرافیست ماهر را دارید.
لیتوگرافی
به مجموعه مراحلی که٬ طرح شما قبل از آماده شدن برای چاپ٬ طی میکند را لیتوگرافی (دراصل فتولیتوگرافی) میگویند.
یک طراح یا ناظر چاپ و مخصوصا چاپچی٬ بسته به سابقه و مهارتش٬ به درصدی از این مراحل اشراف دارد .این تخصص اورا در شناسایی راههای مختلف برای بهترین انتخاب کمک خواهد کرد . همچنین به رفع اشکالات کار چاپی اش که مربوط به این مرحله باشد کمک خواهد نمود .